در روزهای گذشته «تابناک» در رابطه با آخرین وضعیت زیست محیطی دریاچه ارومیه گفت و گویی را با «
دکتر اسماعیل کهرم» و «
دکتر حسین آخانی» انجام داد که در این گفت و گو این کارشناسان انتقاداتی را نسبت به عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه بیان کردند. این موضوع سبب شد تا «تابناک»برای گرفتن نظر مسئولین این ستاد در رابطه با انتقادهای مطرح شده و جزئیاتی تازه از آخرین وضعیت دریاچه به سراغ «
دکتر مسعود تجریشی» مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شریف برود.
به گزارش «تابناک» مهم ترین انتقادات وارده از سوی دکتر اسماعیل کهرم و دکتر حسین آخانی به عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه عدم توجه به هشدارهای سازمان حفاظت محیط زیست، نداشتن توان ایجاد هماهنگی میان سازمان های ذی ربط، مقاومت مسئولین وزارت نیرو در رهاسازی آب پشت سدها، بی توجهی ستاد احیای دریاچه ارومیه به مطالعات تخصصی دانش های غیرفنی و نبود اراده کافی از سوی وزارت جهاد کشاورزی در مکانیزه کردن کشاورزی در منطقه بود.
در واکنش به انتقادات مطرح شده از سوی دو تن از متخصصین حوزه زیست محیطی دکتر مسعود تجریشی مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با «تابناک» به صورت مفصل در مورد انتقادها و وضعیت حال حاضر دریاچه اظهار نظر کرد که مهم ترین بخش های این گفت و گو در ادامه می آید.
دکتر مسعود تجریشی در رابطه با نحوه مدیریت تا کنون حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: تا کنون در حوزه آبریز ارومیه یک حکمرانی خوب به معنای حکمت آن وجود نداشته است. چون این حکمرانی نبوده است به مرور زمان فعالیت های غیر کارشناسی و غیر قانونی نیز نهادینه شده است. در حوضه آبریز ارومیه از شمال تا جنوب به هم ریختگی عمرانی و تجاوز مردم به حقوق دریاچه دیده می شود که نتیجه بی توجهی مسئولین از گذشته تا کنون به مدیریت صحیح این منطقه است.
مهم ترین موضوعی که باید به آن توجه کرد بحث تقسیم وظایف است. ارگان هایی نظیر وزارت نیرو، وزات جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، استانداری ها، وزارت کار و تعاون، و... باید در چارچوب تکالیف و وظایف تعریف شده خود عمل کنند و ضمن عدم دخالت در وظایف یکدیگر هر کدام به صورت جدی به تعهدات خود پایبند باشند.
همانطور که گفتم، در حکمرانی خوب هر کس باید وظیفه خود را انجام دهد. نتیجه به هم ریختگی وظایف آن است که نهایتاً سرزمین به معنای محیط زندگی انسان ها از بین خواهد رفت و موج مهاجرت از روستا به شهر همانند سال های گذشته افزایش خواهد یافت.
تجریشی در مورد برخی ابعاد اقدامات غیر کارشناسی تا کنون منطقه ادامه داد: یکی از مسائل غیر کارشناسی که می توانم به شما بگویم این است که در گذشته مثلاً درحوضه آبریز چغندر کشت می شد. کل ارزش چغندر سالانه منطقه 18میلیون دلار بود که برای هزینه انتقال آن از ارومیه به اصفهان و خراسان فقط سالانه 20 میلیون دلار بدون در نظر گرفتن آّب مصرفی هزینه می شد و این نمونه گویای حجم زیادی از اقدامات ناصحیح در حوضه آبریز در گذشته است.
از مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست باید پرسید تا کنون برای دریاچه ارومیه چه کار کرده اند؟
مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه با انتقاد از نقش ضعیف سازمان حفاظت محیط زیست در رابطه با دریاچه افزود» از مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست باید پرسید تا کنون برای دریاچه ارومیه چه کار کرده اند؟ کدام مدیر و ومسئول این سازمان در برابر تخطی سایر ارگان ها موضع گرفته است یا استعفا داده است؟
در حال حاضر بسیاری از افراد در حاشیه دریاچه به صورت غیرقانونی در حال برداشت آب هستند
واقعیت این است که در حال حاضر بسیاری از افراد در حاشیه دریاچه به صورت غیرقانونی در حال برداشت آب هستند. اگرچه این موضوع ریشه اش در بیکاری است ولی این موضوع با وجود بیکاری توجیه قانونی ندارد. وظیفه ایجاد اشتغال در حوضه آبریز دریاچه به عهده ستاد احیا نیست و ارگان هایی مانند وزارت کار باید برای کار مردمی که به صورت غیرقانونی در کشاورزی و آب دزدی هستند اقدامی درخور انجام دهد.
