«حسن روحانی» در اردیبهشت ماه دو سخنرانی انتقادی را در جمع وزیران، معاونان رئیس جمهور و مدیران ارشد دولتی انجام داد که محتوای آن انتقاد از برخی اعضای کابینه و مدیران دولتی بود. این سخنان روحانی را بسیاری زمینه سازی برای انجام تغییرات احتمالی در بدنه دولت ارزیابی کردند، ولی گویا فقط رئیس جمهور من باب تذکر به برخی وزیران، معاونان و مدیران ارشد دولتش این مسائل را مطرح کرده است.
به گزارش «تابناک»؛ روحانی کارش را برای دولت دوازدهم با شعارهای پرطمطراقی در دوران تبلیغات انتخاباتی اش آغاز کرد که به زعم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی، تحقق برخی از آن شعارهای رئیس جمهور، کاری بس دشوار و غیرعملی بود. در حقیقت، بسیاری از سیاسیون ادامه عملکرد روحانی در دولت یازدهم و بهبود و جبران برخی از کمی و کاستی ها را خواستار بودند و چنین اقدامی را یک موفقیت بزرگ برای شیخ دیپلمات و جریان حامی اش قلمداد می کردند.
اما دقیقا شوک اول را «حسن روحانی» زمانی به بدنه حامی خود وارد کرد که نام اعضای کابینه اش اعلام شد. در حقیقت روحانی با کنار گذاشتن برخی وزیران که عملکرد مثبتی داشتند، کم کردن دوز اصلاح طلبی هیأت وزیران، کنار گذاشتن برخی وزیران مسن نظیر نعمت زاده، عدم به کارگیری زنان در ترکیب کابینه و استفاده از یک وزیر دهه شصتی، مجموعه ای از اتفاقات مثبت و منفی را در کابینه رقم زد که منجر به جا خوردن کارشناسان سیاسی و حامیانش شد.
هرچند او به برخی شعارهای انتخاباتی اش در معرفی کابینه نظیر کنار گذاشتن برخی وزیران و معاونان مسن را عملی کرده بود، در طرف مقابل شعار بکارگیری زنان را در کابینه عملی نکرد و برای این کار به یک ابلاغیه که طی آن از وزیران درخواست شده بود از زنان در جایگاه های مدیریتی ارشد بهره گرفته شود، بسنده کرد و تنها یک کرسی از کرسی های عالی وزارتخانه ها را به یک وزیر جوان دهه شصتی واگذار کرد.
پس از این موارد بنا به گفته برخی اصلاح طلبان روحانی قدرت لازم برای افزایش و پررنگ تر شدن نقش «اسحاق جهانگیری» معاون اولش را در اختیار او قرار نداد و با اینکه گفته می شد، با توجه به همراهی موجدانه جهانگیری در جریان تبلیغات و مناظره های انتخاباتی با رئیس جمهور و کمک شایانی که او به برنده شدن روحانی کرده، مقرر بوده که چینش بخش اقتصادی کابینه با نظر معاون اول صورت بگیرد، روحانی زیر بار چنین مسأله ای نرفته و چنین اختیاری به معاون اولش نداده است.
در کنار این اقدامات که خیلی موضوعات و مسائل مهمی در مقابل مشکلات این روزهای دولت و کشور محسوب نمی شود، باید به افزایش مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم که بواسطه برخی تغییر و تحولات بین المللی و اشتباهات مدیریتی داخلی حادث شده است نیز اشاره کرد که نه تنها موجب بهبود عملکرد دولت در مقایسه با دولت یازدهم نشده، بلکه بار انتقادات را از رئیس جمهور و اعضای دولتش به حدی رسانده که حتی اصلاح طلبان و حامیان روحانی نیز انتقادات جدی به او و عملکرد دولتش وارد می کنند.
بسیاری از بدنه حامی روحانی و دولتش و همچنین کارشناسان سیاسی بر این عقیده هستند که شرایط موجود، انجام برخی تغییرات در کابینه را اجتناب ناپذیر کرده است. برخی تصورشان این بود که انتقاد روحانی از برخی وزیران و مدیران، سرآغاز و مقدمه ای باشد بر این امر، اما این انتظار گویا خیلی بجا نبوده و به نظر می رسد رئیس جمهور نمی خواهد خود تغییری در دولت و کابینه اش ایجاد کند، بلکه تلاش دارد شرایط به گونه ای باشد که اگر کسی خود را مفید ندانست، برود!
جدای از این مسأله که به نظر نمی رسد راهکار عملی و دقیقی باشد، چون در ایران شرایطی مثل ژاپن را در نظر گرفتن ( اگر مدیری خود را مفید ندانست یا اشتباهی مترکب شد، استعفاء بدهد) خطایی استراتژیک است، «حسن روحانی» گویا اینقدر با اعضای کابینه اش رابطه کلامی تأثیرگذار و مستقیم ندارد، چون از تریبون عمومی آنها را برای خطایی که کرده اند، مورد خطاب قرار می دهد، در حالی که وزیران و معاونانش را حداقل هفته ای دو بار در جلسات دولت می بیند و اگر خطایی مرتکب شده یا کوتاهی کرده اند، می تواند در آن جلسات تذکرات لازم را به آنها بدهد.
این مسأله را می توان نوعی رودربایستی از طرف رئیس جمهور با اعضای کابینه اش هم تلقی کرد؛ کما اینکه در جریان دولت یازدهم روحانی حاضر نشد، کنار گذاشتن همزمان سه تن از وزیرانش (وزیران آموزش و پرورش، ورزش و امور جوانان و فرهنگ و ارشاد اسلامی) را تصمیم خود عنوان کند، بلکه تلاش بر این بود که این تغییر را در آن برهه، تصمیم به استعفای این سه وزیر عنوان کنند.
