عربستان در کدام مناطق علیه ایران تنش ایجاد می‌کند؟ + نقشه

به گزارش «تابناک»، رقابت های منطقه ای ایران و عربستان هر روز رنگ و بوی جدیدی به خود می گیرد و تنش های میان این دو بازیگر منطقه خاورمیانه با رفتارهای تنش زای مقامات عربستانی شرایط بحرانی تری پیدا می کند. در این میان، هرچند به زعم بسیاری از اندیشمندان و افکار عمومی اختلاف و رقابت های ایران و عربستان ماهیتی ایدئولوژیک و سیاسی دارد و با برخی اصلاح رفتارها قابل حل است، واقعیت آن است که این اختلافات بیش از آنکه ماهیتی ایدئولوژیک داشته باشند، ماهیتی ژئوپلیتیک و پایدار دارند.

در همین رابطه، به تازگی پایگاه فرانسوی «ایران کارتو» با انتشار نقشه ای از فضاهای جغرافیایی رقابت و درگیری میان ایران و عربستان در خاورمیانه به این موضوع پرداخته که در ادامه با جزئیات بیشتر به آنها اشاره می شود.  یکی از موقعیت های جغرافیایی که همواره میان ایران و عربستان بر سر آن اختلاف نظر و رقابت وجود داشته، منطقه شرق  دریای مدیترانه است؛ فضایی که منطبق با کشور لبنان و بخش هایی از کشور سوریه است.

در این منطقه، از آنجا که جمعیت چشمگیری از شیعیان زندگی می کنند و در تاریخ ارتباطات فرهنگی، مذهبی و تجاری فراوانی با ایران داشته اند، امروزه نیز این تعامل و علاقه وجود دارد و شکل بارز و مسلم آن، الگوی سیاسی حزب الله در لبنان است که نفوذ ایران را در غرب آسیا تقویت کرده است.

این نفوذ همواره مورد مخالفت و ناراحتی حکام آل سعود به عنوان رهبران کشور عربستان سعودی بوده است. آن ها در سالیان متمادی، به ویژه در سال های اخیر، از راه های مختلف تلاش کرده اند تا به مبارزه با حزب الله لبنان بپردازند و در این مسیر حتی در مقاطعی با رژیم اسرائیل نیز تعامل برقرار کرده اند.

در این رابطه، به رغم مثال های متعدد می توان به موضوع تروریست خواندن حزب الله توسط آل سعود و شورای همکاری خلیج فارس اشاره کرد؛ موضوعی که در ادامه ابعاد جدی تری به خود گرفت و در برخی کشورهای منطقه ـ که حاکمان آنها زیر سایه آل سعود عربستان فعالیت می کنند ـ باعث شد تا شهروندان لبنانی به جرم همکاری با حزب الله و یا عضویت در آن مجازات و یا از آن کشورها اخراج شوند.

2- فضای رقابتی غرب عراق و شرق سوریه

فضای جغرافیایی دیگری که در آن میان ایران و عربستان رقابت و درگیری وجود دارد، منطقه فی ما بین عراق و سوریه است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابط جمهوری اسلامی ایران با رهبران کشور سوریه رو به گرمی گذاشت و طولی نکشید که سوریه به متحد استراتژیک ایران تبدیل شد. از سوی دیگر، پس از سقوط صدام، رهبر جنایتکار عراق و با روی کار آمدن شیعیان در عراق، روابط ایران و عراق نیز دوستانه و در نتیجه، نفوذ ایران در کشورهای سوریه و عراق تقویت شد. این مسأله نیز مورد علاقه و پسند حکام آل سعود قرار نگرفت و در ادامه آن ها را وادار کرد برای مقابله با این تعامل منطقه ای، هر کاری را انجام دهند.

از جمله این اقدامات کمک به مخالفان حکومت های سوریه و عراق بود که رفته رفته باعث شکل گیری یک بحران جهانی تحت عنوان گروه تروریستی داعش شد.

در این رابطه می توان به گفته های رئیس سابق سازمان اطلاعات انگلیس «MI6» اشاره کرد که با افشای گوشه ‌ای از چگونگی شکل ‌گیری گروه تروریستی داعش و نقش رژیم آل سعود و قطر در حمایت از آن گفته بود بندر بن سلطان، رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان گفته، «بلایی که نازی ‌ها بر سر یهودیان آوردند، ما بر سر شیعیان و علوی‌ها خواهیم آورد».

3- فضای رقابتی شمال شرق عراق

شمال و به ویژه شمال شرق عراق از دیرباز محل سکونت کرد زبان ها به عنوان یکی از اقوام قدیمی ایرانی بوده است؛ اقوامی که هرچند در چهار کشور ایران، ترکیه، عراق و سوریه پراکنده هستند، با یکدیگر قرابت های فراوانی نظیر زبان، مذهب و فرهنگ دارند. در این میان پس از سرنگونی رژیم صدام و با توجه به حضور بخش عمده ای از کردها در خاک ایران، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد تا از این توانمندی برای گسترش مناسبات فرامرزی و دو طرفه استفاده کند.

از سوی دیگر، رهبران آل سعود که در این زمینه نیز علاقه مند به گسترش همکاری ها و نفوذ ایران در عراق و منطقه نبودند، تلاش های گسترده ای را آغاز کردند تا از طریق مرزهای مشترک ایران و عراق در فضای جغرافیایی مذکور با تحریک کردهای عراق، امنیت ملی ایران را به مخاطره اندازند و به عبارت بهتر جبهه رقابتی و درگیری دیگری را علیه ایران باز کردند.

