تجمعات چند روز اخیر در شهرهای مختلف کشور به پایتخت هم سرایت کرد و همین رخداد موجب شد تا بررسی ریشه‌های این تجمعات و راه‌های مواجهه با آن در کانون توجه فعالان سیاسی قرار گیرد.
به گزارش روزنامه ایران، در ارزیابی این رخداد چند نکته اجماعی در موضع گیری‌های رسمی و غیررسمی منتشر شده وجود دارد. نخست آنکه شماری از فشارهای اقتصادی در بخش معیشت مردم وجود دارد. هرچند در مقصریابی این کاستی اختلاف نظر دیده می‌شود و گروهی انگشت اتهام را به سمت دولت روحانی نشانه می‌روند و طیفی دیگر ویرانه تحویل شده به دولت اعتدال را یادآوری می‌کنند، اما در نهایت، هر دو گروه در این نکته که باید برای سر و سامان دادن به سفره مردم تدبیری کارگشا اندیشید، به نقطه مشترکی می‌رسند. اجماع دوم در زمینه پذیرش حق مردم برای بیان انتقادها و اعتراض‌های خود است که گوش مسئولان باید شنوای آن باشد تا به مطالبات منطقی و مشروع آنان پاسخ مثبت داده و در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود. صاحبنظران معتقدند که نحوه بیان انتقادات و مطالبات مردم باید درچارچوب قانون باشد و شیوه ابراز کف خیابانی، راهکار مناسبی نیست زیرا درست‌ترین مطالبات نیز در اندک فریادهای قانون شکنان و تندروها محو خواهد شد. سومین اجماع، ضرورت توجه جدی به منافع ملی است که مورد تأکید راهبران و فعالان سیاسی است. پرهیز از فضای هیجانی، هوشیاری در قبال رخنه تندروها، در زمره مهمترین اولویت‌های روز است که مخاطب آن، نه فقط مردم بلکه مسئولان نیز می‌باشند.
تجمع در تهران
تجمعاتی که روز پنجشنبه از مشهد تحت عنوان «نه به گرانی» کلید خورد، روز جمعه به برخی از شهرهای کشور تسری یافت و دیروز به تهران رسید. کانون تجمع روز گذشته پایتخت، حد فاصل میدان انقلاب و چهارراه ولیعصر بود. بنا به گزارش خبرگزاری‌ها، حوالی ظهر دیروز نیز شماری از دانشجویان دانشگاه تهران، شعارهای اعتراضی سر دادند. شعارهایی که گاه دولت و گاه فراتر از آن را آماج نقد قرار می‌داد.
همین سر و صداها بود که سبب شد مغازه‌داران و کتابفروشی‌های حوالی میدان انقلاب، زودتر از همیشه کرکره را پایین بکشند و کار و کسب‌شان را تعطیل کنند. آن گونه که ایسنا گزارش داده است، بعد از آغاز اعتراض در دانشگاه تهران، نیروی انتظامی تلاش کرد درب را به روی دانشجویان ببندد و همین تلاش به ناآرامی‌هایی انجامید؛ اما در نهایت درب دانشگاه بسته می‌شود. ساعتی بعد، شماری از دانشجویان در حمایت از مسئولان شعار می‌دهند. شعارها رنگارنگ است؛ کمتر اقتصادی و بیشتر سیاسی است. در خلال شعارها هم «اصلاح‌طلبان» و هم «اصولگرایان» نواخته می‌شوند. مطابق معمول عده‌ای موبایل به دست هستند یا با تجمعات سلفی می‌گیرند یا به مثابه «شهروند-خبرنگار» مشغول تصویربرداری هستند. نیروی انتظامی نیز تلاش دارد جو را آرام کند.کم کم، عبور خودروها کندتر شده و همین سبب افزایش بار ترافیکی در مرکز شهر می‌شود.
