مطابق روند هر ساله، موسسه «تامسون رویترز» اسامی «پژوهشگران پراستناد» دنیا در سال ٢٠١٦ را منتشر کرد که در بین آنها نام ٦ پژوهشگر ایرانی هم دیده می‌شود.
به گزارش شهروند، این موسسه سالانه نزدیک به سه‌هزار پژوهشگر از سراسر دنیا در ۲۱ حوزه موضوعی را به‌عنوان پژوهشگر پراستناد معرفی می‌کند که در فهرست امسال نام «مهدی دهقان» از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، «داود دومیری گنجی» از دانشگاه صنعتی نوشیرانی بابل، «سعید عباس بندی» از دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، «محسن شیخ‌الاسلامی» از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، «طاهر نیکنام» از دانشگاه صنعتی شیراز و «شهرام رضاپور» از دانشگاه شهید مدنی آذربایجان هم وجود دارد.
نام «داود دومیری‌گنجی» از سال ٢٠٠٨ تاکنون در بین پژوهشگران پراستناد دیده می‌شود و در سال ٢٠١٤ در رده اول و سال‌های بعد از آن دومین پژوهشگر ایرانی حاضر در این فهرست است. دومیری گنجی که هم‌اکنون رئیس دانشگاه تخصصی فناوری‌های نوین آمل و عضو هیأت‌علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل است، درباره نکات و دستاوردهای پراستنادبودن مقالات یک پژوهشگر به «شهروند» می‌گوید: «پراستناد بودن در رنکینگ دانشگاه‌ها تاثیرگذار است و رتبه دانشگاه‌ها را ارتقا می‌دهد. نکته مهم دیگر این است که این امتیاز می‌تواند مدیریت علمی جهان را به دست بگیرد. پژوهشگری که پراستناد باشد می‌تواند مجوز و امتیاز ژورنال بگیرد و مقالات مرتبط در حوزه‌های مختلف را رصد کند و درجریان پیشرفت‌های علمی روز قرار بگیرد؛ یعنی پراستناد بودن می‌تواند بر مسائل سیاسی- اجتماعی دنیا تاثیرگذار باشد.»
میری‌گنجی که تاکنون بیش از ٧٠٠ مقاله isi منتشر کرده و تعداد ارجاعات به مقالات او بیش از ٣٠هزار مورد است، درباره کارکرد این مقالات هم می‌گوید: «هر مقاله علمی می‌تواند به اختراعات بین‌المللی کمک کند؛ علاوه‌بر این می‌تواند مشخصه دانش‌بنیان داشته باشد. درکنار این موارد فروش کتاب و مقاله می‌تواند باعث درآمدزایی برای یک کشور شود. مقالات ما از صنعت گرفته شده و می‌تواند در توسعه صنعتی کشور تاثیرگذار باشد یعنی ایده‌ها و تفکرات جدید دست خود ما است به جای این‌که بخواهیم این ایده‌ها را بخریم. در بسیاری از گرایش‌ها و رشته‌ها ما ایده‌ها را با قیمت گزاف برای بکارگیری در صنعت می‌خریم که اگر از مقالات و پژوهش‌های خود به‌درستی استفاده شود، دیگر نیازي به چنین هزینه‌هایی وجود نخواهد داشت.»
در ماه‌های گذشته بحث تقلب علمی و شیوه‌های مبارزه با آن در صدر اخبار دانشگاهی کشور قرار گرفت و کار تا آن‌جا پیش رفت که دولت لایحه‌ای را برای مقابله با این معضل رو به گسترش روانه مجلس شورای اسلامی کرد. در همین روزها همچنین مجله علمی نیچر مدعی شد که دو موسسه انتشارات علمی معتبر «بیومد سنترال» و «اسپرینگر» اعلام کرده‌اند که پس از تحقیقی مفصل، ۵۸ مقاله منتشرشده در هفت نشریه علمی را به دلیل «سرقت علمی، تقلب و تبانی درباره مولف و در روند بررسی علمی» حذف کرده‌اند که ٢٨٢ پژوهشگر ساکن ایران مولف این مقالات بوده‌اند. این تخلف‌ها و تقلب‌های علمی چه تأثیر منفی بر چهره علمی ایران در دنیا خواهد گذاشت و چگونه می‌شود با این روند مبارزه کرد؟ عضو هیأت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل در پاسخ به این پرسش هم می‌گوید: «گرایش به تقلب در کشوری که گام‌های بلندی برای پیشرفت علمی برمی‌دارد، تا اندازه‌ای مرسوم است؛ یعنی وقتی تعداد مقالات بالا برود امکان خطا هم وجود خواهد داشت. در سال ٢٠١٥ رشد علمی ایران ١٨,٨درصد بیشتر از متوسط رشد جهانی بوده و در سال ٢٠١١ هم حدود ١١ برابر رشد متوسط جهانی بوده است که این اعداد به‌خوبی روند پیشرفت علمی کشور را نشان می‌دهد، بنابراین در این مسیر پرشتاب پیشرفت، احتمال اشتباه وجود دارد و باید تلاش شود که این اشتباهات کمتر شود که در وزارتخانه‌های علوم و بهداشت تلاش‌هایی برای مقابله وجود دارد.»
