در کره شمالی اتفاقی مهم‌تر از مذاکره هسته‌ای با آمریکا در جریان است

کیم جونگ اون، اعلام کرده که کره شمالی دیگر نیازی به آزمایش هسته‌ای و موشکی ندارد، زیرا این آزمایش‌ها به لحاظ نظامی تکمیل شده‌‍اند و از امروز اول اردیبهشت طبق تصمیم رؤسای حزب کارگران کره‌شمالی، تمامی آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای متوقف خواهد شد. آیا تغییرات سریعی که در روابط کره شمالی با همسایگانش و همچنین در روند مذاکره با آمریکا شکل گرفته، به موضوعات هسته‌ای و موشکی محدود خواهد ماند و یا این که موضوع فراتر از این است؟

به گزارش «تابناک»؛ بنا به گزارش روز گذشته نشریه آمریکایی وال‌استریت ژورنال آمریکا، رهبر کره شمالی در دیدار با مایک پمپئو، رئیس سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا به وی وعده داده که همزمان با برگزاری دیدار او و دونالد ترامپ، کره شمالی سه زندانی آمریکایی را نیز آزاد خواهد کرد.

همچنین در حالی که رهبر کره شمالی برنامه ملاقات با مون جائه-این رئیس‌جمهور همسایه جنوبی خود را نیز در دستور کار دارد، از صبح دیروز جمعه نخستین خط مستقیم تلفنی میان رهبران دو کره برقرار شده است.

در همین حال، وبگاه شبکه خبری الجزیره در مطلبی به قلم یک استاد دانشگاه که اخیرا در چهارچوب هیأتی آسیایی به کره شمالی مسافرت کرده، مدعی شده، تحولی که در کشور منزوی کره شمالی در جریان است، فراتر از مذاکره با آمریکا و کره جنوبی است.

ریچارد حیدریان در این باره نوشته: در ابتدای ماه جاری میلادی، من بخت این را داشتم که به عنوان یکی از اعضای هیأتی به سرپرستی دینو جلال، دیپلمات برجسته اندونزیایی و سفیر سابق این کشور در آمریکا، به کره شمالی بروم و در مدت چهار روز با مقامات ارشد دولتی، فرماندهان نظامی و اساتید دانشگاه در کره شمالی دیدار و از منطقه مرزی با کره جنوبی بازدید کنم. این برنامه هرچند در سایه نظارت شدید مقامات کره شمالی انجام شد، حقایق مهمی درباره کره شمالی را برای ما روشن کرد.

در دنیای غرب این پرسش مطرح است، تحریم‌های شدیدی که در دوره ترامپ علیه کره شمالی وضع شده تا چه حد بر این کشور تأثیر داشته است؟ به نظر می‌رسد، به ‌رغم تأثیر جدی، این تحریم‌ها نتوانسته پایه‌های حکومت کره شمالی را به لرزه درآآورده و یا دکترین امنیت ملی این کشور را تغییر دهد.

ولی روشن است که کیم جونگ اون رهبر کره شمالی برنامه‌ای بلندپروازانه برای مدرنیزه کردن کشورش را آغاز کرده و به بازار و سرمایه جهانی که تحریم شده است، نیاز دارد. همین برنامه بلندپروازانه نظامی و اقتصادی است که سبب شده این کشور به میز مذاکره با آمریکا بازگردد.

علایم اصلاحات اقتصادی و مدرنیزاسیون در کره شمالی

علی‌رغم توصیفات غلوآمیزی که رسانه‌های غربی از گسترش فقر و قحطی در کره شمالی ارائه می‌کنند، حداقل فعلا به نظر نمی‌رسد که این کشور در آستانه یک بحران انسانی باشد. دولت کره شمالی علی‌رغم شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی، فعلا توانسته در سایه ادامه حمایت چین و اصول دکترین جوچه در برابر فشارها دوام بیاورد.

ما به جای این که شاهد فاجعه انسانی باشیم، شاهد تصویری پیچیده‌تر بودیم. در حالی که به ویژه در مناطق روستایی خارج از پایتخت شاهد مشقت وحشتناک مردم بودیم، نخبگان مستقر در پیونگ‌یانگ زندگی راحت خود را دارند.

میزبانان ما برای لذت بردن از سفر، ما را به یک رستوران در پایتخت و رستوران دیگری در مناطق جنوبی بردند و تلاش کردند با بهترین غذایشان ما را تحت تأثیر قرار دهند، ولی روشن بود که دسترسی به این رستوران‌ها برای همه ممکن نیست.

من همچنین تحت تأثیر چشم‌انداز پیونگ‌یانگ قرار گرفتم که احتمالا تمیزترین، منظم‌ترین و خلوت‌ترین پایتختی است که تاکنون دیده‌ام. تعداد خودروها و تاکسی‌ها محدود است و به ندرت ترافیکی دیده می‌شود. شهر بولوارهایی عریض و مترویی شبیه به متروی شوروی دارد. کوچک‌ترین زباله‌ای در شهر دیده نمی‌شود و رودخانه‌ها بسیار تمیز هستند. گویی که همه امور شهر تا ریزترین مسائل با مرکزیت برج جوچه از یک طراحی مرکزی برخوردار است.

به نظر می‌رسد، تحریم‌ها نتوانسته توسعه اقتصادی مناطق شهری در سالهای اخیر را متوقف کند. آسمانخراش‌های جدید، یک هتل به شکل فضاپیما، راه‌های آسفالته و مراکز خرید به اندازه متوسط، نشان می‌دهد که مدرنیزاسیون به کندی ادامه دارد.

