پروژه انتقال آب «بن-بروجن»، تلاشی دیگر برای نابودی کامل زاینده رود

حیات دوباره زاینده رود و تالاب گاوخونی که تحت تأثیر خشکسالی های اخیر و برداشت های بی رویه آب در مناطق بالادستی چند سالی هست از جوش و خروش ایستاده اند، به دلیل دست اندازی های ناصحیح انسانی هنوز هم مبهم و محال به نظر می رسد؛ دست اندازی هایی مثل اجرای پروژه انتقال آب «بن –بروجن» که به موجب آن سالانه 40 میلیون مترمکعب از حقابه های زاینده رود به حوضه آبریز کارون منتقل خواهد شد.

به گزارش «تابناک»، در شرایط کنونی کشور که همگان بر مسئله بحران آب واقف هستند و آن را تهدیدی جدی برای آینده ایران اسلامی قلمداد می کنند، اجرای طرح های احیاء محیط زیست و جبران خطاهای گذشته امری اجتناب ناپذیر است و این در حالی است که هنوز طرح های غلط آبی مثل پروژه های انتقال آب بدون لحاظ کردن پیوست های زیست محیطی در دستور کار مسئولان قرار دارد.

پروژه انتقال آب «بن- بروجن» را باید از آن دست طرح های انتقال آبی دانست که در ردیف دیگر طرح های انتقال آب کشور با پشت پرده هایی عجیب و مقدماتی کاملاً غیر منطقی در حال اجراست و آنچنان که مدیران استانی چهار محال و بختیاری اعلام می کنند، تا پایان سال 96 به مرحله اجرا خواهد رسید؛ طرحی که بر اساس آن قرار است سالانه 40 میلیون مترمکعب آب از حوزه آبریز زاینده رود با طی مسافتی به طول 128 کیلومتر به حوضه آبریز کارون انتقال داده شود.

مبدأ و مقصد اجرای این طرح انتقال آب و چگونگی اجرای آن در نگاه اول برای هر شنونده ای که از آن مطلع است، عجیب و غیر قابل باور است. از این لحاظ که می دانیم حوضه آبریز زاینده رود و رود دائمی آن یعنی زاینده رود خود دچار مشکل بی آبی هستند و اجرای چنین طرح هایی که اندک منابع آب این حوضه را نیز به تاراج می برد، تحت هیچ شرایطی به صلاح منطقه و کشور نیست.

به راستی چرا با چنین شرایط نگران کننده ای یعنی کمبود شدید آب در حوضه آبریز زاینده رود، طرح انتقال آب «بن - بروجن» در حال نهایی شدن است و آیا مسئولان اجرایی محلی و ملی به این خطر واقف نیستند؟

 انگیزه و هدف اصلی مسئولان از اجرای این طرح که قرار است آب را از سر شاخه های زاینده رود با گذر از مسیری به طول 128 کیلومتر به شهرستان بروجن برساند، چیست؟

برای پاسخ به سئوالات بالا و نیز تشریح انگیزه های اصلی اجرای این طرح انتقال آب باید چند موضوع متفاوت اما به هم پیوسته را مرور کرد.

در سال 1383 دولت وقت لایحه ای را تحت عنوان قانون استقلال آبی استان ها به مجلس فرستاد و با تصویب آن در مجلس لازم الاجرا شد؛ قانونی که بر اساس آن هر استان فارغ از حوضه های آبریز و زیستگاه های طبیعی قادر است منابع آب موجود در مرزهای سیاسی را بدون در نظر گرفتن مسائل مهمی مثل حقابه و مرزهای طبیعی مدیریت و در اختیار داشته باشد.

بر اساس همین قانون که نقدهای فراوانی بر آن وارد است و در طول سال های اخیر نیز تنش های آبی فراوانی را در کشور پدید آورد، مدیران استانی چهارمحال و بختیاری بدون در نظر گرفتن این حقیقت که شهرستان بن این استان در حوضه آبریز زاینده رود قرار دارد و منابع آبی این منطقه از استان متعلق به حوضه آبریز زاینده رود و تالاب گاوخونی است، بنا دارند با اجرای طرح انتقال آب «بن- بروجن»، سالانه 40 میلیون مترمکعب از آب این حوضه آبریز را که از نظر جغرافیایی در شمال این استان قرار دارد به شهرستان بروجن واقع در حوضه آبریز کارون منتقل کنند.

