پس از پایان مهلت نام نویسی داوطلبان دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری دو، سه روزی می شود که دیگر خبری از تب و تاب اخبار انتخاباتی نیست، حالا چشم همه کاندیداها و هوادارانشان به نتیجه بررسی صلاحیت ها از سوی شورای نگهبان است.
به گزارش «تابناک»، پرونده های کاندیداها به میز بررسی صلاحیت های شورای نگهبان رسیده و اعضای این شورا در سکوت خبری و خیلی محرمانه همه 1636 پرونده ارسالی را جزء به جزء بررسی می کنند تا در نهایت فهرست تأیید صلاحیت را ظرف مدت قانونی پنج روزه شان به وزارت کشور ارایه کنند. (بر اساس قانون شورای نگهبان براي اعلام صلاحيت‌ها پنج روز فرصت دارد که البته می تواند به صلاحدید و بسته به حجم کارشان این مهلت را تا پنج روز ديگر هم تمدید کند.)
قراراست، فردا (چهارشنبه) دومین جلسه شورای نگهبان برای بررسی احراز صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری برگزار شود. اولین جلسه این شورا، یکشنبه گذشته و یک روز پس از پایان مهات نام نویسی داوطلبان دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد.
در این گزارش، به این پرسش ها که اعضای شورای نگهبان چه کسانی هستند، احراز و رد صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان چه مراحلی دارد، پاسخ داده ایم.
چه کسانی در شورای نگهبان رأی می دهند؟شورای نگهبان 12 عضو دارد که 6 عضو از این 12 تن فقهایی هستند که با حکم رهبر انقلاب عزل و نصب می‌شوند و 6 عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند.
دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شوراست و 37 سالی می شود که «آیت الله احمد جنتی » دبیر کنونی آن است (جنتی از سال 59 به دبیری شورای نگهبان منصوب شد) آیات «محمد مؤمن، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، هاشمی شاهرودی، محمدرضا مدرسی‌یزدی، محمد یزدی و احمد جنتی» 6 فقیه شورا و «نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی‌فر، محسن اسماعیلی، محمدرضا علیزاده، سید فضل‌الله موسوی و عباسعلی کدخدایی» 6 حقوقدان شورای نگهبان هستند. بنا بر اصل 92 قانون اساسي، اعضاي شوراي نگهبان براي شش سال انتخاب مي شوند.
بررسی صلاحیت کاندیدها مأموریت ویژه شورايكي از موضوعات مربوط به نظارت بر صحت انتخابات، مسأله بررسي صلاحيت داوطلبان نمايندگي يا انتخاب شوندگان است. اين موضوع، يكي از مهمترين مراحل هر انتخابات به شمار مي رود. در مورد انتخابات مجلس شوراي اسلامي، مجري انتخابات (وزارت كشور) به صلاحيت داوطلبان، رسيدگي مي کند و شوراي نگهبان نيز بر آن نظارت خواهد كرد؛ اما در مورد داوطلبان رياست جمهوري و داوطلبان نمايندگي مجلس خبرگان رهبري، اين ترتيب رعايت نمي شود.
بر اساس قانون اساسي، صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري، پيش از انتخابات رأساً توسط شوراي نگهبان رسيدگي خواهد شد. در بند (9) اصل 110 قانون اساسي آمده است: «... صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري از جهت دارا بودن شرايطي كه در اين قانون مي آيد، بايد قبل از انتخابات به تأييد شوراي نگهبان ... برسد.» بر اساس اين عبارت، شوراي نگهبان بر امر بررسي صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري نظارت ندارد، بلكه خود مستقيم به صلاحيت آنان رسيدگي می کنند.
هرچند بنا بر آیین نامه داخلی شورای نگهبان، جلسات عادی شورا هفته‌ای دو روز تشکیل می‌شود، به هنگام رسیدگی به انتخابات و لایحة بودجه و موارد مشابه علاوه بر روزهای معین، تعداد جلسات لازم توسط دبیر با توافق اعضای شورا تعیین می‌شود. جلسات فوق‌العاده بر حسب ضرورت بنا بر تشخیص و تصمیم دبیر شورا و یا تقاضای 3 نفر از اعضاء تشکیل خواهد شد.
حضور حداقل 7 تن از اعضا، برای رسمیت یافتن جلسات این شورا الزامی است، ولی اخذ آرا جز در موارد ضروری و یا حصول رأی لازم با حضور حداقل 9 نفر خواهد بود.
چطور صلاحیت یک کاندیدا تأیید می‌شود؟بنا به روال کار مرسوم شورای نگهبان در شورا برای هر کاندیدا یک پرونده تشکیل داده می شود. داخل پرونده استعلاماتی از وزارت اطلاعات، دستگاه‌های امنیتی، اداره کل انتخابات شورای نگهبان و قوه‌قضائیه وجود دارد.
در این مرحله، همه این دستگاه‌های اجرایی، امنیتی و اطلاعاتی باید در تکمیل جزئیات پرونده‌های تشکیل شده کاندیداها با شورای نگهبان همکاری کنند. وقتی پرونده کاندیدایی برای رأی گیری روی میز رفت، اگر بتوانند اکثریت آرای اعضای شورای نگهبان یعنی 7 رأی از 12 رأی را کسب کند، صلاحیت آن نامزد تأیید شده محسوب می شود و در فهرست احراز صلاحیت شورای نگهبان قرار خواهد گرفت.
در برخی انتخابات به ویژه در چند دوره اخیر، برخی القائات به افکار عمومی در خصوص عملکرد شورای نگهبان و دبیر آن، باعث طرح مسائلی شد، موضوعاتی همچون اینکه دبیر شورای نگهبان فلانی را رد کرد یا مسائلی از این دست درباره این نهاد نظارتی در انتخابات؛ اما همانطور که در شرح اقدامات، عملکرد و اختیارات قانونی شورا نوشته شد، آنچه برخی به دنبال القای آن هستند، با آنچه در واقع صورت می گیرد، زمین تا آسمان اختلاف دارد.
اینکه برخی می گویند، «جنتی فلانی را تأیید نمی کند!» یا به دنبال طرح چنین مسائلی در جامعه در خصوص عملکرد شورا هستند، عاری از واقعیت است؛ چون همان طور که گفته شد، دبیر شورای نگهبان هم همچون سایر اعضای آن، دارای یک رأی است و کسی صلاحیتش تأیید می شود که بتواند رأی 7 عضو شورای نگهبان را کسب کند.
