به گزارش تسنیم، برخی از این پروژهها دولتهای مختلف را تجربه کردهاند و از دولتی به دولت دیگر به ارث رسیده است، برخی حاصل سفرهای استانی مسئولان ملی و رهاورد مصوبات دولت در استانها هستند، تعدادی هم با کلنگ مسئولان استانی زخمی شدهاند؛ هرچه که هست تعداد این پروژهها آنقدر زیاد شده که تکمیل آنها از مطالبه اقتصادی تبدیل به چالش اجتماعی شدهاند چون اعتماد مردم به وعدههای مسئولان را تحت تاثیر قرار داده است.
برخی پروژههای ملی که میان چند استان مشترک هستند مشکلات جدی بر سر راه پیشرفتشان ایجادشده و داستانهای متفاوتی را از سر گذراندهاند.
پروژههای استانی نیمهتمام از قبیل ورزشگاهها، مدارس، بیمارستانها، راهها و... که گاه برای یک استان بسیار حیاتی هستند نیز این روزها تعدادشان کم نیست که کمبود اعتبار، تغییر مدیریت و یا حتی واگذاری اجرای آن از بخش دولتی به بخش خصوصی و... اتمام آن را به تأخیر انداخته است.
در این میان عدم توجه جدی به مسائل فنی در طراحی پروژهها گاه آنها را در ادامه با مشکل مواجه کرده است تا جایی که دیگر آن پروژه توجیهی برای تکمیل ندارد.
به حداقل ۲۰ سال زمان نیازمندیم!
اما در این میان آمارهای مختلفی از پروژههای نیمهتمام در بخشهای مختلف اعلام میشود بهطوریکه برخی آمارهای غیررسمی حکایت از وجود بیش از ۷۰ هزار پروژه نیمهتمام در کشور دارد؛ پروژههایی که در بخشهای مختلف تعریفشده است.
بهعنوانمثال وزیر ورزش و جوانان با اشاره به وجود چهار هزار پروژه نیمهتمام ورزشی در کشور گفته است: اتمام این تعداد پروژه به ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
وی با یادآوری اینکه با همگرایی دولت و مجلس در برنامه ششم توسعه بودجه قابلتوجهی به این بخش اختصاص دادهشده است، وعده کرده است که در برنامه ششم و هفتم توسعه این پروژهها به بهرهبرداری برسد.
قائممقام وزیر نیرو در امور بینالملل و پشتیبانی صنایع آب و برق هم گفته است که تکمیل طرحهای نیمهتمام در صنعت آب و برق بالغبر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
وضعیت این پروژهها بهگونهای بود که دولت در آغاز فعالیت خود در دوره یازدهم وعده کرد که با تأمین مالی طرحها و پروژههای نیمهتمام با پیشرفت فیزیکی بیش از ۶۰ درصد، بخش عمدهای از این طرحها را به پایان برساند؛ بااینحال همچنان در بسیاری از استانها پروژههای نیمهتمام به دغدغه جدی مردم تبدیلشده و وعده دولت هم دردی دوا نکرده است.
برخی میگویند که تکمیل و بهرهبرداری پروژههای نیمهتمام کنونی در کشور با توجه به محدودیتهای اعتباری بیشتر از سه دهه زمان میبرد و برخی هم این بازه زمانی را حدود ۱۵ تا ۲۰ سال اعلام میکنند؛ هرچه که هست گویا به این زودی نباید منتظر تکمیل این پروژهها بود.
سید حسن حسینی نماینده مردم و شاهرود در این رابطه گفته است: نزدیک به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان برای تکمیل پروژههای نیمهتمام کشور نیاز است.
وی بابیان اینکه اگر با روند فعلی تخصیص اعتبارات عمرانی کشور حرکت کنیم بدون در نظر گرفتن تورم، نزدیک به ۲۰سال طول میکشد تا این پروژههای نیمهتمام به بهرهبرداری برسد، افزود: مجلس در نظر گرفته است تا این پروژهها برای زودتر به بهرهبرداری رسیدن به بخش خصوصی واگذار شود.
