اکنون فرصت خوبی است تا در یک نگاه اجمالی به پیشینه شهرداران تهران طی چهل سال گذشته میزان تسلط و اثرگذاری هر یک از جریان‌های سیاسی بر تهران و به تبع آن عرصه سیاست داخلی را سنجیده و با برشمردن چالش‌های حوزه مدیریت شهری به یک ارزیابی نسبی از عملکرد آنها دست یابیم.
روزنامه اعتماد نوشت: «۱۹ رای موافق به محمدعلی افشانی تکلیف یکی از مهم‌ترین نهادها، یعنی شهرداری پایتخت را روشن کرد. به این ترتیب اعضای حزب اعتماد ملی موفق شدند با استفاده از لابی‌گری‌های داخل و بیرون از شورا گزینه مورد نظر خود را راهی بهشت کنند. بدون شک دستیابی به کرسی شهرداری تهران به جهت اهمیت سیاسی این نهاد در ساختار اجرایی کشور و منابع مالی گسترده‌اش، یک موفقیت بزرگ برای این حزب اصلاح‌طلب است. اکنون فرصت خوبی است تا در یک نگاه اجمالی به پیشینه شهرداران تهران طی چهل سال گذشته میزان تسلط و اثرگذاری هر یک از جریان‌های سیاسی بر تهران و به تبع آن عرصه سیاست داخلی را سنجیده و با برشمردن چالش‌های حوزه مدیریت شهری به یک ارزیابی نسبی از عملکرد آنها دست یابیم.
شهردار اول
اولین شهردار تهران محمد توسلی از اعضای نهضت آزادی بود و تشکیل شورای عالی ترافیک شهر‌های کشور، اجرای محدوده طرح ترافیک، احداث خطوط ویژه اتوبوسرانی، راه‌اندازی پایانه جنوب و انجام مطالعات و انتخاب محل میادین میوه و تر‌ه‌بار را باید در فهرست اقدامات او نوشت. توسلی در نتیجه اختلاف نظر با وزیر کشور و برخی مقامات دولتی استعفا داد.
۴ شهردار در ۴ سال
بعد از سرپرستی دو هفته‌ای سیدرضا زواره‌ای، کمال‌الدین نیک‌روش - از بهمن ماه ۱۳۵۹ تا ۷ ماه بعد از آن - شهردار تهران بود. او شهرداری را ترک کرد تا به عنوان وزیر کشور در کابینه میرحسین موسوی قرار بگیرد. شهردار بعدی غلامحسین دلجو بود. او سیزده ماه این سمت را بر عهده داشت و قول داده بود که کلیه انبارهای بزرگ عمومی و خصوصی را به خارج از تهران منتقل کند. بعد از او محمدکاظم سیفیان به مدت ۹ ماه شهردار و سپس غلامحسین دلجو به مدت چهار ماه و از شهریور تا دی ۱۳۶۲ پایتخت را اداره کرد.
برکناری به وقت سیل
محمدنبی حبیبی ۴ سال تهران را اداره کرد. اگر چه مترو تهران سال‌ها بعد افتتاح شد اما احداث تونل‌‌ها در دوران حبیبی آغاز شد. وزیر کشور وقت حبیبی را بعد سیل در تجریش و کشته شدن ۱۶۷ نفر برکنار کرد. شهردار قبل از او سیدمرتضی طباطبایی است. از دوران ۱۶ ماهه او جزییات چندانی منتشر نشده است. او خواهراده امام موسی صدر و برادر همسر سیداحمد خمینی بود.
محاکمه علنی
اغلب تهرانی‌ها غلامحسین کرباسچی را با آن محاکمه علنی و جنجالی به یاد می‌آورند. دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی پس از پایان دوران جنگ و در دولت سازندگی شهردار شد و ۹ سال در این سمت باقی بود. آخرین شهردار منصوب دولت اقدامات قابل توجهی همچون تکمیل شبکه بزرگراهی تهران، ارتقای کیفیت محیط زیست، بهبود، تقویت جایگاه شهرداری در تصمیمات اداری داشت. تاسیس موسسه همشهری و انتشار روزنامه همشهری را نیز باید به فهرست اقدامات او افزود. کرباسچی و جمعی از مدیرانش در سال ۷۷ به اتهام جرایم مالی محاکمه و برکنار شدند.
