به گزارش جهان صنعت؛ تحولات این روزهای بازار جهانی طلا و نفت، قیمت‌ها را در بسیاری از کشورهای جهان تحت تاثیر قرار داده و اقتصاد ایران نیز از این پدیده مستثنا نبوده است. هرچند پاره‌ای از تغییرات قیمتی کنونی در بازار ایران را می‌توان به تصمیمات پولی و مالی نهاد‌های سیاستگذار در داخل کشور نسبت داد اما بنابر اظهار نظر کارشناسان اقتصادی، تحولات سیاسی و نیز افزایش تقاضای جهانی طلا و نفت و متغیر‌هایی از این دست سبب شده تا قیمت این دو کالا برای نخستین بار در عرصه جهانی همزمان با هم افزایش یابد و ایران نیز که در ماه‌های اخیر شاهد جهش قیمتی در دلار و سکه بوده است با چالش‌های عمده‌ای برای جلوگیری از نوسان و افزایش نرخ‌ها در ماه‌های پیش رو مواجه خواهد بود.
بررسی روند نمودار قیمت تمام‌سکه بهار آزادی در بازار تهران نشان می‌دهد که نرخ‌ها در طول یک ماه گذشته 46 هزارتومان افزایش را تجربه کرده و از 1314000 تومان (در تاریخ بیستم مهرماه) به 1360000 تومان در روز گذشته رسیده است که حاکی از 5/3 درصد افزایش است، همچنین روند سه‌ماهه قیمت‌ها نیز نشان‌دهنده رشد 8/11 درصدی نرخ سکه تمام بهار آزادی از مرداد‌ماه تا‌کنون است که منجر به افزایش 143 هزار و 600 تومانی قیمت آن شده است.
در بازار دلار نیز قیمت‌ها روند صعودی داشته‌اند، به طوری که در یک ماه گذشته نرخ دلار از 4046 تومان به 4099 تومان رسیده است که با رشدی 53 تومانی، معادل 3/1 درصد افزایش داشته است. همچنین روند سه ماهه نرخ دلار نشان می‌دهد که این ارز با 254 تومان افزایش، از 3845 تومان در مرداد‌ماه به مرز چهار هزار و 100 تومان رسیده و 6/6 درصد افزایش را در بازار به ثبت رسانده است.
به نظر می‌رسد تحولات جهانی در افزایش قیمت‌ها بی‌تاثیر نبوده و بر اساس تجربه‌ای که در اقتصاد جهانی وجود دارد وقتی دلار آمریکا افزایش پیدا می‌کند، انتظار می‌رود قیمت طلا و نفت کاهش پیدا کند. البته نمی‌توان کتمان کرد که این رابطه در همه زمان‌ها معنادار است. در یکی دو ماه اخیر شاهد هستیم در شرایطی که دلار آمریکا در حال افزایش است، برخلاف انتظار عمومی، طلا نیز افزایش پیدا کرده و قیمت نفت هم بالا رفته است. بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان به دنبال پاسخ به این سوال‌اند که چرا این متغیرها که با دلار آمریکا واگرایی قوی داشته‌اند در این دو ماه گذشته با یکدیگر همسو و هم‌گرا شده‌اند.
هرچند می‌توان گفت با وجود تنش‌های کنونی در منطقه و جهان طبیعی است که طلا به عنوان کالایی که هزینه ریسک تنش را پایین می‌آورد، مورد استقبال عمومی قرار گیرد و این یکی از مهم‌ترین دلایلی است که طلا بدون توجه به افزایش شاخص دلار کاهش پیدا کرده است؛ با توجه به اینکه به نظر می‌رسد در ادامه تنش‌ها قیمت ها نه تنها کاهش پیدا نمی‌کند، بلکه پیش‌بینی میشود در شش ماهه دوم سال ۱۳۹۶ افزایش نیز پیدا کنند، لذا وجود نوسانات و تغییرات قیمتی دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.
