به تازگی عکسی در فضای مجازی منتشر شده که در آن چند سنگ کنار هم دیده می‌شود. یکی از کاربران فضای مجازی زیر این عکس نوشته است: «اینها سیب‌زمینی نیستند! فسیل‌های دایناسور چند ده میلیون ساله هستند که بعد از تعطیلی موزه دیرینه‌شناسی کرمان رها شدند.» حالا این عکس و متن در حال گردش در تلگرام و دیگر فضاهای مجازی است.
به گزارش جام جم، برای بررسی صحت و سقم این موضوع با عرفان خسروی، پژوهشگر دیرینه‌شناسی گفت‌وگو کردیم که پیشتر در زمینه سنگواره‌های دایناسورها در استان کرمان مطالعه داشته و مقالاتش در حوزه دیرینه‌شناسی و مطالعه سنگواره‌های دایناسورهای ایران در نشریات پژوهشی منتشر شده است. خسروی درباره این شایعه به جام‌جم می‌گوید: اولین بار سال 81 بود که نمونه‌های فسیلی فردی علاقه‌مند در کرمان که مدعی بود سنگواره‌های دایناسورها را جمع‌آوری می‌کند از نزدیک دیدم. مصر بود که سنگواره‌ها (فسیل‌ها) و تخم‌های دایناسورها را در مناطق اطراف کرمان پیدا می‌کند و مجموعه‌ای گرد هم آورده است و دنبال موزه‌ای برای نمایش آنهاست. واقعیت این است که همه آنها چیزی نبود جز سنگ‌های متخلخل رسوبی!
این دیرینه‌شناس در پاسخ به این که چه دلایلی برای رد آن ادعا وجود دارد، می‌گوید: دلایل منطقی و علمی متعددی وجود دارد. اولین مسأله این است نمونه‌هایی که آن فرد می‌گوید استخوان دایناسور هستند، ماسه‌سنگی است. در حالی که در فسیل استخوان دایناسورها، مثلا در استخوان‌هایی که ما در کرمان پیدا کردیم با گذشت قریب به 200 میلیون سال کماکان بافت استخوان مشهود و زیر میکروسکوپ و گاهی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. در مورد ادعای مربوط به تخم دایناسورها هم باید گفت سنگواره کشف شده از تخم دایناسورها ساختار پوسته کاملا مشخصی دارد. پوسته تخم دایناسورها آهکی است و بر سطح آن برجستگی‌های ظریفی دیده می‌شود که در سنگواره آن نیز مشخص است. پوسته تخم دایناسورها به صورت شکسته و خرد شده فسیل می‌شود. گاهی فقط تکه‌های پوسته تخم دایناسور پیدا می‌شود و به صورت کامل نیست. از همه مهم‌تر این که تخم‌های دایناسورها هم‌اندازه هستند و به صورت کوچک و بزرگ پیدا نمی‌شوند.
خسروی تصریح می‌کند: تخم‌هایی که آن فرد غیرمتخصص در کرمان ادعا می‌کند یافته است و می‌گوید زرده و جنین فسیل شده در تخم را هم تشخیص داده، در واقع ساختارهایی رسوبی است که در سنگ‌ها به وجود می‌آید و زمین‌شناس‌ها به آن کانکراسیون می‌گویند که در فارسی سَنگال نامیده می‌شود. فرآیند تشکیل این ساختارها بسیار شبیه فرآیند تشکیل دانه مروارید است؛ ولی جنس آنها از مواد رسوبی دیگر است. جنس این رسوبات ممکن است در سطوح مختلف از مرکز تا بیرون متفاوت باشد و اگر آنها را بشکنیم، درونشان رنگ متفاوتی داشته باشد، آن آقا هم همین رنگ متفاوت را به عنوان زرده یا جنین تخم تصور کرده است. اصولا مایعات، پروتئین‌ها و آبی که در تخم هست، به فسیل و به سنگ تبدیل نمی‌شود؛ زیرا با گذشت زمان آب تبخیر می‌شود و از بین می‌رود و جایش را رسوبات می‌گیرد. بعلاوه تخم‌های ادعایی پیدا شده در کرمان در رسوباتی پیدا شده که در عمق آب تشکیل شده است. تخم دایناسورهایی که در مناطق مختلف جهان تا امروز پیدا شده تخم‌هایی هستند که در رسوبات خشکی حفظ شده‌اند. یعنی زیر ماسه‌ها مدفون شده‌اند. در محیط‌های سیلابی، دریایی و مردابی تخم دایناسور پیدا نمی‌شود، چون هیچ دایناسوری زیر آب تخم نمی‌گذارد.
این پژوهشگر دیرینه‌شناس یادآور می‌شود: پیدا شدن فسیل تخم دایناسور اتفاق نادری است که تا امروز در ایران رخ نداده و در مناطق معدودی از جهان دیرینه‌شناسان موفق به چنین کشفی شده‌اند. این که در بیابان بگردیم و هر سنگ گردی پیدا کردیم بگوییم تخم دایناسور است، تصوری کودکانه و غیرعلمی است.
وی درباره این که آیا فسیل‌های پیدا شده در ایران امکان بازدید برای عموم دارند، می‌گوید: هیچ کدام از فسیل‌های پیدا شده دایناسورها در ایران تا امروز در معرض دید عموم قرار نگرفته‌اند، چون چند قطعه استخوان کوچک بیشتر نیستند. برای پیدا کردن فسیل دایناسور باید زمین‌شناسی منطقه را بررسی کرد و سنجید که در چه لایه‌های زمین‌شناسی ممکن است بتوانیم فسیل دایناسور را پیدا کنیم. کشف فسیل دایناسور با کندن زمین محقق نمی‌شود. روش کشف و مطالعه در دیرینه شناسی با باستان‌شناسی متفاوت است. ما روی زمین مطالعه می‌کنیم. تشخیص بقایای استخوان‌های دایناسورها برای کسی که تجربه ندارد، دشوار است. باید یک فرد آموزش دیده و باتجربه به این مطالعه بپردازد.
سلام. مدتی پیش شبکه چهار مستندی درباره این فسیل ها و همینطور موزه اختصاص یافته به آنها پخش کرد که با گفته های کارشناس دیرینه شناسی این گزارش تفاوت آشکاری داشت. به علاوه عکسهای موجود از فسیل ها که به سادگی قابل دسترسی است هم چیز دیگری را نشان می دهد. سفر بعضی از سفرای کشورهای غربی در ایران به کرمان و بازدید از این مجموعه هم جالب و قابل توجه است به خصوص اینکه با فاصله کمی بعد از کشف فسیل ها اتفاق افتاده. کاش تابناک عزیز دقیقتر این موضوع رو پیگیری کنه. البته قبلا خود شما گزارشی از تعطیلی موزه کرمان ارائه داده بودید گویا.