اولین منتخب شورا
مرتضی الویری از اعضای شورای شهر فعلی که از قضا با شهردار شدن افشانی موافق نبود و گفته می‌شود به مکارم رای داده است، خود زمانی شهردار تهران بود. او اولین شهردار منتخب شورا است و در فاصله خرداد ۷۸ تا بهمن ۸۰ این سمت را به عهده داشت. او به تخلف مالی متهم شده و در حالی که این اتهامات را سیاسی می‌دانست توسط شورای شهر استیضاح شد. گفتنی است او از استیضاح پیروز بیرون آمده و از اتهامات تبرئه شد اما ناهماهنگی با اعضای نخستین دوره شورا نهایتا مانع از ادامه فعالیت شد و او را به کنارگیری واداشت.
شهرداری که محکوم شد
محمدحسن ملک‌مدنی از اعضای کارگزاران و همکاران نزدیک کرباسچی ۱۰ ماه بر این کرسی نشست و با انتقادات بسیاری هم مواجه بود. منتقدان او نه اصولگرایان بلکه طیف اقلیت در شورای اول بودند و به توقف فروش تراکم و افزایش قیمت مسکن اعتراض داشتند. ملک مدنی به تردد با هلیکوپتر در تهران معروف شده بود و همزمان با انحلال شورای اول از سوی وزیر کشور برکنار شد. تنها چند روز بعد هم به اتهام تصرف غیر مجاز در اموال دولتی و رعایت نکردن قوانین و مقررات به ۵ ماه حبس و انفصال از خدمات دولتی و مشاغل شهرداری محکوم شد. ناگفته نماند که او ۲ سال بعد در دادگاه از تمامی اتهامات تبرئه شد.
دوران احمدی‌نژاد
محمود احمدی‌نژاد قبل از قالیباف و به مدت ۲ سال و ۲ ماه شهردار تهران بود. آن وقت‌ها غیر از استانداری اردبیل رزومه قابل توجهی نداشت و مثل امروز شناخته شده نبود. منتخب شورای آبادگران بود و در دوره دو ساله خود را غیر از مهیا کردن بستر رییس‌جمهور شدن صرف اموری افزایش تعداد چراغ‌قرمز‌ها و تعویض سطل‌های زباله کرد. با فرهنگسراها به عنوان محل فساد برخورد، مراکز فرهنگی شهرداری همچون خانه تئاتر، آموزشگاه مجسمه‌سازی و... را تعطیل و تلاش‌هایی هم برای پلمب نمایشگاه بین‌المللی تهران کرد. احمدی‌نژاد به خاطر هزینه کرد مبلغ ۳۳۰ میلیارد تومان بدون سند و مجوز شورای شهر و تغییر مدیریت‌ها در شهرداری تهران و اختصاص یک و نیم میلیارد تومان به موسسه آینده روشن قم جهت فعالیت‌های پژوهشی درباره مهدویت زیر سوال رفت.
شهردار رکورددار
محمدباقر قالیباف رکوردار مدیریت شهری در تهران است. این مدیر جهادی اصولگرایان ۱۲ سال در ساختمان بهشت ماند و در زمینه‌هایی مثل حمل و نقل عمومی و افزایش فضای سبز اقداماتی داشت. اقداماتی که مورد تحسین هم‌فکرانش و نقد برخی از متخصصان این حوزه است. قالیباف از آن دسته شهردارانی بود که گمان می‌کرد راه پاستور از بهشت می‌گذرد اما در مقام عمل موفق به طی کردن این راه نشد. او رییس‌جمهور نشده از بهشت رفت و پرونده تخلفات شهرداری اعم از املاک نجومی و... هنوز باز است.
فقط هفت ماه
شهردار شدن نجفی پایانی بر دوران ۱۲ ساله قالیباف و تسلط اصولگرایان بر تهران بود اما بیماری یا فشارهای بیرونی امان نداد تا نجفی فقط بیش از هفت ماه تهران را مدیریت کند. نجفی با ارایه گزارشات مفصلی از تخلفات دوره قبل از خود ثابت کرد که می‌تواند شهرداری توانمند باشد.
شهردار جدید
سیدمحمدعلی افشانی همین دیروز موافقت اکثریت قاطع اعضای شورای شهر را جلب کرد و آخرین شهردار تهران است. عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی است و سوابق اصلاح‌طلبی‌اش تا آنجاست که در سال ۸۲ از تحصن و استعفای جمعی نمایندگان مجلس ششم دفاع کرد. دو سال بعد و از سیدمحمد خاتمی نشان دولتی «درجه دوم سازندگی» گرفت.