آن چه مهم‌تر است این که علی‌رغم سیاست دولت مبنی بر مدیریت دولتی و متمرکز اقتصاد، گزارش‌ها از شروع ایجاد کسب و کارهای شبه خصوصی از جمله رستوران در سراسر کشور حکایت دارد. در بخش کشاورزی نیز تغییراتی شبیه به تغییرات بخش کشاورزی چین در آغاز اصلاحات دوره دنگ شیائوپنگ مشاهده می‌شود.

علی‌رغم این که مقامات دولتی این موضوع را تکذیب می‌کنند، ما از منابع موثق متعدد شنیدیم که به مزارعی خاص اجازه داده شده که مازاد محصول تولیدی خود را ذخیره کنند و دیگر مجبور نیستند هر چه به دست می‌آورند به دولت تحویل دهند. دولت امیدوار است، کشاورزان برای تولید بیشتر محصول انگیزه پیدا کنند و در کنار آن بازاری موازی و خصوصی برای خرید و فروش محصولات در حال شکل‌گیری است.

نظریه‌ای که تاکنون بر کره شمالی حاکم بوده، ابداع کیم ایل سونگ، بنیانگذار کره شمالی و پدربزرگ رهبر فعلی این کشور است که ترجمه ساده آن، خودکفایی است. تغییرات جدید در کره شمالی، نشان می‌دهد، کیم جونگ اون در پیش گرفتن نسخه جدیدی از این سیاست را در دستور کار قرار داده که در آن خودکفایی، مانع تعامل به ویژه اقتصادی و فناورانه با دنیای خارج نخواهد شد. دقیقا به همین دلیل است که کره شمالی گشودن راه برای ارتباط با دنیای خارج و از جمله دعوت از چهره‌های دانشگاهی را شروع کرده است.

به طور خاص، تحریم صادرات ذغال سنگ و دیگر مواد اولیه توسط کره شمالی، تأثیر دردناکی بر اقتصاد این کشور داشته است. مشکلات در دسترسی به بازارهای مالی بین‌المللی روابط تجاری حتی با شرکای سنتی کشور در آسیای جنوب شرقی را تقریبا غیرممکن کرده است. این امر سبب فشار به منابع ارزی و ذخایر مواد وارداتی شده و این نواقص را نمی‌توان با تکیه به منابع داخلی جبران کرد.

بیشتر کشورهای آسیایی روابط تجاری و سرمایه‌گذاری خود با کره شمالی را تقریبا قطع کرده‌اند. کره شمالی برای این که اقتصادی مقاوم داشته باشد، به واردات سوخت، مواد غذایی، کالاهای سرمایه‌ای و فناوری پیشرفته غیرنظامی نیاز دارد؛ بنابراین برداشته شدن تحریم‌ها به اولویتی برای کره شمالی تبدیل شده است.

در جریان سفر به کره شمالی، فرصت گفت وگو با معاون شورای علی خلق، معاون وزیر خارجه و اساتید دانشگاه مهم کیم ایل سونگ را داشتم و آنچه در سخنان مقامات کره همواره تکرار می‌شد، این باور بود که احیای مذاکرات صلح، نتیجه تصمیم «قاطع و شجاعانه» رهبر کشور است.

کره‌ای‌ها همچنین اصرار داشتند که از موضع اقتدار و به عنوان دولتی با قابلیت‌های کامل استراتژیک بر سر میز مذاکره حاضر خواهند شد. به زبان دیگر آنها می‌دانند که اکنون عضوی از باشگاهی انحصاری از کشورها هستند که هم سلاح هسته‌ای و هم موشک‌های لازم برای رساندن آن به هدف را در اختیار دارند.

همین احساس اقتدار، توضیح می‌دهد که چرا رهبر کره شمالی خود را در موقعیتی می‌بیند که که با رئیس‌جمهور چین و کره جنوبی، دونالد ترامپ و حتی نخست وزیر ژاپن مذاکره کند.

با وجود این، تصور این که کره شمالی به زودی از سلاح‌های هسته‌ای خود دست بکشد، بسیار سخت و حتی محال است، زیرا این سلاح‌ها اصلی‌ترین عامل بازدارندگی آنها در مقابل تهدیدات خارجی و همچنین اهرمی مناسب در مذاکره با کشورهای قدرتمند اطراف است.

به نظر می‌رسد، طرفین امکان این را داشته باشند که فرایندی گام به گام را در پیش بگیرند که در ابتدای آن، کره شمالی در ازای خودداری از آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای، هدف تحریم بیشتر قرار نگیرد. همکاری‌های بشردوستانه از جمله ملاقات خانواده‌های جدا شده در دو سوی مرز کره شمالی و جنوبی و ازسرگیری سرمایه‌گذاری مشترک در منطقه صنعتی مرزی هم می‌تواند در دستور کار باشد.

به عنوان بخشی از یک راه حل، کره شمالی می‌تواند برای مثال تأسیسات هسته‌ای خود را روی بازرسان باز کند، غنی‌سازی هسته‌ای را متوقف کند و از ادامه برنامه موشکی خود دست بردارد تا تحریم‌ها علیه این کشور رفع شود. هدف نهایی یک قرارداد صلح خواهد بود که جایگزین آتش‌بس شکننده باقی مانده از زمان پایان جنگ کره در سال 1953 شود.