بر اساس مطالعات زمین شناسی، خطر وقوع زلزله شدید در مشهد تا سال 2023 محتمل است. آن گونه که دکتر «ناصر حافظی مقدس» عضو کمیته علمی تدقیق گسل های مشهد اعلام می کند، آخرین زلزله شدید در این شهر با بزرگی 6.6 ریشتر در سال1673 میلادی اتفاق افتاده در حالی که بر مبنای داده های آماری زلزله ها، دوره بازگشت چنین زلزله ای در اطراف شهر مشهد کمتر از 350 سال است، به عبارت دیگر از نظر متوسط آماری زلزله مشهد تأخیر داشته است.
به گزارش روزنامه خراسان، بر اساس این اظهارات که در پایگاه اطلاع رسانی اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی نیز منتشر شده است، با توجه به بازه 350 سال برای تکرار چنین زلزله ای در مشهد، این احتمال وجود دارد که زلزله ای شدید تا پایان این بازه زمانی یعنی تا سال 2023 میلادی (پنج سال دیگر) در مشهد رخ دهد. اگرچه بارها اعلام شده است وقوع زلزله قابل پیش بینی نیست اما تجربه وقوع زلزله های متعدد در کشور و افزایش آن طی سال های اخیر، زنگ هشدارهای جدی را به صدا در آورده است تا متولیان امر و به تبع آن مردم، بیشتر از گذشته خود را برای مقابله با بحران های این چنینی آماده کنند. اما به راستی شهر مشهد و مسئولان و شهروندان این شهر چقدر برای مواجهه با چنین زلزله ای آمادگی دارند؟
آماده مواجهه نیستیم
باید پذیرفت که کلان شهر مشهد، به هیچ وجه آمادگی مقابله با زلزله شدید را ندارد. مصداق های این ادعا، وضعیت موجود و اتفاقات و بحران هایی است که طی سال های گذشته در این شهر رخ داده است. زلزله 6 ریشتری سفیدسنگ در حوالی مشهد که فروردین ماه امسال رخ داد و در مشهد نیز احساس شد، به خوبی نشان داد که نمی توان روی آمادگی های فعلی برای مواجهه با چنین زلزله ای در شهر مشهد حساب کرد. خروج بی محابای مردم مشهد به دلیل احساس زمین لرزه سفید سنگ، قفل شدن خیابان ها و پمپ بنزین ها، مشکلات اسکان اضطراری، ناآشنایی مردم با نکات ایمنی در هنگام وقوع زلزله و ...، همه و همه بیانگر آن بود که باید برای چنین اتفاقاتی برنامه ریزی کرد. بماند که در کنار این مشکلات، نمی توان برخی مشکلات و کاستی های مشهد را هم نادیده گرفت، کاستی هایی که می توان وضعیت بحرانی بافت های فرسوده در مشهد، کافی نبودن تجهیزات ایمنی و امدادرسانی را مهم ترین آن ها دانست. حالا بر پایه اطلاعاتی که اداره کل راه و شهرسازی استان منتشر کرده است، باید بار نگاه های مقطعی به مواجهه با حوادث را تغییر داد و برای آمادگی کامل در این شرایط بحرانی برنامه ریزی کرد.
ضرورت آمادگی مردم برای مواجهه با زلزله
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی، دکتر «ناصر حافظی مقدس» عضو هیئت علمی دانشکده زمین شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، در این باره می گوید: خطر زلزله در مشهد کمتر از تهران نیست و همچنین در دیگر شهرهای بزرگ استان نظیر نیشابور، قوچان، شیروان، خواف، فریمان، تربت حیدریه و... نیز خطر زلزله بالاست از این رو مردم باید در موضوعاتی از جمله تهیه مسکن همان طور که به ظاهر و مبلمان منزل توجه دارند، به مقاوم بودن آن در برابر زلزله هم توجه داشته باشند. وی می افزاید: مردم به آموزش های عمومی اقدامات لازم در برابر زلزله توجه کنند، با مناطق امن ساختمان محل سکونت شان آشنایی داشته باشند و مناطق امن در اطراف منزل و حتی محل کار را شناسایی و اعضای خانواده و فرزندان را درباره این موضوع توجیه کنند.
