شب گذشته، وزرای نفت کشورهای صادر کننده نفت پس از مدت ها چالش بر سر کاهش تولید نفت این نهاد تا 700 هزار بشکه در روز توافق کردند. این امر هرچند در ظاهر چندان موضوع مهمی تلقی نمی شود، با توجه به سابقه و آینده ای که برای آن می توان متصور شد، اهمیت آن به اندازه یک تحول بزرگ است.
به گزارش «تابناک»، روز چهارشنبه، اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) توافق کرده اند که تولید روزانه خود را به 32 میلیون و 500 هزار بشکه برسانند. در حال حاضر میزان تولید نفت اوپک حدود 33.24 میلیون بشکه در روز است؛ به این معنا که سقف تولید اوپک حدود 700 هزار بشکه کاهش پیدا خواهد کرد و این موضوع را بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت کشورمان نیز تأکید کرد.
شاید در نخستین نگاه کاهش تولید 700 هزار بشکه ای در شرایطی که ایران و سایر کشورهای اوپک به گونه ای در حال افزایش تولید هستند و از سوی دیگر کشورهای غیر اوپک نیز با نفت خود بازار را تقریبا اشباع کرده اند، نکته چندان مهمی به نظر نیاید، اما واقعیت آن است که این کاهش سقف تولید چه یک بشکه یا 700 هزار بشکه باشد، اهمیت فوق العاده ای داشته و در حد تحول بزرگ و اساسی است.
تکرار یک اتفاقپس از هشت سال
اولین نکته در اهمیت کاهش سقف تولید، نه میزان آن که توافقی است که برای آن شده. واقعیت آن است که طی چند سال گذشته، شرایط در بازار نفت و در میان کشورهای صادر کننده نفت به ویژه در اوپک به گونه ای شده بود که تقریبا هرگونه توافق و همکاری برای کاهش سطح تولید را غیر ممکن جلوه می داد.
آخرین باری که اعضای اوپک بر سر کاهش تولید نفت با یکدیگر به توافق رسیدند، بازمی گردد به سال 2008 و در زمانی که بازار نفت به دلیل سرریز تولید با مازاد مواجه بود؛ موضوعی که توانست تأثیر عمیقی بر بازار نفت گذاشته و بهای نفت را یکباره افزایش دهد.
همچنین موضوع دیگر آنکه اعضای اوپک همچنین قرار است با سایر کشورهای صادر کننده نفت غیر اوپک در این رابطه گفت وگو کنند تا برای کاهش تولید نفت، اقدام هماهنگ و منسجمی میان تولید کنندگان صورت گیرد. در صورت تحقق این امر، برای اولین بار طی یک دهه گذشته است که هم اوپک و تولید کنندگان غیر اوپک در اقدامی هماهنگ تولید را کاهش می دهند.
توافقی که بعید می نمود
نکته مهم دیگر آنکه توافق در اوپک تحت شرایطی صورت گرفته که تقریبا شکاف بزرگی در میان اعضای مهم این نهاد، به ویژه عربستان و ایران وجود داشت. در حالی که طی سال های گذشته همواره بحث هایی بر سر کاهش میزان تولید در جریان بوده است، همواره این مباحث به دلیل همین شکاف ها به نتیجه منتهی نمی شد و عاقبت کار ثابت نگاه داشتن سقف تولید بود.
اما همین سقف تولید نیز همواره با تخطی اعضایی همچون عربستان سعودی و کویت مواجه بوده و همواره طی همه این سال ها، اوپک همیشه بیش از میزان تعیین شده برای سقف، نفت را روانه بازار می کرد.
توافق فعلی در شرایطی به دست آمده که از ماه ها پیش موضوع کار بر روی طرحی به نام فریز نفتی برای تکان دادن بهای نفت در بازار میان کشورهای بزرگ تولید کننده در اوپک در جریان بوده است اما این طرح به نتیجه نرسیده بود. در حالی که ایران اکنون بعد از تحریم قادر و خواهان افزایش تولید خود است، کشورهایی مانند عربستان طرح فریز نفتی را برای کاهش تولید به میان کشیدند تا بهای نفت بیش از این کاهش پیدا نکند.
