امروزه پیام رسان‌ها به یکی از بخش‌های ضروری زندگی تبدیل شده‌اند و کنار گذاشتن آن‌ها برای خیلی‌ها غیرقابل تصور است. به همین دلیل است حالا که موضوع محدودیت برخی پیام‌رسان‌های خارجی مطرح شده، همه جا از پیام‌رسان‌های جایگزین صحبت می‌شود.
به گزارش ایسنا، در این میان به نظر می‌رسد تاکنون برخی پیام‌رسان‌های داخلی با استقبال بیشتری نسبت به سایر رقبا روبرو شده اند اما این رویکرد چندان به مذاق آن طرف آبیها خوش نیامده و تمام عزمشان را برای مقابله با آنان جزم کرده اند. حال سوال اساسی این است که جهان با پیام‌رسان‌های غیربومی چگونه برخورد می‌کند؟
کوچ کاربران ایرانی از زمان روی کارآمدن «وی چت» آغاز شد، با «وایبر» فراگیر شد، با «واتس اپ» و «لاین» اوج گرفت و نهایتا در ایستگاه «تلگرام» همه‌گیر شد؛ به طوری که ۴۰ میلیون کاربر ایرانی را در خود دید و دکان «پیامک» در ایران را به طور کل تخته کرد.
رسانه‌های اپوزیسیون ضمن زیرسوال بردن پیام‌رسان‌های ایرانی، سعی در بایکوت اخبار کشورهای مختلف در زمینه روی آوردن به پیام‌رسان‌های بومی می‌کنند اما به دور از هرگونه جهت‌گیری سیاسی باید دید کشورهای مختلف در قبال پیام‌رسان‌های غیربومی چه تصمیماتی اتخاذ کردند که در این گزارش به آن پرداخته شده است.
فرانسه
کشور فرانسه که در دنیا به نماد دموکراسی و آزادی شناخته می‌شود، تازه‌ترین کشوری است که تصمیم گرفته پیام‌رسان بومی راه‌اندازی کند. چندی پیش وزیر دیجیتال فرانسه عنوان کرد: «فرانسه قصد دارد پیام‌رسان بومی خاص خود را در تابستان امسال راه‌اندازی کند چرا که پیام رسان‌های خارجی مانند تلگرام و واتس آپ هیچ سروری در فرانسه ندارند.» وی هدف از این کار را نگرانی‌های امنیتی از جاسوسی دولت‌های خارجی اعلام کرد.
روسیه
درحالی که بسیاری تصور می‌کردند «تلگرام» یک پیام‌رسان روسی است اما همین چند هفته پیش یک دادگاه در روسیه، درخواست دولت روسیه برای مسدود کردن پیام‌رسان تلگرام در این کشور را پذیرفت. همچنین سازمان دولتی Roskomnadzor که نقش نظارت بر ارتباطات روسیه دارد اعلام کرده بعد از تلگرام نوبت واتس‌اپ است. روسیه قصد دارد پیام‌رسان‌های داخلی خود را به زودی راه اندازی کند.
چین
رهبران چین با برپایی «دیوار آتش بزرگ» یا همان دیوار مجازی چین، اینترنت را از نو به شکل کاملاً چینی به نام «هولیان ونگ» اختراع کردند و به تبع آن شبکه‌های اجتماعی را هم به طور کامل به خدمت خود درآوردند. نصب نرم‌افزار جاسوسی دولتی چین روی سیستم‌های مخابراتی موجب شده هرگونه حرکت مشکوکی در فضای مجازی و سیستم مخابراتی پیگیری شود.
کشور چین بسیاری از سرویس‌های اینترنت مثل موتور جست‌وجوی گوگل، فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب، ویکی‌پدیا، واتس‌آپ و غیره را بر اساس سیاست‌های خود مسدود کرده، اما معادل‌های قدرتمند بومی به ازای آن‌ها ایجاد کرده است؛ به‌گونه‌ای که اکثر مردم چین خلاء چندانی احساس نمی‌کنند.
برای مثال موتور جست‌وجوی قدرتمند «بَیدو» (Baidu) معادل موتور جستجوی گوگل، سایت «یوکو» (Youku) معادل سایت یوتیوب، شبکه اجتماعی «ویبو» (Weibo) معادل توییتر که کاربران بیشتری نسبت به تویتر نیز دارد، شبکه اجتماعی موبایلی «وی‌چت» (WeChat) معادل واتس‌آپ و لاین که با داشتن نزدیک به یک میلیارد کاربر فعال ماهانه یکی از پرجمعیت‌ترین پیام‌رسان‌های دنیاست که بخش اعظم کاربرانش را چینی‌ها و ساکنان کشورهای شرق آسیا تشکیل می‌دهند.
ویتنام
نگوین تان دونگ، نخست وزیر وقت ویتنام چند سال پیش با توجه این که ۳۰ درصد از جمعیت ۸۹ میلیونی این کشور کاربر اینترنتی هستند و اغلب جوانان گرایش به سوی شبکه‌های اجتماعی دارند به وزارت آی سی تی دستور داد تا در قالب یک پروژه، شبکه اجتماعی آنلاین را هر چه سریع‌تر بسازد.
