آغاز سینمای «هنروتجربه» با فیلم‌های نیکی کریمی، شهرام مکری و مسعود امینی؛
شبگردی هانیه توسلی، بیداری سه روزه پرستویی و آدم‌خواری در جنگل
اگر صدها فیلم موفق حوزه مستند ایران را در چند دهه اخیر در نظر نگیریم، ۲۵۰ فیلم بلند سینمایی اکران نشده در سال‌های اخیر، پشت در سالن‌های سینما مانده‌اند؛ «ماهی و گربه» برنده شیر طلا، «یک شب» به کارگردانی نیکی کریمی که در کن حضور داشت، در کنار آثاری چون به «بیداری برای سه روز» که تجربه سه روز بیداری پرویز پرستویی است، بخشی از نمایش این آثار است.
سرانجام سینمای «هنروتجربه» از امروز با اکران پنج فیلم «ماهي و گربه، «از تهران تا بهشت»، «بيداري براي سه روز»، «يک شب» و «شش قرن و شش سال» فعالیتش را آغاز کرد تا صدها فیلم‌ها در صف اکران که در سال‌های اخیر به اکران‌های سالیانه نرسیده‌اند، به نمایش درآیند؛ اما این حرکت تازه تا چه میزان موفق خواهد بود؟به گزارش «تابناک»، اگر صدها فیلم موفق حوزه مستند ایران را در چنددهه اخیر در نظر نگیریم، ۲۵۰ فیلم بلند سینمایی اکران نشده در سال‌های اخیر پشت در سالن‌های سینما مانده‌اند؛ فیلم‌هایی که برای تولید بسیاری از آن‌ها سرمایه گذاری سنگینی شده، ولی به واسطه مخاطب خاص بسیاری از این آثار و همچنین ریسک فروش این آثار در اکران سراسری، پخش‌کننده‌ها و شورای صنفی، گرایشی به اکرانش نداشته‌اند و حال از امروز مصادف با برگ ریزان پاییزی به مرور رونمایی می‌شوند.
برای اکران عرضی (در تعداد بالای سالن و در یک دوره زمانی کوتاه) این فیلم‌ها در این سال‌ها نیاز به سالن‌های تازه‌ای بوده که ایجادش زمانبر بوده و خواهد بود و به سادگی در دسترس نیست؛ بنابراین، باید طرح دیگری برای کوتاه مدت در نظر گرفت که اکران فیلم‌ها در گروهی سینمایی با نام «مخاطب خاص» یا همان «هنر و تجربه» است.
بنا بر این طرح، همه سانس‌های پنج سالن سینمایی به اکران فیلم‌های مخاطب خاص خواهند پرداخت و پاتوق مخاطبان حرفه‌ای سینما خواهند شد که از قضا، نیاز سینمایی شان را در میان آثار معمولی که اکران می‌شود، نمی‌بینند و فرصت‌های محدودی نظیر جشنواره مستند «سینما حقیقت» برایشان وجود دارد و طبیعتاً این فرصت‌های محدود نیز جنبه اقتصادی و بازگرداندن سرمایه گذاری برای مستندسازان ندارد.
فیلم‌های هنر و تجربه با اکران «طولی» (در چند سالن محدود اما در دوره زمانی طولانی) اکران و باعث می‌شود در این مدت، مخاطبان خاصشان را بیابند و فیلم‌ها دیده شوند. سینماهای آزادی، کورش، هویزه مشهد و سالن‌های سینمایی موزه سینما و خانه هنرمندان، پنج سینمایی هستند که از امروز (سیزدهم مهرماه) فیلم‌های گروه هنر و تجربه را اکران می‌کنند.
پنج فیلم «ماهی و گربه» به کارگردانی شهرام مکری، «از تهران تا بهشت» ساخته ابوالفضل صفاری، «بیداری برای سه روز» اثر مسعود امینی، «یک شب» به کارگردانی نیکی کریمی و مستند «شش قرن و شش سال» ساخته مجتبی میرطهماسب از امروز در این پنج سینما «چرخشی» نخستین نمایششان را خواهند داشت و طبیعتاً تا شناخته شدنش میان سینماگران به عنوان اتفاقی تازه در اکران، یک دوره زمانی پیموده خواهد شد.