بنابراین چنین انتظاری وجود دارد که نرخ دلار و نرخ طلا مجددا در بازارهای جهانی افزایش پیدا کند و به دنبال آن نرخ طلا در بازار آتی و در بازار نقدی ایران هم افزایش پیدا خواهد کرد.
در همین رابطه مرتضی ایمانی راد، اقتصاددان و رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد به سوالاتی درباره تحولات اقتصاد جهانی، نوسان‌های اخیر نرخ ارز، بالا رفتن قیمت طلا و نفت در بازارهای جهانی و تاثیرات آن بر اقتصاد ایران پاسخ گفت.
چرا طلا و نفت گران شد
ایمانی راد در پاسخ به این سوالی مبنی بر اینکه در حال حاضر در بازار، دلار نسبت به سایر ارزها تقویت شده، از طرفی طلا و نفت هم روند افزایشی دارند، این افزایش‌ها تا کجا ادامه خواهد داشت، گفت: به دلیل افزایش سه باره نرخ بهره بانکی دلار آمریکا نسبت به سایر ارزهای بین‌المللی در چند ماه گذشته افزایش داشته است؛ هرچند دلار آمریکا نسبت به دوران قبل از انتخاب ترامپ به عنوان رییس‌جمهور آمریکا پایین تر است، ولی باز هم یکی از ارزهای قدرتمند در سطح جهان به شمار می‌رود.
وی افزود: بر اساس تجربه‌ای که از اقتصاد جهانی داریم وقتی دلار آمریکا افزایش پیدا می‌کند، انتظار داریم که قیمت طلا و نفت هم کاهش پیدا کند. البته نمی‌توان کتمان کرد که این رابطه در همه زمان‌ها معنادار است.
این اقتصاددان با بیان اینکه رابطه بین طلا و نفت و دلار آمریکا از جنس یک رابطه بلندمدت است، عنوان کرد: هر تحرکی که در قیمت شاخص دلار آمریکا داده شود، این مقدار تغییر به همان نسبت خودش را در طلا و نفت نشان نمی‌دهد. چون این دو کالا خودشان تحت تاثیر عوامل دیگری به جز شاخص دلار آمریکا هستند.
او اضافه کرد: در یکی دو ماه اخیر شاهد هستیم که در شرایطی که دلار آمریکا در حال افزایش است. برخلاف انتظار عمومی هم طلا افزایش پیدا کرده و هم قیمت نفت بالا رفته است و بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان به دنبال این سوال‌اند که چرا این متغیرها که با دلار آمریکا واگرایی قوی داشته‌اند در این دو ماه گذشته با یکدیگر همسو و هم‌گرا شده‌اند.
رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد دلیل عمده چنین رابطه‌ای را به مسایل سیاسی جهانی وابسته می‌داند و معتقد است: در شرایط فعلی نظام جهانی همراه با تشنج‌های خاصی است که در سال گذشته این تشنج‌ها را ما تجربه نمی‌کردیم، مساله برخورد ترامپ با خاورمیانه و ایجاد اختلال در روابط بین کشورهای خاورمیانه، فشار سیاسی قابل توجه بر ایران، فشار سیاسی بر کره شمالی و ایجاد تنش در اقتصاد جهانی بی سابقه بوده است.
ایمانی راد گفت: طبیعی است که طلا به عنوان کالایی که هزینه ریسک تنش را پایین می‌آورد، مورد استقبال عمومی قرار می‌گیرد و این یکی از مهم‌ترین دلایلی است که طلا بدون توجه به افزایش شاخص دلار کاهش پیدا کرده است. این تنش‌ها نه تنها کاهش پیدا نمی‌کنند، بلکه پیش‌بینی میشود در شش ماهه دوم سال ۱۳۹۶ افزایش پیدا کنند.