عضو خانه ملت خاطرنشان کرد: بهموجب قانون برنامه توسعه پنجم که در برنامه توسعه ششم نیز تمدید و برای آن تسهیلات بهتری در نظر گرفته شد بسیاری از پروژههای عمرانی با توجه به وضعیت اعتباری کشور که دولت توان اتمام آن را ندارد، با شرایط خاص و تسهیلات بانکی به بخش خصوصی واگذار شود.
نیاز به اعتبارات هزاران میلیاردی
بهعنوان نمونه در استان لرستان رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان گفته است که بالغبر ۷ هزار میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل پروژههای نیمهتمام نیاز است.
علی هادی چگنی که بر ضرورت اجرای سیاستهای اصل ۴۴ برای تکمیل این پروژهها تأکید دارد، اظهار داشت: همواره مسئولان اجرایی کشور بر ضرورت واگذاری این پروژهها تأکید دارند و این امر نیز در شورای عالی اقتصاد موردتوجه و تأکید است.
وی با بیان اینکه اعتبار موردنیاز برای تکمیل پروژههای نیمهتمام کشور معادل ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است، عنوان کرد: این در حالی است که با اعتبارات دولتی ۱۳ تا ۱۴ سال برای تکمیل این پروژهها زمان نیاز است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان لرستان با اشاره به اینکه در لرستان نیز ۷ هزار میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل پروژههای نیمهتمام نیاز است، تصریح کرد: با توجه به اعتبارات استان نیز تکمیل این پروژهها بیش از ۱۳ تا ۱۴ سال زمان خواهد برد.
هادی چگنی بر ضرورت واگذاری این پروژهها به بخش خصوصی تأکید کرد و گفت: واگذاری پروژههای نیمهتمام به بخش خصوصی تجربه موفق دنیا بوده که میتواند در لرستان نیز عملیاتی شود.
وی با اشاره به واگذاری دو استخر شنای دورود و ازنا به بخش خصوصی گفت: این واگذاری موجب تسریع در بهرهبرداری از این دو استخر شد.
رئیس سازمان مدیریت و برنامهریزی استان لرستان با اشاره به سه مکاتبه صورت گرفته با دستگاههای اجرایی استان برای واگذاری پروژههای نیمهتمام افزود: ۳۰ دستگاه اجرایی پاسخ این مکاتبات ما را دادهاند.
در استان قزوین هم معاون عمرانی استانداری قزوین گفته است: بیش از دو هزار میلیارد تومان پروژه در استان نیمهتمام است که تکمیل آن نیازمند بهرهگیری از ظرفیت بخش خصوصی است.
قصه پر غصه پروژههای بخش انرژی
اما در این میان برخی پروژههای مهم هم وجود دارند که طولانی شدن روند احداث آنها در استان چالشبرانگیز شده است که پتروشیمیها از آن جمله هستند.
داستان پتروشیمی در استانهای مختلف در نوع خود بینظیر است، قصهای شیرین که گرفتار روزگاری تلخ شده است. بهعنوانمثال این پروژه در استان کرمان از سال ۸۶ زمینگیر شده و مردم را در باران وعدهها، تشنه خوشقولی نگهداشته است. در نخستین سفر هیئت دولت نهم به استان کرمان بود که خبری خوش برای مردم کرمان تیتر روزنامهها شد و آن احداث چهار مجتمع پتروشیمی در استان بود.
این طرح پنجساله تعریفشده و قرار بود از سال ۸۶ آغاز شود و درنهایت منجر به تحول اقتصادی استان کرمان شود، در همان سالها و با به تأخیر افتادن اجرای این چهار پروژه در ابتدا گفته شد مصوبه در خصوص طرحها مطالعاتی بوده و درنهایت نیز با پیگیری یکی از نمایندگان قرار شد این چهار طرح با اجرای طرح پتروشیمی در نزدیکی شهر کرمان تلفیق و تعیین تکلیف شود اما در دولت نهم و دهم هیچگاه اقدامی برای اجرایی شدن پروژه پتروشیمی کرمان هم انجام نشد.