در بخش هنر و تجربه، فیلم‌ها در دو بخش مستند و سینمایی در سه گروه A، B، C دسته بندی شدند که در بخش سینمایی گروه A بیست روز یک بار، گروه B بیست و پنج روز یک بار و گروه C سی روز یک بار اکران می‌شوند و در بخش مستند نیز گروه A سی روز یک بار و گروه B چهل و پنج روز یک بار اکران خواهد داشت که بدین شکل هر فیلم بین ۴۰ تا ۱۰۰ سانس اکران خواهد داشت.
«ماهی و گربه» ساخته شهرام مکری، برنده شیر ونیز و چندین جایزه بین‌المللی دیگر، داستان گروهی جوان دانشجو برای برپایی کمپی به حاشیه جنگل می‌روند و در کنار دریاچه چادر می‌زنند؛ غافل از آنکه اندکی آن سو‌تر و در دل جنگل، در یک کلبه قدیمی غذاهایی سرو می‌شود که احتمالاً در آن گوشت انسان است.
دوربین بر عملکرد صاحبان این رستوران تمرکز میکند و در ادامه، سراغ کاراکترهای دیگر می‌رود تا دیالوگ‌هایی را بر زبان بیاورند که پازل داستان را آهسته آهسته تکمیل میکند. برنده شیر برنزی جشنواره ونیز، هرچند می‌رود که دکوپاژی تئاتری بیابد، خلاقیت فیلمبردار به کمک اثر آمده تا لوکیشن‌ها کارکرد مؤثرشان را حفظ و بیرون از متن جلوه نکنند.
«يک شب» به کارگردانی نيکی کريمی، نخستین تجربه نیکی کریمی در مقام کارگردانی بود که در سال ۱۳۸۳ ساخته شد و از قضا در جشنواره کن نیز به نمایش درآمد؛ اما در ساختار به شدت تجاری اکران، این فیلم فاقد مؤلفه‌های سوددهی بالا در اکران سراسری بود و خارج از صف اکران ماند تا اینکه پس از یک دهه، وقت نمایش این اثر رسید.
فیلم درباره دختری است به نام نگار که یک شب را در خیابان‌های تهران می‌گذراند و در این شب با سه مرد برخورد میکند که هر کدام داستان‌هایی از زندگی خود برای دختر می‌گویند. نیکی کریمی برای این فیلم، بازیگرانی چون هانیه توسلی، سعید ابراهیمی‌فر، عبدالرضا فخار، نادر ترکمن را جلو دوربین برد و با توجه به مدل فیلم سازی این سینماگر، باید دید در اکران هنر و تجربه، چه مواجهه‌ای با این اثر می‌شود.
«از تهران تا بهشت» ساخته ابوالفضل صفاری، درباره زن جوانی به نام غزال است که با همسرش دچار چالش شده و زندگی‌اش رو به فروپاشی است. مرد، زن را ترک میکند و زن در جستجويی طولانی به دنبال شوهرش، راهی نمادگون می‌پیماید و در اين سير و سلوک، به حقيقت ماجرا پی می‌برد.
این فیلم پربازیگر که مهناز افشار، جعفر والی، علیرضا خمسه، مهران احمدی، فرزین صابونی، شبنم فرشادجو جزو بازیگران مطرحش هستند، در جشنواره فجر به نمایش درآمد، نخستین حضور بین المللی‌اش در جشنواره فیلم مونترال ۲۰۱۳ بود؛ اما به واسطه ساختار معناگرایش نتوانست در صف اکران باشد و صفاری نیز شهرت مهرجویی را نداشت که فیلمی چون «پری» با تکیه بر نام کارگردان فرصت اکران بیابد و عمق اثر دیده شود. از این حیث در بخش هنر و تجربه دیده می‌شود.