آن‌ها پس از مدت کوتاهی پیام‌رسان کاملا بومی (از نظر فناوری) به نام «زالو» را راه اندازی کردند. ابتدا حدود سه سال پیش توسط شرکت VNG ویتنام عرضه شد. نسخه اول مورد توجه قرار نگرفت ولی با این توسعه پیام رسان اکنون زالو بیش از ۵۰ میلیون کاربر دارد. در واقع می‌توان گفت ویتنام توانسته بازار داخلی‌اش را از چنگ غول هایی مثل واتس اپ، کاکائو، لاین و تلگرام حفظ کند.
کره جنوبی
بر اساس اطلاعات سایت شرکت مخابرات ایران که این گزارش از آن برگرفته شده، کره‌ای‌ها از سال ۲۰۱۰ با راه اندازی نرم‌افزار «کاکائو تاک» خود را از داشتن پیام‌رسان خارجی بی‌نیاز کردند. این نرم‌افزار اکنون ۴۸ میلیون کاربر فعال در سراسر جهان دارد که از این میان ۴۰ میلیون کاربر این شبکه ارتباطی را کره‌ای‌ها تشکیل می‌دهند. محبوبیت کاکائو تاک در کره جنوبی تا حدی است که حتی مقامات رسمی این کشور، برای برقراری ارتباطات خود از این برنامه استفاده می‌کنند و حتی کاکائو تاک را به ارتباط ایمیلی ترجیح می‌دهند.
انگلیس
کشور انگلیس پیام رسان بومی خاصی ندارد اما قوانینی را برای پیام رسان‌های خارجی درنظر می‌گیرد. به طور مثال آن ها پس از آشوب های سال ۲۰۱۱ لندن، شرکت سازنده پیام‌رسان BlackBerry Messenger را به در اختیار قرار دادن اطلاعات کاربران مجبور کرد.
شرکت سازنده گوشی‌های هوشمند بلک‌بری با نام Research In Motion که یک شرکت کانادایی در حوزه فناوری‌های ارتباطی است هم در آن سال در بیانیه ای اعلام کرد: «مانند همه بازارها در سراسر جهان و هر جایی که بلک‌بری وجود دارد، ما با اپراتورهای ارتباطی محلی، قوای برقراری نظم و اجرای قانون و مدیران مربوطه در دولت همکاری می‌کنیم. مانند بقیه شرکت‌های فناور در بریتانیا، ما به مقررات تنظیم قوای تحقیق‌کننده تمکین می‌کنیم و کاملاً با دفتر نخست‌وزیر و نیروهای پلیس بریتانیا همکاری می‌کنیم».
بزرگ‌ترین مرکز کنترل اینترنت در جهان یا به اختصار «جی سی اچ کیو GCHQ» در ساختمان «دوناتی» چِلتِنهم انگلیس قرار دارد. این مقر مرکزی رصد و جاسوسی بین المللی دولت بریتانیا هم زمان با همه سرویس‌های جاسوسی جهان، به ویژه همتایان آمریکایی‌اش، تبادل اطلاعات دائمی دارد.
جی سی اچ به انگلیسی‌ها امکان می‌دهد تا دسترسی افراد و آی پی ها به اینترنت را به صورت هوشمند کنترل کنند، در عین حال چندین بنیاد نظارات بر اینترنت از جمله «ای دابلیو اف» نیز در این کشور در سطحی بین‌المللی در زمینه فیلترینگ فضای سایبری، به ویژه در مورد پورنوگرافی کودکان، نژادپرستی و مسائل تروریستی فعال اند.
ژاپن
با وجود برخورداری ژاپن از سومین اقتصاد بزرگ دنیا، اکوسیستم شبکه‌های اجتماعی در این کشور را باید منحصربه‌فردترین نمونه موجود در دنیای کشورهای توسعه یافته به حساب آورد.
لاین؛ قدرت بلامنازع و جانشینی برای فیس‌بوک است و در حدود ۴۰ درصد از کل جمعیت ژاپن هر ماه در میان کاربران فعال نرم افزار LINE قرار می‌گیرند. نرم افزار پیام رسان LINE در سال ۲۰۱۱ و در تلاش برای ایجاد راهی برای برقراری ارتباط، پس از وقوع زلزله توهوکو و سونامی به وقوع پیوسته در آن زمان، عرضه شد.
پس از بروز فاجعه طبیعی یادشده، شبکه‌های تلفن همراه با مشکلات و آسیب‌های جدی روبه‌رو شدند اما همچنان قسمت اعظمی از قابلیت‌های ارتباطی در قالب اینترنت، قابل استفاده بودند. همین موضوع باعث شد که کارمندان شرکت NHN ژاپن سریعا نسخه اولیه‌ای از لاین را به‌عنوان پلت‌فرم ارتباطی جایگزین، عرضه کنند. قابلیت‌های جانبی LINE که به مخابرات و ارتباطات کشور ژاپن وابسته است.