از سوی دیگر عدم صرفه اقتصادی پتروشیمیها در کشور و مشکلاتی که برای آنها در سایر استانها پیشآمده است، صرفه اقتصادی پروژه کرمان را زیر سؤال برد و سرانجام مسئولان در دولت دهم در روزهای انتهایی مسئولیتشان عدم وجود زیرساختها در استان کرمان را بهانه اصلی اجرایی نشدن پروژه پتروشیمی در کرمان اعلام کردند و این پروژه را بهعنوان یادگاری برای دولت بعد بهجا گذاشتند.
در دولت یازدهم استاندار کرمان که در ابتدای حضورش در کرمان سعی میکرد تمام مواردی که میتواند به خلق ثروت در استان منجر شود را به سرانجام برساند توجه خاصی به این پروژه نشان داد و پیگیریها و تلاش خود در سطح استان و در سطوح ملی برای باز کردن دریچه صنایع مرتبط با پتروشیمی در کرمان آغاز کرد.
در همین راستا با حضور مسئولان در کرمان استارت ابتدایی ساخت مجتمع پتروشیمی در کرمان زده شده و تابلوهایی در میادین اصلی شهر در خصوص این پروژه نصب شد حتی صحبتهایی از سفر مسئولان ارشد دولت به کرمان برای آغاز کلنگ زنی بر سر زبانها افتاد اما حالا که دولت یازدهم نیز به اتمام رسیده است عملاً این پروژه هیچگاه رنگ واقعیت را به خود ندید و روزهاست که حتی صحبتی هم در خصوص این پروژه شنیده نمیشود.
مشابه همین مشکل در گیلان هم وجود دارد، دو مجتمع پتروشیمی گیلان باوجود دریافت مصوبات دولتی در یک دهه گذشته، هنوز چشمانتظار ورود سرمایهگذاران هستند.
صنعت پتروشیمی از اشتغالزاترین صنایع محسوب میشود و بنا بر اعلام شرکت ملی صنایع پتروشیمی، هماکنون ۵۳ مجتمع در ایران مشغول فعالیت هستند که هرچند بیشترین مجتمعهای پتروشیمی در جنوب کشور قرار دارند اما به نظر میرسد شمال ایران نیز به دلیل دسترسی به دریای خزر میتواند فضایی قابلتوجه برای ایجاد مجتمعهای پتروشیمی باشد.
وعده ایجاد مجتمع صنایع پتروشیمی در استان گیلان از دهه ۸۰ مطرح شد. هرچند تاکنون این وعده که میتواند کمک شایانی به سطح درآمد گیلانیان و همینطور رفع مشکل بیکاری این استان ایفا کند هنوز تحققنیافته است اما ایجاد نخستین واحد پتروشیمی گیلان در دولتهای پیش از دولت یازدهم برای شهرستان رودبار مصوب شد که تاکنون این مصوبه به نتیجه نهایی نرسیده است.
از سوی دیگر، در سفر معاون اول رئیسجمهور به گیلان که در اوایل ماه جاری صورت گرفت وزیر نفت در شورای اداری استان، به نمایندگان گیلان در مجلس وعده داد که در صورت جذب سرمایهگذار خصوصی در استان، وزارت نفت حمایتهای لازم برای تحقق وعده ایجاد مجتمع پتروشیمی در گیلان را انجام میدهد.
بااینهمه هماکنون بیش از یک هزار طرح نیمهتمام در حوزه صنعت گیلان وجود دارد که بیش از نیمی از آنها، از پیشرفت فیزیکی ۴۰ درصدی برخوردارند. در کنار این، رتبه گیلان در حوزه صنعت، سیزدهم است اما آیا استانی مثل گیلان باوجود چنین آماری میتواند برای سرمایهگذاریهای بزرگ میزبان مناسبی باشد و آیا میتوان نسبت به ثمر رسیدن واحدهای پتروشیمی(چه در رودبار و چه در رودسر) فارغ از کم میلی سرمایهگذاران بر روی پروژههای صنعتی نیمهتمام استان، امیدوار بود؟
مصائب تأمین اعتبار پروژههای راه
پروژههای حوزه راه هم از دیگر پروژههایی هستند که نیمهتمام ماندن آنها علاوه بر تبعات اقتصادی موجب خسارات جبرانناپذیر به سرمایه انسانی شده است بهطوریکه در تصادفهای مختلف شاهد مرگ تعداد زیادی از هموطنان به دلیل استاندارد نبودن برخی محورها هستیم.