یکی از جوان‌ترین پژوهشگران حاضر در این فهرست هم «محسن شیخ‌الاسلامی» است که تیر امسال از رساله دکترای خود در دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل دفاع کرده است.
شیخ‌الاسلامی که در رشته مهندسی مکانیک فارغ‌التحصیل شده است در مجموع نزدیک به ۱۰۰ مقاله ISI دارد که در سال ۲۰۱۶ به‌عنوان یکی از پژوهشگران پراستناد معرفی شده است. اما معنی پراستناد بودن مقالات یک محقق چیست و این عبارت تا چه اندازه کیفیت علمی و عملی پژوهش‌های صورت گرفته را نشان می‌دهد؟ شیخ‌الاسلامی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «استنادهای مربوط به یک مقاله حکایت از کیفیت مناسب آن مقاله دارد و هرچه کیفیت بهتر باشد، می‌تواند اثرگذاری بیشتری در دنیا داشته باشد؛ لذا پراستناد بودن می‌تواند یکی از معیارهای مناسب در تشخیص کیفیت مقاله باشد.»
مطابق آمار ارایه‌‌شده از اسکاپوس تاکنون بیش از ۴هزار و ٥٠٠بار از سراسر دنیا به مقالات این پژوهشگر استناد شده است، ولی این پژوهش‌ها چه تاثیری بر صنعت کشور گذاشته و تا چه اندازه عملی شده‌اند: «همیشه این مقالات می‌توانند در صنعت وارد شوند ولی در رشته ما همه مقالات وارد صنعت نشده و فکر می‌کنم در همه رشته‌ها به همین صورت است؛ مثلا در رشته ریاضی تئوریک بودن این مقالات، صنعتی کردن آنها را دشوار می‌کند و برخی از رشته‌ها و مقالات جنبه عملی مستقیم ندارند. رساله دکترای من در زمینه مبدل‌های حرارتی آب به هوا بوده است و به صورت آزمایشگاهی از روش‌های مختلف برای افزایش نرخ انتقال حرارت استفاده کردیم که هنوز در این زمینه وارد صنعت نشده‌ایم. پیشنهادهایی شده ولی هنوز عملی نشده است. من در زمینه انتقال حرارت کار می‌کنم و تمام کارهای من در این زمینه است. علاوه براین تا تیرماه دانشجو بودم و فرصتی برای پیگیری در صنعت نداشتم.»
شیخ‌الاسلامی پیش از این هم امکان تحصیل در برخی دانشگاه‌های معتبر دنیا و دریافت کمک‌هزینه تحصیلی را داشته ولی ترجیح داده که در ایران (دانشگاه نوشیروانی بابل) به تحصیل و پژوهش خود ادامه دهد. او درباره فعالیت و وضع کاری کنونی خود هم می‌گوید: «الان در دانشگاه به صورت حق‌التدریس کار می‌کنم ولی قول‌های مساعدی برای جذب به صورت هیأت‌علمی گرفته‌ام. مشکلی که در جذب وجود دارد برای همه دوستان و فارغ‌التحصیلان مقاطع عالی دانشگاهی است. برنامه اصلی من ماندن در ایران و خدمت به کشور است. حتی برای تحصیل در مقطع دکترا هم امکان رفتن به خارج از کشور وجود داشت که البته من ترجیح دادم بمانم. ان‌شاءالله که بتوانیم پیرو راه شهدای عزیز باشیم و طبق فرمایش مقام معظم رهبری که فرمودند: «نخبگان نیز در قبال این نعمت مسئول هستند و باید از طریق احساس مسئولیت و استفاده از این استعداد و توانایی در مسیر صحیح خود، شکر آن را بجا آورند»، بتوانم از عهده شکر نعمت الهی برآیم.»
وضعیت مالی نامناسب بسیاری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و همچنین بازار پرسود موسسات و دفترهای پایان‌نامه‌نویسی و مقاله‌فروشی برخی پژوهشگران را به همکاری با این دفا‌تر مشتاق کرده و همین موضوع هم سبب شده که نگاه برخی نشریات معتبر علمی به مقالات ایرانی کمی تغییر کند. شیخ‌الاسلامی درباره مقالات مورد انتقاد و همکاری با این موسسات هم می‌گوید: «این مقالات در زمینه تخصصی بنده نبود؛ لذا در این‌خصوص اظهارنظر نمی‌کنم. موسساتی هم وجود دارند که کار فروش پایان‌نامه و مقاله را انجام می‌دهند ولی من خودم به لحاظ شرعی با این مسأله مشکل دارم و هیچ‌گاه وارد این کار نشده‌ام.»
نگاهی به اسامی اعلام شده از سوی موسسه تامسون رویترز و دیگر موسسات مشابه، نشان می‌دهد که تعداد مقالات محققان داخلی سال به سال درحال افزایش است و پژوهشگران ایرانی که مورد استناد دیگر مقالات و پژوهشگران هم قرار می‌گیرند روند روبه رشدی دارند. پیش از این «وحید احمدی» معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از رتبه سوم شتاب علمی کشور در دنیا سخن گفته بود.
