جنون "گل لاله هلندی" چیست؟

جنون "گل لاله هلندی"


•    جنون گل لاله امروزه به عنوان یک مثال در تئوری های اقتصادی مطرح است و ماجرای تجارت پیاز گل لاله در هلند، امروزه در دنیای اقتصاددانان بیانگر اصطلاح «حباب اقتصادی» است. این اتفاق برای پیاز گل لاله در فاصله سالهای 1634 تا 1637 میلادی در هلند رخ داد که قیمت برای پیاز تازه معرفی شده گل لاله به سطح فوق‌العاده بالا ترقی کرد و سپس به طور ناگهانی سقوط کرد. جنون گل لاله اولین حادثهٔ حباب اقتصادی و یکی از سه حباب اقتصادی بزرگ در تاریخ معاصر اروپا به شمار می‌آید.

•    حباب اقتصادی یعنی افزایش میزان خرید و فروش یک جنس و افزایش بسیار قیمت آن، در حالی که ارزش واقعی آن جنس خیلی پایین تر باشد و میزان نیاز بازار به آن هم بطور واقعی آن قدر نباشد.

•    هلند بعد از جنگ 80 ساله با اسپانیا، استقلال خود را یافته بود و در حالی که مرکز اروپا در گیر جنگ بود، تجارت در هلند رونق داشت کم کم میزان تقاضا برای پیاز انواع گل لاله بالا رفت. از 1610 طی 25 سال ثروتمندان برای خرید پیاز لاله های کمیاب تر حریص شدند. کار به جایی رسید که یک پیاز چند دست معامله میشد و قیمتش بیشتر و بیشتر میشد. از نظر زمینهٔ فرهنگ عاملی که فهم وقوع بحران را مشکل می‌کند نفوذ و انتشار مکتب کالونیسم در هلند در آن زمان بود. بر طبق تعالیم این مکتب سعی و کوشش برای صرفه جویی یک نوع فضلیت به شمار می‌آید.

•    ورود دلالان قیمت پیازها چند برابر و بازار آنها رونق بیشتری گرفت اما اشکال آنجا بود که فقط در ماه آوریل پیازها آماده می شدند و از این رو پیش خرید آنها شروع شد.
قیمت یک پیاز گل تا یک هزار سکه طلا هم رسید در حالی که درآمد سالانه ی یک کشاورز تنها 250 سکه طلا بود. کار بجایی رسید که عده ای املاک، مستغلات، زمین بعد از ها و یا دام های خود را برای پیش خرید پیازهای لاله به فروشنده می دادند چون  همه فکر می کردند سرمایه گذاری در بازار پیاز لاله برایشان سودمند خواهد بود.
•    پیشرفت یک حباب اقتصادی را به سه مرحله می‌توان تقسیم کرد. مرحلهٔ نخست عدم توازن بین عرضه و تقاضا، مرحلهٔ دوم وارد شدن واسطه‌ها، مرحلهٔ سوم درگیر شدن مردم عادی با بحران اقتصادی است.

•    اما این حباب بعد از حدود 50 سال ناگهان ترکید؛ علت اصلی این بود که دیگر کسی قدرت خرید پیاز لاله ها را نداشت. در سوم فوریه ۱۶۳۷ میلادی در حالی که پیازها آماده فروش می شدند، عملا هیچ خریداری برای پیازها پیدا نمی شد چون کسی نمی توانست قیمت 5 هزار خلدن را  برای پیاز گل بپردازد. کار به جایی رسید که طی چند هفته قیمت آن به یک صدم کاهش یافت.

•    گفته میشود آن سال حدود 3 هزار نفر در بازار پیاز لاله ورشکسته شدند و بدین ترتیب دوران جنون گل لاله در هلند به پایان رسید.

•    گاربر قیمت گل‌های موجود گل سنبل در اوایل قرن نوزدهم میلادی را با وقایع مربوط به جنون گل لاله مقاسیه کرد. این در زمانی بود که گل سنبل به جای گل لاله مد روز شده بود و همان روند مشابه را مشاهده کرد. وقتی گل سنبل مد شد به علت کثرت تقاضا، پرورش دهندگان گل با هم سر تولید گونه‌های زیبای سنبل رقابت داشتند. ولی به مرور که مردم به سنبل خو گرفتند، قیمت‌ها هم پایین آمد و در طی مدت ۳۰ سال گران‌ترین غده‌ها تنها ۲–۱ درصد افزایش قیمت داشتند.
گاربر همچنین اشاره می‌کند که در سال ۱۹۸۷ یک تعداد کمی از غده‌های مادر سوسن با قیمت ۱ میلیون گیلدر، برابر با ۴۸۰۰۰۰ دلار (با نرخ ارز ) بفروش رفت. این ثابت می‌کند که هنوز هم در زمان حاضر گل‌ها متقاضی دارند و می‌توانند به قیمت بالا بفروش بروند.