بهعنوانمثال استان مرکزی ازجمله استانهایی بوده که دارای تعدادی ازایندست پروژهها است تا نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان در مجلس بگوید: طی رایزنیهای انجامشده در تهران، تخصیص اعتبار برای پروژههای راهسازی استان مرکزی بهمنظور تسریع در تکمیل این طرحها مورد موافقت قرار گرفت.
سید مهدی مقدسی افزود: در حال حاضر در محدوده شهرستانهای اراک، کمیجان و خنداب، محورهای اراک-فرمهین، پل دوآب به خنداب و آهنگران به کمیجان در دست اقدام برای تعریض و یا دوبانده سازی است و با توجه به اهمیت این طرحها در سفر سال گذشته رئیسجمهور و هیات دولت به استان، برای آنها اعتبار تخصیص یافت.
مقدسی بیان کرد: از دیگر پروژههای راهسازی استان، طرح احداث محور وفس به آقچه قلعه است که سالها است نیمهتمام مانده و به دلیل اینکه شهرستان کمیجان هماکنون ازنظر محورهای مواصلاتی در یک محدودیت و بنبست قرار دارد، بهرهبرداری هر چه سریعتر از این پروژه بسیار حائز اهمیت است.
وی توضیح داد: اتمام این پروژه شهرستان کمیجان را به شهرستان ساوه و درنهایت تهران متصل میکند و محدودیت کنونی این شهرستان ازنظر تردد را از میان برمیدارد.
نماینده مردم اراک، خنداب و دلیجان در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: با ارزیابی که در رابطه با محورهای مواصلاتی حوزه اراک، کمیجان و خنداب انجام شد، پروژههای مهم مورد شناسایی قرار گرفت و برای تخصیص اعتبار به این طرحهای راهسازی با معاون اول رئیسجمهور رایزنی شد که موافقت لازم اخذشده و امیدواریم تخصیصی اعتبار هر چه سریعتر صورت پذیرد.
مقدسی تصریح کرد: همچنین انتظار میرود پیگیریهای بیشتری بهمنظور تخصیص اعتبار پروژههای راهسازی استان انجام شود چراکه اینیکی از اولین و مهمترین مطالبههای مردم است و بایستی در اولویت باشد.
مشکلات در حوزه راه و حملونقل تنها به پروژههای راهسازی محدود نمیشود، میتوان در این بخش به پروژههای ریلی هم اشاره کرد، از راهآهن غرب گرفته تا خط راهآهن مراغه و گیلان، پروژههایی که روند اجرای آنها برای مردم فرسایشی شده است.
پروژه راهآهن کرمانشاه در حالت معمول قرار بود سال ۹۳ به بهرهبرداری برسد که به گفته نماینده مردم اسلامآباد غرب و دالاهو در مجلس شورای اسلامی به دلیل عدم اختصاص اعتبار کافی به پروژه تاکنون به تأخیر افتاده است.
حشمتالله فلاحت پیشه پیشتر در تذکر خود خطاب به نوبخت معاون رئیسجمهور گفت: اختصاص بودجه راهآهن غرب به رشت و کرمان باعث تأخیر در بهرهبرداری بوده است.
از یک سال پیش تاکنون نیز علاوه بر وعده افتتاح پروژه در پایان سال ۹۵ توسط مدیران استان کرمانشاه، پایان ماههای فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیرماه نیز قول افتتاح راهآهن به مردم کرمانشاه دادهشده بود.
بر اساس اعلام جدید، تاریخ پایان ریلگذاری در دولت دوازدهم خواهد بود و احتمالاً اوایل سال آینده مسافران میتوانند از کرمانشاه سوار قطار شوند.