ارزیابی رسانه ها و فعالان سیاسی
در این میان؛ خبرگزاری «تسنیم» با انتشار گزارشی با عنوان «تجمعات امروز تهران و تکرار فرصت‌طلبی ریاکاران» می‌نویسد: «پیرو برخی اعتراضات در مشهد به مشکلات اقتصادی، امروز نیز گروهی در خیابان انقلاب تهران تجمع کردند. اما تجمع این گروه دوم متفاوت با مسأله اول است.» این گزارش می‌افزاید: «تعداد افرادی که در مقابل دانشگاه تهران تجمع کرده‌اند نزدیک 100 نفر هستند با این حال هیچ کدام از شعارهای آنها ناظر به مسائل اقتصادی نیست. شعارهایی که سر داده می‌شود، عمدتاً کاملاً مشابه آنهایی است که در فتنه 88 سر داده می‌شد.» خبرگزاری «فارس» هم می‌نویسد: «در این تجمع به هیچ عنوان شعاری در اعتراض به گرانی سر داده نشد و شعارها بیشتر با مضامین سیاسی و ساختارشکنانه از جمله «نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران»، «مرگ بر روسیه»، «دانشجو می‌میرد ذلت نمی‌پذیرد» و شعارهایی تند علیه مسئولان نظام است.» رسانه‌های منسوب به اصولگرایان یا چهره‌های شناخته شده این جریان دیروز ضمن مستثنی کردن تجمعات «مشهد»، اعتراض‌ها را «فتنه جدید» دانسته و با انگشت اپوزیسیون خارج‌نشین، امریکا، رژیم صهیونیستی و حتی عربستان را نشان می‌دهند. این رسانه‌ها در عین حال می‌کوشند محور اعتراض‌ها را «اقتصادی» دانسته و از رهگذر آن، دولت را به عنوان یگانه متهم کاستی ها ، آماج نقد قرار دهند. توئیت حمید رسایی، مدیر مسئول نشریه «9 دی» در حمایت از اعتراض‌ها همچنان دست به دست می‌چرخد؛ در کنار بخشی از سخنان سید احمد خاتمی خطیب نماز جمعه تهران که 80 درصد تجمع کنندگان را مالباختگان مؤسسات اعتباری می‌داند و در عین حال می‌گوید: «نباید اجازه سوء استفاده ضد انقلاب از اعتراضات مردمی داده شود.» در لسان این طیف، تجمعات دو بخش دارد؛ بخشی مردم هستند و به وضعیت اقتصادی اعتراض دارند و باید این اعتراض از سوی «دولت» شنیده شود و بخش دیگر تجمع «موج سوارانی» هستند که از آن سوی آب‌ها خط می‌گیرند و شعار سیاسی می‌دهند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب و حامی دولت با ایما و اشاره، آغازگر این تجمعات را رقبای انتخاباتی حسن روحانی می‌دانند؛ همان رقبایی که در ایام انتخابات با مطرح کردن موضوعاتی چون یارانه و کارانه نجومی، تنور مطالبات را داغ کردند. اصلاح‌طلبان دنبال خط کشی تجمعات نیستند؛ از یک سو، از مسئولان می‌خواهند اعتراض مردم را مد نظر قرار داده و نحوه مواجهه با مردم را با تدبیر توأم سازند و از سوی دیگر از رادیکال شدن فضا ابراز نگرانی می‌کنند. در ساعات میانی روز علی شکوری راد، دبیرکل اتحاد ملت ایران در توئیتی می‌نویسد: «کسی پیدا نمی‌شود که راضی باشد. نارضایتی از معیشت و اقتصاد فراگیرتر از همه است بعد فرهنگی و اجتماعی و آخر از همه سیاسی. ولی معمولاً ناراضیان سیاسی سازمان یافته‌تر عمل می‌کنند. فعلاً ناراضیان سیاسی از اصل نظام و ناراضیان سیاسی از دولت همکار هم شده‌اند تا اوضاع را علیه اصلاح‌طلبی به هم بریزند.»عباس عبدی، تحلیلگر اصلاح‌طلب هم در یادداشتی تأکید می‌کند: «اعتراضاتی از این نوع که نه مطالبه مشخصی دارد، نه سازماندهی رسمی دارد، نه سخنگو و برپاکننده شناخته شده‌ای دارد، یا به سرعت تمام می‌شود یا به ناچار سیاسی و فراگیر و رادیکال می‌گردد... این اعتراضات ماهیتی ندارند که برخی از سیاسیون منتقد بتوانند آن را مال خود کنند... بنابراین اعتراضات اخیر یا آنچه در آینده رخ دهد، جز استهلاک بیشتر سرمایه اجتماعی و از میان بردن نظم و آرامش نتیجه دیگری ندارد. ولی مسأله مهم این است که حکومت باید تمهیداتی بیندیشد که مردم بتوانند اعتراضات مدنی خود را با شعارهای مشخص، سازمان‌یافتگی لازم و حتی سخنگویان و تشکیلات شناخته شده بروز دهند.»
پیام وزیر ارتباطات به تلگرام
همزمان جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توئیتی اعتراضی خطاب به مؤسس تلگرام، نوشت : «یک کانال تلگرامی در حال نفرت پراکنی است، مردم را تشویق می‌کند که از کوکتل مولوتوف استفاده کنند، مسلح شوند و جامعه را ناآرام کنند. حالا زمان آن است که چنین تشویقاتی توسط تلگرام متوقف شود.» «پاول دوروف» هم در پاسخ به پیام وزیر ارتباطات نوشت: «دعوت به خشونت براساس قوانین تلگرام ممنوع است. اگر این امر تأیید شود ما چنین کانال‌هایی را بدون توجه به وسعت و گرایش سیاسی آنها مسدود خواهیم کرد.»