زلزله مشهد تأخیر داشته است
وی تصریح می کند: آخرین زلزله شدید مشهد با بزرگی 6.6 ریشتر درسال 1673 میلادی اتفاق افتاده در حالی که بر مبنای داده های آماری زلزله ها، دوره بازگشت چنین زلزله ای در اطراف شهر مشهد کمتر از 350 سال است به عبارت دیگر از نظر متوسط آماری زلزله مشهد تأخیر داشته است. عضو کمیته علمی تطبیق گسل های مشهد درباره گسل های اطراف شهر مشهد نیز گفت: در شمال شهر مشهد، گسل های مهمی نظیر خیرآباد و کشف رود و در بخش جنوبی، گسل های جنوب مشهد و سنگ بست و شاندیز قرار دارد که از نظر مطالعات زمین شناسی، توان فعالیت و ایجاد زمین لرزه هایی با بزرگی بیش از 7 ریشتر را دارند.
پیش بینی غیر ممکن است، امکان وقوع وجود دارد
حافظی یادآور می شود: پیش بینی زلزله به این معنی که زمان و بزرگی آن را برای یک منطقه خاص پیش بینی کنیم هم اکنون غیر ممکن است، بنابراین نمی توانیم بیان کنیم در چه زمانی شهر مشهد یا دیگر شهرهای استان تحت تاثیر یک زلزله واقع خواهد شد؛ اما شرایط زمین شناسی و داده های تاریخی نشان می دهد طی چند قرن گذشته، بارها شهرهای استان توسط زلزله ویران شده است و امکان وقوع مجدد چنین زلزله هایی در آینده نیز وجود دارد.
4500 هکتار بافت فرسوده ناایمن در استان
این عضو هیئت علمی دانشگاه درباره برآوردها از خرابی حاصل از یک زلزله متوسط و بزرگ در مشهد و دیگر نقاط استان اظهار می کند: انتظار می رود سازه هایی که براساس آیین نامه 2800 طراحی و اجرا شده اند، در برابر زمین لرزه های متوسط و بزرگ مقاوم باشند. وی ادامه می دهد: خراسان رضوی دارای بیش از 4500 هکتار بافت فرسوده است و بیش از 250 هزار واحد روستایی در برابر زلزله نامقاوم هستند. مشهد در بین کلان شهرها، بیشترین بافت فرسوده شهری را دارد و از این نظر ریسک زلزله در مشهد زیاد است.
65 درصد استان روی خط زلزله
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد می افزاید: نکته ای که مسلم است این که 65 درصد استان خراسان رضوی در پهنه با خطر نسبی زیاد قرار دارد که تمامی شهرهای مهم استان از جمله شهر مشهد را شامل می شود. وی تصریح می کند: تقریبا در مجاورت عمده شهرهای مهم استان نظیر قوچان، کاشمر، نیشابور، چناران، خواف، تربت حیدریه و فریمان گسل های فعالی وجود دارد که در گذشته سبب آسیب و خرابی این شهرها شده است. وی درباره گسل های دیگر مهم استان اظهار کرد: گسل درونه (گسل کویر بزرگ) از مجاورت شهرهای کاشمر و تربت حیدریه، گسل خواف، از نزدیکی شهر خواف و یک گسل نیز از شمال نیشابور عبور می کند.
وی درباره افزایش لرزه خیزی در خراسان با توجه به زلزله های اخیر غرب کشور نیز اظهار می کند: اثبات رابطه بین زلزله ها در غرب و شرق کشور غیر ممکن است اما این موضوع که فعالیت لرزه ای در فلات ایران در چند سال گذشته بیشتر شده، اهمیت دارد.