مشکلات اعتباری پروژههای ورزشی
مشابه این اوضاع در مورد پروژههای ورزشی هم وجود دارد، مثلاً در استانی مانند گلستان بیشتر از ۸۳ پروژه نیمهتمام ورزشی وجود دارد تا معاون توسعه منابع و پشتیبانی اداره کل ورزش و جوانان استان گلستان وعده دهد که طی سال جاری پروژههای بالای ۶۰ درصد پیشرفت افتتاح میشود.
قاسمعلی برزمینی گفته است: در استان گلستان ۸۳ پروژه نیمهتمام داریم که شامل ۱۶ پروژه استانی و ۶۷ پروژه ملی است.
وی ادامه داد: پروژههای استانی مبلغی بالغبر ۱۷ میلیارد تومان و پروژههای ملی نزدیک به ۶۰ میلیارد تومان پول نیاز دارند.
برزمینی گفت: اداره کل ورزش و جوانان استان گلستان آمادگی همکاری با ارگانهایی همچون شهرداری، بسیج و سرمایهگذارانی را که میتوانند در اتمام این پروژهها یاری برسانند دارد.
وضعیت در زنجان هم همینگونه است، مدیرکل ورزش و جوانان استان زنجان میگوید: در حال حاضر ۶۱ پروژه نیمهتمام ورزشی در سطح استان زنجان وجود دارد که از این تعداد ۴۴ پروژه استانی و ۱۷پروژه ملی هستند.
معاون پشتیبانی و توسعه منابع اداره کل ورزش و جوانان استان زنجان هم با بیان اینکه افزایش اعتبار میتواند نویدبخش تسریع در روند اجرای پروژههای نیمهتمام ورزشی و تکمیل بسیاری از زیرساختهای ورزشی استان باشد، گفته است: یکی از پروژههایی که تأکید جدی بر روی آن داریم تا با تخصیص اعتبار به اتمام برسد، پروژه استادیوم ۱۵ هزارنفری زنجان است که بدون شک، بهرهبرداری از این پروژه یکی از دغدغههای اهالی ورزش زنجان طی سالهای اخیر بوده است.
ایرج احمدزاده با اشاره به اینکه دو سال پیش فراخوانی برای اتمام ۱۲ پروژه نیمهتمام ورزشی صادر شد که متأسفانه هیچکس از آن استقبال نکرد، ادامه داد: خوشبختانه با پیگیریهایی که در این راستا صورت گرفت، توانستیم طی سال گذشته از طریق فراخوان برای چهار پروژه نیمهتمام ورزشی استان، سرمایهگذار تعیین کنیم که یکی از این پروژههای استخر هیدج است.
در دیگر استانها هم پروژههای نیمهتمام ورزشی بهوفور پیدا میشود، در استان لرستان دهکده المپیک مردم را معطل نگهداشته و در سمنان ورزشگاه ۱۵ هزارنفری؛ اشاره به همه این پروژه مثنوی هفتاد من کاغذ میخواهد؛ طرحهای نیمهتمامی که به گفته وزیر ورزش و جوانان بیشتر از ۹ هزار میلیارد تومان برای تکمیل آنها اعتبار نیاز است.
آبی از پروژههای نیمهتمام حوزه آب گرم نشد
مشکلات پروژههای نیمهتمام ورزشی، راهسازی و بخش انرژی دامن پروژههای حوزه آب را هم گرفته است بهگونهای که بسیاری از سدها و شبکههای آبیاری در این بخش نیمهتمام هستند.
بهعنوان نمونه سد سیکان شهرستان دره شهر واقع در جنوب استان ایلام هنوز در نقطه صفر است درحالیکه حدود هفت سال از کلنگ زنی آن میگذرد و حتی کارهای مقدماتی آن انجامشده است.
این سد دارای مشکلات حقوقی است چراکه در صورت اجرایی شدن باید مردم روستای فرهاد آباد جابجا شوند، حتی تکلیف مردم برای کار، زندگی و استقرار امکانات هم مشخص نیست و مسئولان یک روز از ورود سرمایهگذار خارجی میگویند و یک روز سرمایهگذار داخلی.