در این رابطه، پیشتر روزنامه «الاخبار» از تحرکات عربستان در عراق پرده برداشت و نوشت: «دخالت های عربستان در اقلیم کردستان عراق، موجب افزایش خشم و بالا گرفتن بحث و جدل در عراق  شده است، به گونه ای که پس از تعیین سفیر ریاض در بغداد و اظهارات نگران کننده او، به اضافه افتتاح کنسولگری عربستان در اربیل، روند تحولات به سمتی رفت که نگرانی محافل سیاسی عراق افزایش یافت».

در همین راستا، بارها منابع خبری عراق نشانه هایی از تمایل عربستان مبنی بر اعطای کمک های مالی به اقلیم کردستان را منتشر کردند و «عبدالمنعم عبدالرحمن صالح» کنسولگر سعودی در اربیل عراق، اظهار داشت که کشورش کردستان را تنها نمی گذارد.

4- فضای رقابتی شمال یمن

کشور یمن در جنوبی ترین بخش منطقه خاورمیانه و کشور عربستان بنا به شرایط جغرافیایی و سخت گیری خلفای اسلامی با  شیعیان از دیرباز محل رشد و سکونت شیعیان بوده است. جمعیت شیعیان این کشور در حال حاضر قریب به 8 میلیون نفر است. فشارهای طولانی مدت رهبران یمن علیه شیعیان این کشور در سال های اخیر موجب شکل گیری جنبش های اعتراضی میان شیعیان یمن شد که هر بار این اعتراضات به سختی سرکوب شد.

حمایت های ایران از شیعیان  یمن که بعضاً در شعارها و رفتار سیاسی این گروه از شهروندان یمنی دیده می شد، نگرانی رهبران آل سعود از تصاحب قدرت در این کشور توسط شیعیان و در نتیجه نفوذ ایران در جنوب عربستان و کاهش نفوذ آنها باعث شد تا این کشور در فروردین 1394 حملات سنگین خود را علیه شیعیان  یمن آغاز کند.

در حال حاضر حمایت های آل سعود از منصور هادی، رئیس جمهور مستعفی یمن و سرکوب شدید اعتراضات شیعیان یمن که با تجاوز به خاک این کشور صورت می گیرد، به نوعی تداعی کننده یکی دیگر از فضاهای جغرافیایی رقابت و درگیری میان ایران و عربستان در منطقه است.

5- فضای رقابتی خلیج فارس و جزایر سه گانه ایرنی

در رابطه با این اصل حقوقی و تاریخی که جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی متعلق به ایران هستند، مطالب فراوانی منتشر شده است و سندهای فراوانی نیز وجود دارد، ولی عربستان سعودی همواره تلاش می کند تا از طریق متحد منطقه ای خود یعنی کشور امارات در این جبهه نیز به رقابت و تنش زایی با ایران بپردازد.

برای مثال این موضوع همواره تحت تأثیر مستقیم مقامات سیاسی عربستان در دستور کار اجلاس های شورای همکاری خلیج فارس قرار داشته و این شورا غالباً در پایان اجلاس های خود ادعای موهوم خود مبنی بر مالکیت امارات بر جزایر سه گانه ایرانی را تکرار می کند.

6- فضای رقابتی غرب پاکستان

جنوب شرق ایران و غرب پاکستان محل سکونت یکی از اقوام کهن ایرانی یعنی قوم بلوچ است که به دلیل ترسیم عامدانه و تحمیلی مرز از سوی انگلیسی ها در دوران استعمار مرز میان ایران و پاکستان به گونه ای طراحی شده که این قوم  ایرانی در دو سوی مرز به دو بخش تقسیم شده است.

هرچند این رویداد به رغم خسارت ها می تواند به عنوان فرصتی برای تعامل بیشتر و همگرایی دو بازیگر مهم منطقه یعنی ایران و پاکستان مورد استفاده قرار گیرد، رهبران آل سعود در این فضای جغرافیایی نیز همواره تلاش کرده اند با بهره گیری از دلارهای نفتی خود و پرداخت های هنگفت به دولت های پاکستانی زمینه های ایجاد چالش و نا امنی را برای ایران فراهم کنند.

در این رابطه حمایت های مالی رهبران آل سعود در سالیان اخیر باعث شکل گیری هزاران مدرسه دینی در پاکستان شد که در حقیقت به ترویج اندیشه های وهابی گری و سلفی گری پرداختند. از دل این مدارس گروه های خطرناک و تروریستی نظیر القاعده و طالبان بیرون آمد. گروه های تروریستی که جنایت ها و فعالیت های تروریستی آنها در شمال شرق ایران بارها مشاهده شده است و در نتیجه یکی از فضاهای جغرافیایی بکر و عالی ایران را که امکان توسعه در زمینه های تجاری و اقتصادی دارد با نا امنی های و مشکلات عدیده از جمله کاهش تمایل سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری روبه رو کرده است.

گفتنی است، وجود پایگاه های نظامی متعدد آمریکا در منطقه که به عنوان دشمن جمهوری اسلامی ایران و متحد استراتژیک عربستان در منطقه نقش آفرینی می کند، در طول سالیان اخیر همواره بر آتش این چالش ها و درگیری ها افزوده است.