اما شکاف در میان کشورهای بزرگ اوپک به قدری زیاد است و از سوی دیگر، این شکاف به قدری با موضوعات حاشیه ای دیگر – مانند رقابت های منطقه ای ایران و عربستان – تقویت شده، که برای بسیاری تحلیلگران رسیدن کشورهای اوپک به یک توافق برای کاهش قیمت نفت، تقریبا یک رویا تلقی می شد. حتی چندین بار تلاش برای این موضوع با شکست های صد در صدی مواجه شده بود تا موضوع توافق برای کاهش نفت تقریبا به دست فراموشی سپرده شود.
حال رسیدن کشورهای عضو اوپک به چنین توافقی ـ صرف نظر از اعداد و ارقام آن ـ شوک بزرگی برای بازار نفت است. این امر نشان می دهد که هنوز اوپک به رغم شکاف های بزرگی که در دل خود دارد، توان بازیگری در بازار نفت را از دست نداده و می تواند تا حدی بسیاری بر معادلات قیمت در این بازار اثرگذار باشد.
شکست بزرگ عربستان در برابر ایران
کاهش شدید بهای نفت در یک سال گذشته، عربستان سعودی را تقریبا در وضعیت نابسامان اقتصادی بی سابقه فرو برد. کشوری که برای مدتها از ابزار و اهرم تولید نفت خود برای تحت فشار قرار دادن کشورهای دیگر از جمله ایران استفاده می کرد، طی یک سال گذشته به اندازه ای به خاطر کاهش بهای نفت اقتصاد خود را در حال کوچک شدن دید، که یک بار به شکلی اساسی برای کاهش رقم بودجه خود اقدام کرد و دو روز قبل نیز طی طرحی بی سابقه، حقوق مقامات ارشد و وزاری خود را تا 20 درصد کاهش داد.
واقعیت آن است که عربستان سعودی به شدت از محل کسری بودجه های ناشی از کاهش بهای نفت دچار زیان و خسران شده و می توان به خوبی دریافت که درماندگی مقامات این کشور، آنها را ناچار به آن کرده که برای راضی کردن ایران جهت موافقت با طرح فریز نفتی حتی دست به دامان روسیه شود.
این موضوع اهمیت بسیاری دارد و یک پیروزی بزرگ اول برای ایران و بعد برای مجموعه وزارت نفت تلقی می شود. بعد از تحریم وزارت نفت، ایران تمامی تلاش خود را برای رسانیدن سقف تولید به میزان قبل از تحریم کرد و در حالی که کشوری مانند عربستان کوشید با همه قوای خود و با افزایش تولید و تخفیف بیش از حد جلوی بازگشت ایران را به بازار بگیرد، نفت ایران به سرعت جای خود را در بازار پیدا کرد.
تنها نتیجه تلاش های بیهوده عربستان برای جلوگیری از حضور دوباره ایران در بازار، کاهش بیش از اندازه بهای نفت بود که در نهایت این کشور را در شعله های خود کشید.
اکنون به خوبی مشخص است، سران سعودی که زمانی به تنهایی با اضافه تولید های یک میلیونی و دو میلیون بشکه ای خود، وزنه سنگینی را بر دوش بهای نفت گذاشته بودند، از این 700 هزار بشکه کاهش نفت در مجموع اوپک، تا چه اندازه خرسند و خشنود هستند.
بدون شک، عربستان برای رسیدن به این نقطه، ناچار به دادن امتیازاتی به ایران شده است، چون ایران به صراحت گفته تا زمانی که تولید خود را به سقف قبل از تحریم نرساند، حاضر به هیچ کاهش تولید نیست. این موضوع خود برای ایران یک امتیاز بزرگ تلقی می شود، زیرا بعد از مدت ها ایران توانسته است ابهت عربستان در اوپک را خرد کند و این کشور را از جایگاه اثرگذارترین کشور در اوپک به زیر بکشد.
واقعیت آن است که توافق بر سر کاهش تولید در اوپک در حد یک تحول بزرگ است؛ تحولی که می تواند از اقتصاد پای خود را فراتر گذاشته و اثرات سیاسی هم برای منطقه خاورمیانه و هم کل جهان به همراه داشته باشد. صرف به دست آمدن چنین توافقی، فارغ از میزان کاهش تولید، در نوع خود اهمیت بسیار داشته و توجه ویژه ای می خواهد.
