اقتصاد به طور کلی شامل بر دو حوزه می باشد: 1- اقتصاد خرد 2- اقتصاد کلان
در ادامه به تشریح هر کدام می پردازیم.
1- اقتصاد خرد:اقتصاد خرد به بررسی رفتار اقتصادی انسان‌ها و بنگاههای اقتصادی و نحوه توزیع تولیدات و درآمد در بین آنها می‌پردازد. اقتصاد خرد به اشخاص به عنوان کارگران و تولید کنندگان سرمایه، و همچنین مصرف کنندگان نهایی نگاه میکند. به صورت مشابهی به شرکت های اقتصادی به عنوان مصرف کننده گان سرمایه و کار، و تولید کنندگان محصول نگاه میکند. [۲] اقتصاد خرد درصدد است تا پیامد رفتار عقلایی در انسان‌ها را شناسایی کند. با توجه به محدودیت منابع (مثلاً نیروی کار، سرمایه، زمین، توانایی مدیریت و…) انسان‌ها و بنگاههای اقتصادی مایلند که بیشترین استفاده را از منابع موجود ببرند. توابع عرضه، تقاضا، تولید، هزینه، بازارها، تعادل عمومی و اقتصاد رفاه در این بخش جای می‌گیرند.
2-اقتصادکلان:اقتصاد کلان به بررسی مسایل اقتصادی در سطح کلان ملی یک کشور می‌پردازد. حیطه بررسی اقتصاد جهانی را اقتصاد بین الملل به عهده دارد. مسایلی از قبیل ثبات اقتصادی، توازن تراز بازرگانی خارجی، رشد اقتصادی، اشتغال، تورم، مخارج و درآمدهای دولت، رکود اقتصادی، بحران اقتصادی، بیکاری، فقر و اقتصاد توسعه در این بخش مورد بررسی قرار میگیرد.
بر خلاف اقتصاد خرد رفتارهای فردی شکل دهنده اقتصاد کلان نیست هر چند که از جمع رفتارهای فردی شکل گرفته‌است. کینز پدر علم اقتصاد نوین نمونه بارزی را از آثار رفتار واحدی را در عرصه کلان و خرد ارایه داده‌است که به تناقض پس‌انداز مشهور است. اگر افراد به صورت انفرادی پس انداز کنند در سالهای بعد دارای امکانات و قدرت مالی بیشتری خواهند بود و خواهند توانست که از سرمایه جمع شده خود استفاده کنند ولی اگر تمامی افراد جامعه هم‌زمان پس‌انداز خود را افزایش دهند و بخش بیشتری از درآمد خود را پس انداز نمایند مصرف کل اقتصاد پایین می‌آید و این امر موجب کاهش تولید نیز خواهد شد که این امر به کاهش درآمد افراد در آینده منجر میشود. از اینرو افزایش پس انداز برای اشخاص مفید میتواند باشد ولی برای جامعه به صورت کلی تأثیرات متفاوتی نسبت به تأثیرات فردی آن دارد.
اقتصاد نیز مانند سایر علوم دارای شاخه هایی است، از
جمله اقتصاد بخش عمومی یا نظریه های اقتصادی دولت، اقتصاد بین المللی پول و
بانکداری، اقتصاد توسعه، اقتصاد منابع، اقتصاد مدیرت اقتصاد شهری و منطقه ای و
غیره.
تمامی این شاخه ها را در محدوده موضوعات مورد مطالعه خود
در دو سطح خورد و کلان دارای نظریات ، تیوری ها و مدلهای اقتصادی است. رفتار و
تصمیمات دولت در رابطه به توزیع درآمد و تخصیص منابع در حیطه اقتصاد خورد و اگر در
مطالعه به تاثیر متقابل رفتار و تصمیمات دولت در کل جریانهای اقتصادی توجه شود و
تجزیه و تحلیل به اساس این تاثیر متقابل صورت گیرد در این صورت بررسی در حیطه
اقتصاد کلان است. برای مثال مطالعه اثر مالیات به قیمت با سطح تولید یک کالای خاص
در حیطه اقتصاد خورد است. اما بررسی اثر مالیات در تولید کل یا سطح عمومی قیمت ها
در چارچوب اقتصاد کلان قرار دارد.
ارتباط اقتصادی با کشورهای دیگر جهان را نیز میتوان در
دو سطح خورد و کلان مطرح کرد و برای مثال مطالعه اثر واردات و یا صادرات کالاها و
خدمات بر درآمد ملی ، در سطح اقتصاد کلان است در حالیکه مثلاً بررسی واردات و یا
صادرات یک کالای خارجی خاص مانند برنج و یا بررسی قیمت جهانی و حجم تجارت روی یک
کالا مانند گندم ( یعنی بررسی بازار جهانی گندم) در چارچوب اقتصاد خورد قرار دارد.