«بيداري براي سه روز» اثر مسعود امينی دیگر اثری است که در این گروه اکران می‌شود. در این فیلم که پرویز پرستویی و سهیلا گلستانی به نقش آفرینی می‌پردازند، این دو برای سه روز کامل بیدار ماندند و نقش آفرینی کردند؛ اتفاقی که در آغاز دیدن فیلم گمان می‌کنید بخشی از داستان است اما در حقیقت «بیداری برای سه روز» در مدت زمان سه روز و بدون توقف، فیلمبرداری شده و تمام عوامل استراحتی نداشتند تا همه چیز در این فیلم طبیعی به نظر برسد.
مطابق با گفته امینی: «جلسات طولانی برای شکل اجرا، محتوا و فرم داشتیم و روی جزئیات بحث زیادی شد تا به نتیجه دلخواه برسیم. بازیگران آزاد بودند و اصرار داشتند تجربه شخصی خودشان را مقابل دوربین داشته باشند و من هم روایت خودم را می‌خواستم و در نهایت به چیزی که مدنظرمان بود، رسیدیم»؛ اما آیا آنچه خروجی مطلوب کارگردان است برای مخاطبان هنر و تجربه جذابیت وسیعی خواهد داشت؟ باید صبر کرد و در انتظار بازخوردهای نمایش این فیلم نشست.
«شش قرن و شش سال» ساخته مجتبی ميرطهماسب، تنها اثر مستندی است که در اکران اول در کنار چهار فیلم سینمایی به نمایش درخواهد آمد. این فیلم خوش‌ساخت، روایت مستند از گروهی موسیقیدانی است که تلاشی را آغاز می‌کنند تا تصنیف‌های منسوب به «عبدالقادر مراغی»، برجسته‌ترین موسیقی‌دان، نظریه‌پرداز، نویسنده و شاعرِ ششصد سال پیش را به استناد کتاب‌ها و رسالات کُهن و از لابلای تاریخ و فرهنگ ایران بازیابی و بازخوانی کنند.
این گروه پس از شش سال کنکاش و تلاش و تمرین موفق می‌شود آثاری که قرن‌ها پیش از ایران به ترکیه نقل مکان کرده بودند، برای نخستین بار ضبط و منتشر کند. در این فیلم پا به پای این موسیقیدان‌ها، شاهد کشف دوبارهٔ ملودی‌ها، ریتم‌ها و فرم‌های فراموش‌شدهٔ موسیقی ایران خواهیم بود؛ آثاری ناشنیده که ریشه‌های موسیقی ایرانی را تا شش قرن به عقب می‌برد و عمیق‌تر میکند.
نقش گروه عبدالقادر مراغی متشکل از استاد محمدرضا درویشی، همایون شجریان، نگار بوبان، ساناز نخجوانی، علی صمدپور، سیروس جمالی، آرش شهریاری، سیامک جهانگیری، بهزاد میرزایی، سامر حبیبی، احسان ذبیحی‌فر و... پردازش متفاوت این مستند که پیش از این منتقدان به استقبالش رفته بودند، احتمالاً باعث می‌شود تجربه اکران مستند که برای نخستین بار در کشورمان اتفاق می‌افتد، با بازدهی تجاری همراه شود.
البته ناگفته پیداست برای شناساندن این پدیده تازه به مخاطبان، نیاز به آگاهی رسانی و تبلیغات گسترده است که تاکنون به قدر کفایت دیده نمی شود و از این منظر اگر چنین فضایی فراهم نشود، شاید هنر و تجربه نتواند به موفقیت مورد انتظار دست یابد. با این حال طیف مخاطبان این فیلم‌ها پیش از این نیز در اکران برخی فیلم‌ها که تبلیغات بسیار محدودی داشته‌اند، نسبت به این اکران‌ها اقبال نشان داده‌اند.
برنامه این اکران‌های خاص را در «تابناک» ببینید و پی بگیرید.