قیمت طلا در ماه‌های آینده
ایمانی‌راد گفت: انتظار می‌رود نرخ دلار و طلا مجددا در بازارهای جهانی افزایش پیدا کند و به دنبال آن نرخ طلا در بازار آتی و در بازار نقدی ایران هم افزایش پیدا خواهد کرد. از سویی احتمال اینکه این تنش‌های سیاسی نسبت به این مسایل کاهش پیدا کند، بسیار کم است و به طور معمول هر‌گونه تنش و تضاد در سطح بین‌المللی چه سیاسی و اقتصادی سریع خودش را در تقاضا برای طلا نشان می‌دهد.
وی معتقد است: این مساله در مورد نفت هم صادق است. تنش‌های سیاسی بین ایران و عربستان سعودی و ایجاد سردی روابط سیاسی بین ایران و کشورهای منطقه و دامن زدن این اختلافات توسط آمریکا، منطقه خاورمیانه را به منطقه‌ای پر تنش تبدیل کرده است. همانطور که در شش ماه گذشته دیدیم این تنش‌ها در حال افزایش بوده است و در شش ماه دوم سال ۹۶ پیش‌بینی میشود، سطح این تنش‌ها نه تنها کاهش نیابد، بلکه به سرعت افزایش آن افزوده شود.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل تاکید کرد: وقتی در منطقه خاورمیانه این تضادها بالا می‌گیرد، اولین اثر خود را جدا از طلا روی نفت می‌گذارد. در نتیجه در اثر این شرایط قیمت نفت بالا می‌رود و این اتفاق زمانی می‌افتد که قیمت دلار هم افزایش می‌یابد. جالب است در چنین شرایطی که قیمت نفت به خاطر تشنج‌های خاورمیانه در حال افزایش است، زمزمه‌های کاهش و مدیریت عرضه نفت توسط اوپک نیز شنیده میشود و این خود موجب شده است که تقاضا برای نفت در بازار جهانی افزایش پیدا کند و قیمت نفت را بالا ببرد.
ایمانی راد افزود: باید توجه داشت که تنش‌های سیاسی اثرات متفاوتی بر طلا و نفت دارند. یعنی اثر این تنش‌ها بر طلا مستمر و پایدار است و اثر آن بر نفت به صورت شوک و یکباره است و پس از مدتی آثار این شوک از بین می‌رود. بنابراین پیش‌بینی میشود که قیمت نفت به افزایش خود ادامه ندهد ولی با نوسان همراه باشد.
وی گفت: در مجموع می‌توان گفت سیاست یکی از عوامل مهم در همگرایی قیمت طلا و نفت با شاخص دلار آمریکا بوده است و اگر این تشنج‌های سیاسی ادامه پیدا کند- کما‌اینکه اینطور پیش‌بینی میشود- باید منتظر همگرایی بیشتر این متغیرها باشیم ولی در صورتی که تنش‌های سیاسی کاهش یابد، شاهد برگشت واگرایی متغیرهای نفت و طلا با شاخص دلار خواهیم بود.
آیا فنر ارز رها میشود
ایمانی راد در پاسخ به سوال دیگری با این مضمون که در پژوهشی که موسسه بامداد اسفند سال گذشته منتشر کرد،اعلام شده بود که قیمت ارز افزایش می‌یابد و در دامنه چهار هزار تا 4500 تومان در نوسان خواهد و تا چه اندازه دولت می‌تواند فنر ارز را فشرده نگه دارد؟، گفت: همانطور که پیش‌بینی می‌شد، مجددا در هفته‌های اخیر نرخ دلار به بالای ۴ هزار تومان افزایش پیدا کرد و به نظر می‌رسد بانک مرکزی هم این افزایش را به حساب افزایش قیمت دلار در بازارهای جهانی و افزایش نرخ تورم در داخل کشور گذاشته است. البته با توجه به افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت، طبیعی است که بانک‌مرکزی بتواند بازار را تنظیم کند، ولی مشکلی که وجود دارد این است که بخش مهمی از درآمدهای ارزی کشور را نباید جزو عرضه ارز در کشور قلمداد کرد.