علم اقتصاد را به طور سنتی از دیدگاه گوناگون طبقه بندی
میشود از جمله:
اقتصاد اثباتی Positive Economic
اقتصاد اثباتی به توصیف واقعیت ها و عملکرد اقتصادی می
پردازد. برای مثال بررسی رابطه بین بیکاری و تورم، مطالعه اثر مالیات بر قیمت یک
کالا، بررسی علل تورم و بیکاری در جامعه و غیره در حیطه اقتصاد اثباتی قرار دارد.
این نوع بررسی ها با مراجعه به تیوری ها و چاچوب نظری علم اقتصاد و تطبیق آن با
واقعیت های اقتصادی هر جامعه صورت میگیرد. حتی در چارچوب اقتصاد اثباتی بر اساس یک
سری اصول پیش بینی میشود که اقتصاد در مقابل تغییرات خاص و در شرایط و یا بحران ها
چگونه عکس العمل نشان خواهد داد.
اقتصاد اثباتی به عنوان نظریه ای که خود اساس منطقی
نظریه نیوکلاسیک را تشکیل میدهد یک اختراع پس از جنگ محسوب میشود تا آن زمان این
ادعا تیوری اقتصادی یک زمینه تحقیقی اثباتی (در مقابل دستوری) می باشد که به خوبی
جا افتاده بود، اگر چه به نظر میرسد یک سری از طرفداران این ادعا معتقد اند که یک
فرق بین واقعیت و ارزش ها جهت نیاز روش شناسی اقتصاد اثباتی کافی است. اما ادعای
مذکور نه یک معیار منحصر به فرد روش شناسی اقتصاد اثباتی است و نه وجه تمایز منحصر
به فرد آن محسوب می گردد.
با توجه به این واقعیت ککه در حال حاضر عنوان اقتصاد
اثباتی به طور ضمنی هم بر روش عمل اقتصاد و هم بر مواد آن دلالت میکند جایگاه بحث
مذکور پیچیده تر شده است. در واقع به صورت یک نوع تغییر (اثبات گرایی منطقی) از روش تیوری نوی
کلاسیک از آن مقصد می باشد. روش شناسی اقتصاد اثباتی همان روش تیوری اقتصادی قبل
از جنگ را به کار می بندد.
اقتصاد دستوری Normative Economic
اقتصاد دستوری شامل نظریه ها و توصیه هایی است که بر
پایه قضاوت های ارزشی و اصول اخلاقی قرار دارد. این قضاوت ها تعیین میکند که کدام
شرایط و سیاست های اقتصادی خوب و کدام بد است. به عباره دیگر اقتصاد دستوری با
باید ها و نباید ها سرو کار دارد.
برای مثال نرخ بیکاری در چه سطحی باید باشد، توزیع در
آمد در جامعه چگونه باید باشد مشروبات الکولی نباید در جامعه تولید شود و غیره،
این ها موضوعاتی هستند که در حیطه اقتصاد دستوری قرار دارند. در بررسی موضوعات فوق
از تیوری های اقتصادی نمیتوان استفاده کرد چرا که تیوری های اقتصادی در بر گیرنده
قضاوت های ارزشی نیستند. پاسخ این سوالات را در چارچوب انتخاب و تصمیمات سیاسی
قرار دارد.
سیاست اقتصادی Economical Policy
سیاست اقتصادی یکی از موضوعات مهم بوده تحلیل اقتصادی و
طرح تیوری های اقتصادی اکثراً به منظور طرح پالسی های اقتصادی صورت میگیرد.
سیاست اقتصادی را علما قرار ذیل تعریف نموده اند:
سیاست اقتصادی عبارت از خط مشی است که از طرف دولت و یا
موسسات و پالسی سازان غرض تنظیم امور اقتصادی و به منظور رسیدن به یک و یا چندین
هدف اقتصادی تعیین شده با استفاده از بعضی از وسایل و تدابیر اقتصادی در مدت معیین
طرح و تطبیق میشود.
اهداف یک سیاست اقتصادی متعدد بوده و به طرز و چگونگی
نظام مالی اقتصادی و رژیم های سیاسی جوامع مربوط می باشد. رویهم رفته اهداف عمده و
اساسی یک سیاست اقتصادی قرار ذیل خلاصه شده میتواند:
1- تامین رفاه اجتماعی از طریق توزیع عادلانه ثروت و
تهیه و آماده ساختن خدمات اجتماعی.
2- رسیدن به استخدام کامل (Full Employment)
3- سرعت بخشیدن رشد اقتصادی به منظور بلند رفتن سطح
زندگی مردم کشود.
4- جلوگیری از تورم و نوسانات پولی و کاهش نوسانات
اقتصادی.
5- توسعه و انکشاف روابط اقتصادی مملکت با کشورهای خارجی
و حفظ و موازنه تادیات کشور با سایر کشور ها.