در مورد هدف اجرای این طرح انتقال آب مسئولان و مدیران استانی شهرستان چهارمحال و بختیاری بارها بر موضوع تأمین آب آشامیدنی شهرستان بروجن تأکید کرده اند، حال آنکه مروری بر میزان بارندگی های سالانه استان چهارمحال و مقایسه میانگین بارندگی بلند مدت بروجن (285) و شهرستان بن (320) حکایت از اختلاف اندک این دو منطقه از لحاظ بارندگی دارد و بر این اساس به نظر می رسد تأکید بر هدف تأمین آشامیدنی در این طرح انتقال آب موضوع صحیحی نیست. به ویژه اینکه می دانیم سرتاسر پهنه جغرافیایی استان چهارمحال و بختیاری از نظر بارندگی و منابع آب به نسبت بسیاری از استان های کشور شرایط مطلوب تری دارد.

در شهرستان بروجن و از سال 1386 با دستور رئیس جمهور وقت یک مجتمع فولاد در منطقه سفید دشت احداث شد که 65 درصد سهام آن متعلق به فولاد مبارکه اصفهان است و این مجتمع به رغم آماده فعالیت بودن به دلیل حجم بالای آب مورد نیاز و عدم امکان تأمین آن از منابع آب منطقه با مشکل اساسی رو به رو است.

در سال گذشته مدیران استانی و صنعتی استان تلاش کردند با اجرای طرح انتقال آب از منطقه بلداجی به سفید دشت این مشکل را حل کنند، اما مقاومت مردم محلی که به کشته و زخمی شدن چند نفر منجر شد، اجازه چنین کاری را به آنها نداد.

 

حالا و در شرایطی که امکان اجرای انتقال آب بلداجی به بروجن با هدف تأمین آب مجتمع فولاد سفید دشت وجود ندارد و پای اعتراض های سرسختانه مردمی در میان است، مدیران استانی بنادارند با دست اندازی در منابع آب حوضه آبریز زاینده رود که در ضلع شمالی این استان قرار دارد، این مشکل را حل کنند.
در این بین قانون استقلال آبی استان که مصوب سال 1383 مجلس شورای اسلامی است نیز به آنها چنین اجازه ای را می دهد و اعتراضات کشاورزان و حقابه داران اصفهانی نیز راه به جایی نخواهد برد.

 

بر این اساس اکنون چند نگرانی و نقد جدی به اجرای این طرح انتقال آب مطرح است که پاسخ به آنها از سوی مدیران استانی چهارمحال و بختیاری می تواند به تنویز افکار عمومی کمک کند.

اول اینکه منابع آب شهرستان بن و بخش های شمالی استان چهارمحال بختیاری که منطبق با حوضه آبریز زاینده رود است،  جدا از اینکه باید در این منطقه به بهره برداری برسد و نیاز اهالی محل را مرتفع کند، حقابه های مشخص و تاریخی رود زاینده رود و تالاب گاوخونی است و اجرای این طرح در این منطقه از استان که مصداق اجرای یک طرح انتقال آب حوضه به حوضه است، کار صحیحی نیست.

دیگر اینکه حجم بارندگی ها در شهرستان بروجن با شهرستان بن چندان تفاوتی ندارد و از این لحاظ اشاره به هدف تأمین آب شرب برای انتقال آب مذکور موضوع صحیحی نیست و این طرح با هدف تأمین آب برای مجتمع فولاد بروجن اجرایی می شود؛ هدفی که قطعاً نمی تواند برای اجرای یک طرح انتقال آب حوضه به حوضه بر اساس قوانین بین المللی توجیه پذیر باشد.

جدا از اینکه این طرح پیوست محیط زیستی دارد یا خیر، مسئله مهم دیگر این است که اگر طرح انتقال آب بن بروجن که در حوزه استحفاظی یک استان اما در دو محیط جغرافیایی مختلف یعنی حوضه آبریز زاینده رود و حوضه آبریز کارون در جریان است، الگو و سنتی عرفی برای مدیریت استانی منابع آب کشور شود، قطعاً در آینده سراسر کشور اسیر بحران و تنش های آبی فراوان خواهد شد.

اجرای پروژه انتقال آب «بن-بروجن» گه تا کنون نیز میلیاردها تومان برای نهایی کردن آن هزینه شده است، باید در ردیف اقدام های خطایی دانست که مدیران ملی و استانی چشم بر آن بسته اند و آیندگان در مورد آثار ویرانگر آن بر محیط زیست مدیران کنونی را قضاوت خواهند کرد.