اگر مدیریت صحیح و هماهنگ در حوضه آبریز انجام شود و الگوی کشت کشاورزی منطقه اصلاح شود، با 50 درصد آب موجود نیز در بخش کشاورزی هم می توان حجم تولیدات کشاورزی را افزایش داد. اما متأسفانه در حال حاضر حکمرانی خوب و هماهنگی کامل وجود ندارد. ستاد احیا در حال حاضر وظیفه هماهنگی با 57 سازمان و ارگان را بر عهده دارد که در این مسیر نهادهای مختلف باید به ما کمک کنند.
طی 20 سال اخیر بارش و روان آب حوضه آبریز حدود 20 درصد کاهش داشته است
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به مشکلاتی نظیر تغییر اقلیم و کاهش بارش سالانه منطقه اضافه کرد: در طی 20 سال اخیر بارش و روان آب حوضه آبریز حدود 20 درصد کاهش داشته است که مقدار کمی آن 1.7میلیارد مترمکعب کاهش در حجم آب دریاچه را نشان می دهد. به عبارتی در 20 سال اخیر 34 میلیون مترمکعب از آب متعلق به دریاچا از مسیر کاهش بارش و روان آب از دست رفته است. نگرانی دیگر این است که در سال های آینده نیز تغییرات اقلیمی رخ خواهد داد و بر این اساس 25 درصد از حجم منابع آب دریاچه کاهش خواهد یافت.
از مصداق های مدیریت و حکمرانی ناصحیح در حوضه آبریز این است که در طول 20 سال اخیر با وجود کاهش حجم منابع آب، از طرفی حجم برداشت آب انسانی در بخش های صنعت و کشاورزی افزایش داشته است. برای مثال از سال 1390 به بعد 16000هکتار کشت آبی در منطقه میاندوآب افزایش پیدا کرده است.
از مشکلات مدیریت غیر اصولی حوضه آبریز تقسیم شدن این حوضه در سه استان و به هم ریختگی برنامه ریزی بوده است
مسئول ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره حجم بالای سدهای احداث شده بر روی رودهای دریاچه از گذشته تا کنون و نقد مجریان این سدها (حدوداً 70 سد)، اظهار داشت: آن کسی که سد را ساخته وظیفه اش را انجام داده است و مطالعات دیگر نداشته است. باید مسئولینی که دستور ساخت سد را میدادند مطالعات جامع را انجام میدادند و بر اساس توان واقعی منطقه بر روی رودها بارگذاری می کردند. یکی از مشکلات مدیریت غیر اصولی حوضه آبریز تقسیم شدن این حوضه در سه استان و به هم ریختگی برنامه ریزی بوده است. که احداث سد های بدون مطالعات جامع و تحت تأثیر مدیریت بخشی را هم در پی داشته است.
سازمان محیط زیست و دانشگاه تبریز هنوز نتوانسته اند گزارشی که قرار بود سال گذشته تحویل دهند تمام و ارائه کنند
مسعود تجریشی در بخش دیگری از سخنان خود در رابطه با گمانه تأثیر گذار بودن احداث بزرگراه شهید کلانتری در کاهش حجم آب دریاچه و تغییر روند چرخه آب گفت: بزرگراه شهید کلانتری در زمان جنگ تحمیلی و بعد از انقلاب به دلیل تلاش برای افزایش امنیت و کاهش هزینه تردد و... مطالعاتش آغاز شد. برخی می گویند یکی از دلایل بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه ساخت این میان گذر است که دانشگاه تبریز وظیفه مطالعه و اثبات یا رد این فرضیه را به همراه سازمان حفاظت محیط زیست عهده دارد شد. با این حال سازمان محیط زیست و دانشگاه تبریز هنوز نتوانسته اند گزارشی که قرار بود سال گذشته تحویل دهند تمام و ارائه کنند.
آقای روحانی فهیمده بود که اگر دریاچه ارومیه خشک شود باید شهر تبریز جابه جا شود
عضو هیئت علمی دانشگاه شریف در رابطه با دلایل توجه ویژه رئیس جمهور به دریاچه ارومیه و وارد کردن این دریاچه به شعارهای انتخاباتی خود اضافه کرد: آقای روحانی یک سیساتمدار باهوش و استراتژیست است. او قشنگ فهیمده بود که اگر دریاچه ارومیه خشک شود باید شهر تبریز جابه جا شود. کما اینکه در حال حاضر نیز بسیاری از تأسیسات شرق دریاچه دچار افول شده است و مهاجرت از منطقه تشدید شده است.