حوالی ساعت 5 بعد از ظهر، خبر می‌آید که مترو تهران در ایستگاه انقلاب و ولیعصر مسافرگیری نمی‌کند. محسن محمدیان، مدیر روابط عمومی متروتهران درباره تأخیر قطار مترو در خط ۳ مترو به ایلنا می‌گوید: «قطار در این خط هر ۹ دقیقه یکبار در حال عبور و مرور است. فقط ایستگاه متروهای انقلاب و ولیعصر تهران به دلیل تجمع‌های اعتراضی و مسائل امنیتی مسافرگیری نمی‌شود و مسافران نیز تخلیه شده‌اند.» این وضعیت پس از ساعاتی به حالت عادی تردد باز می گردد. همزمان خبرسازی درباره منع عبور و مرور در تهران تکذیب می‌شود. محسن نسج همدانی، معاون امنیتی انتظامی استاندار تهران به خبرنگاری که در این باره سؤال کرده می‌گوید: خبر تصمیم شورای امنیت کشور مبنی بر اعلام منع رفت و آمد در تهران را از شما می‌شنوم. خودم چنین چیزی را نشنیده‌ام و این خبر را تأیید نمی‌کنم.
تکذیب تیراندازی در میدان امام حسین(ع)
معاون امنیتی استانداری تهران از تشکیل جلسه شورای تأمین استان برای بررسی تجمعات روز گذشته خبر داد و گفت: از خبر شنیده شدن صدای شلیک در میدان امام حسین(ع) بی‌اطلاع هستم و خبری در این باره ندارم و نمی‌توانم آن را تأیید کنم.
محسن نسج همدانی در گفت‌وگو با ایلنا، درخصوص آخرین وضعیت تجمع‌کنندگان مقابل دانشگاه تهران گفت: تهران شهر بزرگی است. در خیابان انقلاب حد فاصل میدان انقلاب اسلامی تا چهار راه ولیعصر تجمعاتی غیرقانونی از سوی برخی از افراد برگزار شد. نسج همدانی درباره اطلاع از میزان بازداشت‌شدگان تجمعات دیروز هم تصریح کرد: اطلاعی ندارم و در حال بررسی این مسأله هستیم.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا جلسه شورای تأمین تشکیل شده است، خاطرنشان کرد: بله، شورای تأمین استان تشکیل شده و مصوباتی نیز داشته است. معاون امنیتی استانداری تهران درباره مصوبات شورای تأمین ابراز داشت: مصوبات شورای تأمین محرمانه است.
نسج همدانی در پاسخ به این سؤال که آیا تا این لحظه از گاز اشک‌آور یا ماشین آب‌پاشی که در خیابان فخررازی مستقر شده است، استفاده شده است، بیان کرد: ماشین آب‌پاشی که در ابتدای خیابان فخررازی بوده که این محل را ترک کرده است.وی درباره استفاده از گاز اشک‌آور هم یادآور شد: استفاده از گاز اشک‌آور در اختیار فرمانده میدان است و در صورت لزوم از آن استفاده خواهد شد.در همین اثنا، ایلنا به نقل از یکی از مسئولان وزارت علوم خبر داد در اتفاقات دانشگاه تهران سه دانشجو بازداشت شده بودند که دو نفر از آنان آزاد شدند. بنابراین گزارش، «دانشجویان دانشگاه تهران با اتوبوس‌هایی که در داخل دانشگاه مستقر شده بودند، از دانشگاه خارج شده و تمهیدات لازم برای برقراری امنیت کوی دانشگاه پیش‌بینی شده است.»با نزدیک شدن به غروب آفتاب، نیروی انتظامی با در دست گرفتن بلندگوهایی مردم را متفرق می‌کند. بسته بودن مترو و تجمع بعد از ظهر، سبب شده ترافیک سنگین‌تر و خیابان شلوغ‌تر شود. اما فضا، کم کم آرام می‌شود.
وزیر کشور: مردم در تجمعات غیرقانونی شرکت نکنند
وزیر کشور گفت: از مردم تقاضا داریم در تجمعات غیرقانونی شرکت نکنند، اگر قصد تجمع دارند درخواست دهند، بررسی می‌شود.عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور روز گذشته درباره برخی فراخوان‌های فضای مجازی که مردم را دعوت به تجمع می‌کنند، اظهار کرد: ما گزارش‌هایی در این زمینه داشته‌ایم و این تجمعات قطعاً غیرقانونی است.وی با تأکید بر اینکه هر نوع تجمعی باید مجوز داشته باشد، گفت: نیروی انتظامی و قوه قضائیه تاکنون تلاش کرده‌اند، مدیریت کنند تا تجمعات غیرقانونی تبدیل به مسأله‌ای نشود که نگرانی ایجاد کند.
وزیر کشور که با باشگاه خبرنگاران جوان گفت‌وگو می‌کرد، افزود: از همه کسانی که با این نوع فراخوان‌ها در تجمعی شرکت می‌کنند، تقاضا داریم که در این نوع تجمعات غیرقانونی شرکت نکنند چراکه برای خودشان و دیگر شهروندان زحمت ایجاد می‌کنند.
رحمانی فضلی به روند قانونی اخذ مجوز تجمع اشاره و بیان کرد: افرادی که می‌خواهند تجمعی داشته باشند، باید درخواست دهند، وزارت کشور و استانداری‌ها درخواست آنان را بررسی می‌کنند.
تجمع و اعتراض به وضعیت موجود و تصمیمات غلط دولت در گران کردن کالا و خدمات، حق مسلمی است که نه با زور و نه با تهدید میتوان آن را خاموش کرد.