وی افزود: به همین دلیل قیمت‌های مدیریت شده بانک مرکزی را نمی‌توان به عنوان قیمت‌های واقعی ارز پذیرفت.
رییس موسسه مطالعات اقتصادی بامداد با این پیش‌بینی که ممکن است قیمت دلار از کنترل بانک مرکزی خارج و افزایش‌های جهش وار خودش را شروع کند، گفت: تنها نکته‌ای که در شرایط فعلی می‌توان گفت، این است که ارز به تدریج در حال افزایش خواهد بود و به نظر می‌رسد با این افزایش‌ها، بانک مرکزی هم هماهنگ است و از طرف دیگر شکنندگی قیمت ارز در شش ماهه دوم سال به دلایلی که به آن پرداخته شد بالا خواهد بود، بنابراین این فنر ممکن است در شش ماهه دوم سال رها شود.
این اقتصاددان عنوان کرد: همانطور اقتصاددانان متعددی تاکید کرده‌اند، لازم است بانک مرکزی همراه با تورم و تورم انتظاری، نرخ دلار را با توجه به قیمت شاخص دلار در اقتصاد جهانی تعیین کند و به شکل مدیریت شده، اجازه دهد که نیروهای بازار بر قیمت ارز اثر بگذارند. اگر بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز بخواهد جای بازار را بگیرد، هر لحظه این احتمال وجود دارد که با فشار تقاضای واقعی و تقاضای سوداگرانه قیمت دلار در سطح بالاتری قرار گیرد.
روند صعودی ادامه دارد
در همین حال عبادالله محمد‌ولی، رییس اتحادیه تولید‌کنندگان طلا و جواهر کشور، معتقد است: افزایش قیمت‌های ایجاد شده طی ماه‌های اخیر به دو عامل داخلی و خارجی باز می‌گردد و با بررسی این دو، می‌توان تغییرات بازار را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.
محمد ولی در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» اعلام کرد: بخش مهمی از نوسانات پیش آمده در بازار طلا و سکه کشور به تحولات بازارهای جهانی بر می‌گردد زیرا به هر روی قیمت‌ها در داخل کشور تحت تاثیر قیمت‌های جهانی قرار دارند.
وی افزود: تنش‌هایی که این روزها در اقتصاد، سیاست و روابط کشورهای بزرگ دنیا به وجود آمده از جمله دلایل افزایش قیمت‌های جهانی بوده و در کنار آن بحث عرضه و تقاضا در بازار نیز نقش مهمی در این افزایش قیمت‌ها داشته است. محمد‌ولی گفت: باید توجه داشت کشورهایی که به فراخور شرایط خود به این بازار ورود پیدا کرده و برای سرمایه‌گذاری و ذخیره‌سازی طلا اقدام می‌کنند، خود به خود با افزایش میزان تقاضای طلای جهانی منجر به صعودی شدن روند قیمت‌ها می‌شوند.
رییس اتحادیه تولید‌کنندگان طلا و جواهر کشور تصریح کرد: مطلب قابل توجه دیگر این است که در دهه گذشته، به جهت استراتژیک بودن طلا و اهمیت آن در بازارهای دنیا، نظارت بر این کالا افزایش یافته و همواره زیر ذره‌بین بوده است؛ در نتیجه حالت فنری به خود گرفته و زمانی که کنترل به میزان اندکی کاهش پیدا می‌کند، شاهد رها شدن این فنر خواهیم بود.
وی ادامه داد: روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی طی ماه‌های گذشته حدود 10 تا 12 درصد افزایش را نشان می‌دهد که بر داخل کشور نیز بی‌تاثیر نبوده و نرخ‌های بازار را دستخوش تغییراتی کرده است.