دکتر روحانی در سال 92 متوجه شد که اگر دریاچه را احیا نکند باید هزینه های سنگین آن را بدهد. از سویی نیز به لحاظ استراتژیک اگر ما بخواهیم مسئله آّب را حل کنیم گزینه های زیادی برای الگو سازی نداریم. از آنجا که حوضه آبریز دریاچه ارومیه هم آب، پتانسیل صرفه جویی، کشاورزی، اقتصاد ملی و بسیاری فاکتورهای دیگر را می توان به خوبی در کنار یکدیگر جمع کرد، این منطقه مناسب ترین فضا برای حل مشکل آب است. دقت کنید که حل مشکل آب در دریاچه ارومیه می تواند یک الگو و تجربه خوب برای احیای سایر اکوسیستم های در خطر کشور باشد.
وزارت کشاورزی حاضر به هزینه کردن نیست
یکی از انتقادات وارده بر عملکرد دولت در زمینه احیای دریاچه ارومیه موضوع عدم اهتمام وزارت جهاد کشاورزی به تغییر آبیار منطقه از سنتی به مکانیزه است، تجریشی درباره این انتقاد با پذیرش اصل انتقاد ادامه داد: در مورد موضوع چرایی عدم توجه ویژه به آبیاری مکانیزه نکاتی قابل ذکرا است. یکی از اقدامات ستاد در رابطه با کشاورزی هزینه کردن 60 میلیارد تومان در زمینه اصلاح الگوی کشت و اصلاح بذر، آموزش و به عبارتی کمک به کشاورزان است و اجباری هم نیست. ما می خواهیم به کشاورز بگوییم شما یک مقدار محدود و تعریف شده ای آب دارید که باید با کمک های ما کشاورزی اصولی خود را انجام بدهید. به همین خاطر فقط آبیاری تحت فشار را نباید دید. اگرچه در مناطقی که آبیاری تحت فشار باعث صرفه جویی می شود این مهم دنبال خواهد شد. در زمینه آبیاری مکانیزه یکی از مشکلات این است که وزارت کشاورزی حاضر به هزینه کردن نیست. البته این موضوع را هم باید اذعان کرد که همه مشکل و راه حل آن آبیاری تحت فشار نیست.
سازمان محیط زیست کلاً موضوع را رها کرده است
مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه در بخش دیگری از سخنان خود در رابطه با انتقاد دیگر کارشناسان مبنی بر مقاوت وزارت نیرو در برابر آزادسازی حقابه دریاچه با تأکید بر بارش های خوب دو سال اخیر ادامه داد: علی رغم اینکه وزیر نیرو دغدغه های زیست محیطی دارد و در این زمینه برنامه هم داده است که بر اساس آن باید 2.6 میلیارد متر مکعب حقابه دریاچه توسط سدها پرداخت شود، این اقدام عملیاتی نمی شود و هنوز ما هیچ حرکتی از سازمان حفاظت برای پیگیری ندیده ایم. سازمان محیط زیست کلاً موضوع را رها کرده است.
ستاد احیای دریاچه ارومیه با مسئولین محلی وزارت نیرو در زمینه پرداخت حقابه دریاچه تقابل جدی دارد
در رابطه با مقابله مسئولین سدها در پرداخت حقابه دریاچه اضافه کرد: مدیران آب شهرستان های منطقه از همان منطقه هستند و کشاورزان و صنعتگران آنجا از آشنایان آنها هستند و آنها مقاومت می کنند. در حال حاضر ستاد احیای دریاچه ارومیه با مسئولین محلی وزارت نیرو در زمینه پرداخت حقابه دریاچه تقابل جدی دارد. علی رغم اینکه اولویت حقابه با شرب و بعد آن محیط زیست است، آنها حقابه دریاچه را نمی دهند و در برابر پرداخت آن مقاومت می کنند.
«تابناک» این آمادگی را دارد تا واکنش و توضیحات تخصصی تمام سازمان هایی که نام آنها در این خبر برده شده است را منتشر کند.
مشروح گفت و گوی حاضر در روزهای آتی منتشر خواهد شد.
خیلی وقته رهاش کردند دریاچه وان ترکیه و دریاچه ارمنستان با فاصله ای کمتر از 150 کیلومتر از دریاچه اورمیه وضعشون خیلی خوبه یعنی بارش باران ربطی به موضوع نداشته 