با بازگشت محمدرضا جعفری جلوه به سازمان صداوسیما و انتصاب رمضانعلی حیدری خلیلی به سرپرستی بنیاد سینمایی فارابی، تغییرات بنیادینی که تاکنون در این نهاد رخ نداده بود، آغاز شد؛ تغییراتی که باید این بنیاد عظیم و کمبازده را به نهادی کوچک و متناسب با نیازهای روز برساند و سازوکارهایی که متناسب با سینمایی دهه ۶۰ طراحی شده، با تحول سینما روزآمد شود؛ اما دقیقاً قرار است چه تغییراتی رخ دهد؟
به گزارش «تابناک»، باشگاه سینمایی فارابی برای نخستین بار در سال ۱۳۵۶ با هدف گسترش فرهنگ سینمایی تأسیس شد و در خرداد ۱۳۶۲ همزمان با معاونت فخرالدین انوار توسط گروهی سه نفره متشکل از سیدمحمد بهشتی، محمدمهدی دادگو، محمدآقاجانی ـ که هر سه از برنامهریزان صداوسیما بودند ـ و با حضور مهدی مسعودشاهی به عنوان نماینده معاونت سینمایی به منظور جهتدهی به محصولات سینمایی و اجرای سیاستهای وزارت ارشاد در زمینهٔ سینما به بنیاد فارابی تغییر نام داد.
پس از این تغییر نام و هدفگذاری، مسئولیتها برای نخستین دوره مدیریت این مجموعه نیز میان این سه نفر تقسیم و بهشتی مدیرعامل، آقاجانی قائممقام مدیر عامل و دادگو مدیر تولید و مسئول اجرایی بنیاد سینمایی فارابی شد و بدین ترتیب، امور تولید سینما در این بنیاد متمرکز شد، تا آنجا که حتی ارائه دوربین به پروژههای سینمایی نیز در اختیار فارابی بود، ولی با گذشت زمان و تغییر مدیریتها و طبیعتاً تغییر مختصات سینمای جهان و ایران، نقش فارابی محدود و محدودتر شد.
توسعه بخش خصوصی در سینما در دو دهه بعد، بنیاد فارابی را از دهه ۸۰ کمبازدهتر ساخت و اکنون با توسعه تکنولوژی دیجیتال و ناکارآمدی سیاست انحصار ابزارهای تحدید نظیر دوربین فیلمبرداری و همچنین امکان تولید کمهزینه پروژههای سینمایی مستقل ـ که برخی تهیهکنندگان را از کمک مالی و تجهیزاتی فارابی بینیاز کرده ـ عملاً بخشهای مهمی از این بنیاد که در گذشته نقش استراتژیکی داشتند، کاملاً بازدهیشان را از دست دادهاند یا بازدهی اندکی یافتهاند.
عدم به روزرسانی نیروی انسانی و اکتفا به سرمایههای انسانی ـ که جذب گروهیشان در همان دهه ۶۰ نیز محل تأمل است ـ این بنیاد را به یکی از مجموعههای بزرگ تحت نظر سازمان سینمایی بدل کرده که مطابق با آمار در دسترس، حدود ۷۰ درصد پرسنلش تحصیلات معادل دیپلم و زیردیپلم دارند و طبیعتاً در سینمای امروز دنیا که تخصص حرف اول را میزند، این نیروی انسانی یا باید به سطح آموزش عالی برسد و یا بازنشسته شود که گزینه نخست به شدت زمانبر و دور از دسترس خواهد بود.
در همین راستا، یکی از اتفاقاتی که در دوره جدید در بنیاد سینمایی فارابی رخ میدهد، ساماندهی نیروی انسانی استکه مدیران چند دوره اخیر برای عدم ورود به چالش سازمانی، حاضر به تعیین تکلیفشان نشده و ترجیح دادهاند، همین ساختار بدون بازدهی پابرجا بماند و حتی بر عدد این کارمندان نیز افزودهاند که طبیعتاً بودجه اندک سینمایی صرف همین هزینهها شده است. البته میزان کوچکسازی این سازمان مشخص نیست، ولی این اتفاق به عنوان امری اجتناب ناپذیر رخ خواهد بود.