محمد ولی خاطر‌نشان کرد: در این میان برخی سیاست‌های اقتصادی دولت از جمله کاهش نرخ سود بانکی که اقدام مناسبی برای هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید بود و امید می‌رود در سال آینده ادامه یابد، بر افزایش تقاضای بازار طلا بی‌تاثیر نبوده و تحولاتی را در این بازار به وجود آورده است. همچنین بحث تک‌نرخی کردن ارز از دیگر موضوعات قابل توجه است که باعث میشود تشدید قیمت‌ها را به شکل مشهود‌تری در داخل کشور احساس کنیم.وی گفت: بنابراین در مجموع می‌توان گفت افزایش قیمت‌های ایجاد شده طی ماه‌های اخیر به دو عامل داخلی و خارجی باز می‌گردد و با بررسی این دو، می‌توان تغییرات بازار را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.محمد‌ولی در زمینه پیش‌بینی روند قیمت‌ها در بازار کشور در ماه‌های آتی، اظهار کرد: به نوعی در پایان هر سال- چه میلادی و چه شمسی- به جهت تسویه حساب‌های مالی شرکت‌ها و سازمان‌ها که گاه می‌تواند از نوع ریالی یا ارزی باشد، افزایش تقاضا در بازار ارز رخ خواهد داد که در نتیجه منجر به افزایش آهسته قیمت‌ها میشود و بر بازار ارز و سکه تاثیر می‌گذارد.وی تاکید کرد: پیش‌بینی میشود این روند به صورت نسبی تا پایان سال ادامه‌دار باشد و در نتیجه شاهد افزایش قیمت‌ها با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال خواهیم بود؛ هرچند مطمئنا در آینده دامنه این تغییرات و نوسانات کاهش نسبی را تجربه خواهد کرد.رییس اتحادیه تولید‌کنندگان طلا و جواهر گفت: باید توجه داشت که در طول یک دهه گذشته، بسیاری از کشور‌ها به جای ذخیره سازی طلا و سرمایه‌گذاری در آن به دنبال تقویت بنیه صنایع خود رفته‌اند و ضمن توجه به زیرساخت‌ها و رشد صنعتی سعی در افزایش میزان تولید داخلی و ارزآوری داشته‌اند. ولی در طول یک سال گذشته تنش‌های بین‌المللی باعث شده بسیاری از کشور‌ها از جمله روسیه، چین، هند و حتی برخی از کشورهای اروپایی وارد بازار طلا شوند که نشان از جایگاه استراتژیک این کالا در اوضاع کنونی جهان دارد.وی افزود: بنابراین مجموع این عوامل باعث میشود شاهد افزایش نسبی قیمت‌ها در ماه‌های پیش رو باشیم و روند رشد 10 تا 12 درصدی در نرخ‌های بازار دور از ذهن نخواهد بود.محمد‌ولی با اشاره به نقش پررنگ صنعت طلا و جواهر‌سازی در رشد و رونق اقتصاد کشور، خاطر‌نشان کرد: ما یک سرمایه تمام‌نشدنی در کشور داریم و به واسطه نیروی جوان و منابع عظیمی که در ایران وجود دارد، ناگزیر هستیم به طرف تولید و بهبود صنایع داخل حرکت کنیم تا خود را در برابر آنچه خارج از مرز‌های کشورمان می‌گذرد مقاوم و استوار کنیم.وی افزود: به همین دلیل باید نهایت تلاش خود را برای حمایت از صنایع داخلی کشور به ویژه صنعت طلا و جواهر به کار ببریم و به اهمیت آن به عنوان صنعتی که می‌تواند بخشی از دغدغه‌های کشور از جمله مقوله اشتغال و ارزآوری را مرتفع کند، پی ببریم.رییس اتحادیه تولید‌کنندگان طلا و جواهر اظهار کرد: با ورود تمام دستگاه‌ها و مسوولان به این بخش و تلاش برای برداشته شدن موانع می‌توان نسبت به رشد و شکوفایی این صنعت در اقتصاد کشور امیدوار بود.