طبق گفته اهالی روستای فرهاد آباد تاکنون جلسات متعددی برای جابجایی روستای برگزارشده ولی هیچ نتیجهای حاصل نشده، اقدام نکردن مسئولان وزارت نیرو برای تملک زمینهای اطراف سد و پایین بودن قیمت پیشنهادی باعث شده این گره کور غیرقابل باز کردن شود.
به دلیل وعدههای محقق نشده ارائه خدمات اولیه زندگی در این روستا ممنوع شده و هماکنون ارائه تمامی خدمات مانند آب، برق و گاز در این روستا ممنوع بوده و مردم در شرایط بدی زندگی میکنند.
این سد مخزنی قرار بود با اعتباری بالغبر یک هزار میلیارد ریال بر روی رودخانه سیکان احداث شود. این سد سنگریزهای با هسته رسی با حجم مخزن ۲۱ میلیون مترمکعب آب قرار بود در مدت دو سال به بهرهبرداری رسیده و شش هزار هکتار از اراضی پاییندست را تحت پوشش آبیاری قرار دهد.
باوجود همه وعدهها این پروژه نهتنها منفعتی برای منطقه نداشته بلکه به یک معضل هم تبدیلشده است.
مشابه همین روند را در لرستان هم میتوان دید؛ وضعیت پروژههای نیمهتمام حوزه آب در شهرستانهای مختلف لرستان روایتی است که از این استان بهعنوان دیار پروژههای نیمهتمام ساخته است، پروژههایی که برخی از آنها باگذشت بیش از یک دهه هنوز طعم بهرهبرداری را نچشیدهاند.
روند طولانی شدن پروژههای حوزه آب در این استان بهگونهای است که میانگین عمر اجرای آنها به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقهای از مرز ۱۲ سال گذشته است، روندی که حلاوت بهرهبرداری از پروژهها را در کام مردم تلخ کرده است.
رضا میرزایی مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان در سخنانی بابیان اینکه پیشرفت فیزیکی طرحهای توسعه منابع آب در لرستان بسیار کند و فرسایشی است اظهار داشت: میانگین مدتزمان اجرای پروژههای آب منطقهای تاکنون از مرز ۱۲ سال گذشته و پیشرفت فیزیکی پروژههای سدسازی و ایستگاههای پمپاژ لرستان بسیار کند و فرسایشی است.
تکمیل پروژههای نیمهتمام؛ کلید اشتغال
در آستانه تشکیل دولت دوازدهم، مسئولان نباید فراموش کنند که احیا و تکمیل پروژههای نیمهتمام علاوه بر رفع مشکلات زیرساختی در بخشهای مختلف میتواند بستری برای اشتغالزایی باشد.
به گفته نایبرئیس اتاق ایران گفت: حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان پروژهها و طرحهای نیمهتمام روی زمینمانده است. راهاندازی و احیاء این طرحها میتواند دولت دوازدهم را برای اشتغالزایی یاری کند.
محمدرضا انصاری در توضیح این موضوع میگوید: حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان پروژهها و طرحهای نیمهتمام روی زمینمانده است و دولت باید همت کند این بار را با کمک مردم و بخش خصوصی از روی زمین بردارد و با این کار اشتغال بسیار زیادی ایجاد خواهد شد و در جهت توسعه کشور گام برخواهیم داشت.
مطابق اطلاعات برخی متولیان این حوزه «فرصت اشتغالی که در طرحهای نیم تمام و تنها در بخش اجرای آن وجود دارد ۷۰۰ هزار شغل است. بیکاری یکی از بیماریهای اساسی که کشور و جامعه ایران با آن روبهرو است و چالشهای اجتماعی بسیاری ایجاد کرده که با اجرای طرحهای نیمهتمام جبران خواهد شد ولی این امر نیازمند اراده و تشویق بخش خصوصی به سرمایهگذاری است.»