همچنین مدیریت مجموعههای تحت مدیریت بنیاد سینمایی فارابی از جمله سینمافرهنگ به مؤسسه سینماشهر که اساساً متولی سینماهای کشور است و پروژه دیجیتالی کردن سینماها نیز توسط همین مؤسسه انجام شد، منتقل میشود؛ اتفاقی که میتواند منجر به نجات سینما فرهنگ نیز شود، چرا که در سالی که سینماهای پایتخت نسبت به سال گذشته درآمد بیشتری داشتهاند، آمار فروش سینما فرهنگ که یکی از بهترین موقعیتها را دارد، دیدنی است و نشان میدهد در ساختار کنونی چه بر سر این سینما آمده است.
همزمان تجهیزات سختافزاری دیگر از جمله تجهیزات سنگین فیلمبرداری فارابی نیز به این بخش منتقل خواهد شد. این امکان وجود دارد که در آیندهای نه چندان دور، این تجهیزات که به پروژههای سینمایی اجاره داده میشد و ارزشی کلان دارد، به بخش خصوصی واگذار شود. این اتفاق از آن جهت حائز اهمیت است که فارابی هر چند سال، اقدام به هزینه سنگین بر تجهیز و به روزرسانی این امکانات میکند، حال آنکه با توسعه تجهیزات دیجیتال و امکان تولید فیلم حتی با دوربینهای دیجیتال عکاسی و همچنین کثرت دوربینهای فیلمبرداری دیجیتالِ در اختیار بخش خصوصی و سینماگران مستقل، چنین سرمایه گذاری مستمر، فاقد منطق است و باید پذیرفت دوران دوربینهای محدود نگاتیوی که در اختیار فارابی بود، به پایان رسیده است!
بخش بینالملل فارابی نیز به مؤسسه رسانههای تصویری ـ که از این پس مسئولیت کل حوزه بینالملل سینما در آن متمرکز خواهد شد ـ انتقال خواهد یافت و در مقابل، مسئولیت اصلی رسانههای تصویری ـ که همان خرید رایت فیلمهای سینمایی برای شبکه خانگی بود و با توسعه بخش خصوصی به حاشیه رفته ـ به بنیاد سینمایی فارابی محول میشود؛ البته این یکی از وظایف جنبی این بنیاد گشته و در واقع بخش بینالملل فارابی حذف و به رسانههای تصویری منتقل میشود.
همچنین وظیفه حمایت از تولید کارگردانهای فیلم اولی سینما که پیش از این در اختیار مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود، به بنیاد سینمایی فارابی منتقل خواهد شد. بنیاد سینمایی فارابی، تنها در حوزه سینمایی داخل کشور، مسئولیت حمایت از تولید پروژههای سینمایی را خواهد داشت و وظایف اجرایی مفصلی که با توسعه بخش خصوصی، حضور بخش دولتی در آنها ضرورتی ندارد، کاملاً حذف خواهد شد و به همین ترتیب، ساختار عریض و طویل این مجموعه نیز کوچک خواهد شد.
این تغییرات اجتناب ناپذیر که باید به مرور زمان و متناسب با تغییر نقش دولت و فارابی در حوزه سینما رخ میداد، اکنون با استقرار حیدری خلیلی مشاور ایوبی و از مدیران سینمایی که در دوره شمقدری نیز نمایندگی معاون سینمایی در خانه سینما را بر عهده داشت،
مطابق با پیش بینی «تابناک» آغاز خواهد شد و طی چهار ماه، تغییرات در فارابی کاملاً اجرایی میشود و سپس مدیرعامل قطعی جدید این بنیاد انتخاب و معرفی خواهد شد.