نرم‌افزار پیام‌رسان ژاپنی Line در کشورهای جنوب شرق آسیا از محبوبیتی فراوان برخوردار است و سرویس‌های متنوع و متعدد آن کاربران بی شماری را برایش به ارمغان آورده است. حتی این شرکت یک قدم دیگر برای افزایش دامنه نفوذ خود در کشور زادگاهش برداشت و به یک اپراتور مخابراتی در کشور ژاپن تبدیل شد.
اندونزی
با افزایش یافتن حملات تروریستی در جنوب شرق آسیا در سال گذشته و استفاده نیروهای تروریستی داعش از کشور اندونزی به‌دلیل نگرانی از استفاده این برنامه برای تسریع تبلیغات تروریستی، اقدام به مسدود کردن این نرم‌افزار کرد. وزیر ارتباطات اندونزی درخصوص علت فیلتر شدن این پیام‌رسان در کشور خود گفته است: «به دلیل اینکه در تلگرام مسائلی ازجمله تبلیغات تندروی، چگونگی ساخت بمب و انجام حملات تروریستی رد و بدل می‌شد و از آنجایی که این مسئله کاملاً با قانون اساسی اندونزی تعارض دارد، استفاده از این سامانه پیام‌رسان ممنوع شده است.
آلمان
دولت آلمان از آغاز سال ۲۰۱۸ قانون جدیدی را به اجرا می‌گذارد که به موجب آن شبکه‌های اجتماعی با بیش از دو میلیون کاربر موظفند پست‌های حاوی مطالب غیرقانونی صریح را تا ۲۴ ساعت پس از اطلاع از وجود آن‌ها، از صفحه خود حذف کنند. شرکت‌هایی که این قانون را رعایت نکنند با جریمه‌های قابل توجهی تا ۵۰ میلیون یورو مواجه خواهند شد. این قانون در درجه نخست درباره توییتر، یوتیوب و فیس‌بوک اجرا می‌شود.
امارات
امارات متحده عربی چند سال پیش اسکایپ را مسدود کرد؛ چرا که بر اساس قوانین رگولاتوری این کشور خدمات تماس صوتی تمام آپ های پیام رسان باید مسدود شوند.
آمریکا
محدودسازی دسترسی کاربران به اینترنت در آمریکا از نظام قانونی ویژه برخورد دار است ولی به روش‌های کاملا حرفه‌ای و نامحسوس صورت می‌گیرد و از دسترسی اقشار مختلف به برخی وب سایت‌های خاص جلوگیری می شود.
اگرچه دولت آمریکا مدعی جریان آزاد اطلاع‌رسانی و پرچمداری آن در جهان است اما به گفته کارشناسان محدودیت‌های فضای مجازی در آمریکا با دنیا غیر قابل مقایسه است. آمریکا از چهار مولفه جرم‌انگاری در قانون فضای مجازی تبعیت می‌کند که این نوع قانونگذاری در هیچ کجای دنیا شبیه ندارد و برخلاف سبک معمول در دنیا در مورد شبکه‌های اجتماعی به جزئیات و خرده موضوعات فضای مجازی نیز ورود می‌کند.
طبق قانون امنیت سایبری آمریکا (مصوب سال ۲۰۱۲) که مشتمل بر ۱۵ بند است، هرگونه رفتاری در فضای مجازی اگر معارض با امنیت کشور آمریکا تشخیص داده شود، قابل پیگیری است. براساس افشاگری‌های «ادوارد اسنودن» دولت آمریکا بزرگ‌ترین رصد اینترنتی را انجام می‌دهد. این دولت همچنین از سال گذشته تاکنون فشارها را برای نظارت بر شبکه‌های اجتماعی گسترش داده است.
استرالیا
استرالیا در سال‌های اخیر برنامه جاه طلبانه‌ای را برای کنترل اینترنت آغاز کرده است، تا آنجا که در این زمینه استرالیا بیش از متحدان غربی‌اش با چین به عنوان بزرگ‌ترین سانسورکننده اینترنت مقایسه می‌شود. استرالیا با هدف ارتقای شاخص‌های افزایش ایمنی اینترنت برای خانواده‌ها، ممنوعیت محتوای مجرمانه سایبری را به طور جدی با طرح‌هایی سراسری با عناوینی همچون دیواره آتش بزرگ، دیواره آتش ضدخرگوش (برگرفته از نام دیوار ضدخرگوش در تاریخ این کشور) و با سنگین‌ترین جریمه ها اجرا کرده است.
در آخرین اقدام، نهاد مدیریت ارتباطات و رسانه استرالیا (آسما) دسترسی به سرویس‌های گوگل را هم محدود کرد.
برزیل
عزم برزیل هم در برخورد با مجرمان شبکه‌های مجازی جزم شده است. در یکی از این نمونه‌ها از ابتدای سال ۲۰۱۷ نیروهای امنیتی برزیل با دریافت شکایت‌های زیاد از خانواده‌های قربانی در فضای مجازی، حضور خود را در اینترنت بیشتر کرد و پس از شش ماه کنترل و ردیابی با اجرای عملیات کم سابقه ۱۰۸ کودک آزار – پدوفیلیا – را بازداشت کرد.