در خصوص لزوم انجام تغییرات در دولت دوازدهم با اینکه فاصله کوتاهی از آغاز به کار دولت گذشته و روحانی یک سالگی دولتش را چند روز پیش پشت سر گذاشت، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اتفاق نظر دارند که این مسأله باید زودتر محقق شود.
حجج اسلام «سید محمد علی ابطحی و حسین انصاری راد» ـ که هر دو از فعالان سیاسی اصلاح طلب هستند ـ در گفت و گوهای جداگانه ای با خبرنگار «تابناک» به این مسأله پرداخته اند.
انصاری راد در زمینه لزوم انجام تغییرات در دولت بر این عقیده است که همه امور در دست دولت نیست که بخواهیم با یک ارزیابی کلی از موفقیت و یا شکست آن سخن گفت، چون نهادهای دیگری هم در ساختار کشور وجود دارند که نقش مهمی در پیشبرد یا عدم پیشبرد امور دارند.
او درباره چگونگی انجام تغییر در دولت دوازدهم و لزوم آن گفت: من بر این عقیده هستم که کشور سیستم و ساز و کار حقوقی مشخصی دارد. درباره تغییرات در دولت در وهله نخست باید رئیس جمهور تصمیم بگیرد که اگر یک یا چند همکار او در دولت موفق نبوده اند، آنها را تغییر بدهد و اگر رئیس جمهور به چنین نتیجه رسید و مجلس تأکید بر انجام تغییر برای بهبود شرایط داشت، می تواند از قدرت خود در جهت استیضاح و کنار گذاشتن یک یا چند وزیر بهره بگیرد.
رئیس کمیسیون اصل نود در مجلس ششم در پاسخ به این که رئیس جمهور هم از برخی همکارانش گلایه دارد، اما تاکنون تصمیمی برای کنار گذاشتن آنها نگرفته است؛ روحانی این مطلب را چندی پیش در یک سخنرانی عمومی هم علنی گفته است، افزود: من این روش را نمی پسندم که رئیس جمهور از طریق یک تریبون عمومی بخواهد انتقادات خود را نسبت به اعضای کابینه اش بیان کند.
وی تأکید کرد: رئیس جمهور، وزیران و معاونان خود را در جلسات هیأت دولت و سایر جلساتی که به صورت مشترک دارند، می بیند و اگر انتقادی از عملکرد آنان دارد، می تواند صراحتا با آنها در میان بگذارد. اگر پذیرفتند و اصلاح کردند کارشان را ادامه دهند و اگر نه رئیس جمهور می تواند در خصوص آنها تصمیم گیری کند. اینکه آقای روحانی بخواهد از طریق یک تریبون عمومی به اعضای کابینه اش انتقاد کند، حتما روش پسندیده ای نیست.
از سوی دیگر، «محمد علی ابطحی» درباره لزوم انجام تغییرات در دولت اظهار کرد: در سالگرد دولت و در آستانه هفته دولت، بهترین کار و عملی که رئیس جمهور می تواند انجام بدهد، تغییر کابینه است، چون تاکنون خود آقای روحانی چندین بار از کابینه انتقاد کرده و در عمل هم آنچه در جامعه اتفاق می افتد، بر خلاف مسائل و موضوعاتی است که رئیس جمهور در مصاحبه ها و سخنرانی هایش اعلام می کند. این مسأله نشان می دهد، برخی بر خلاف خواسته رئیس جمهور، کار خود را پیش می برند.
وی ادامه داد: ترمیم کابینه در اوضاع کنونی نکته مهم و لازمی است، به ویژه اینکه ما در شرایطی قرار گرفته ایم که در یک فضای بی رحمانه ناامیدی در جامعه هستیم و هرچند این ناامیدی، بخشی از آن واقعی و بخشی هم به خاطر تأثیر و القای فضای مجازی است، طبیعتا کاری عملی را می طلبد که حداقل از بعد روانی تأثیرات لازم را ایجاد کند.
معاون رئیس جمهور در دولت اصلاحات یکی از دلایل دیگر لزوم انجام تغییرات در کابینه را عدم دفاع برخی وزیران از دولت و روحانی دانست و تصریح کرد: بنا به تعبیر خود رئیس جمهور، برخی اعضای کابینه در دفاع از دولت و روحانی گنگ و کم سخن است. یکی از راه های جدی کمک به جامعه و پیشرفت امور این است که هر یک از وزیران و معاونان رئیس جمهور و مدیران ارشد در حوزه خودشان از عملکرد دولت دفاع کنند.
ابطحی همکاری قوا و اجتناب از رویارویی های خاص را که در نهایت مشکلاتی را برای جامعه ایجاد می کند، از دیگر راهکارهای کمک به پیشرفت جامعه و برچیده شدن فضای ناامیدانه خواند و تأکید کرد: معتقدم جامعه ای داریم که اگر با آن صحبت و واقعیات گفته شود، جامعه ای همراه و همگام تر خواهد بود. فضا و فاصله ایجاد شده بین مردم با دولت و به صورت کلی تر با حاکمیت آسیب بزرگی است که باید هر چه زودتر به فکر رفع آن افتاد.
وی از برخی وزیران، معاونان رئیس جمهور و مدیران ارشد خواستار «احترام گذاشتن به سنت بازنشستگی شد» و خاطرنشان کرد: با توجه به مشکلاتی که در حوزه اقتصادی کشور به وجود آمده و آنچه مردم با آن مواجه شده اند، به نظر می رسد، باید تغییرات در کابینه بیشتر در حوزه های اقتصادی صورت بگیرد.
با توجه به اینکه بسیاری از کارشناسان سیاسی متفق القول بر این عقیده اند که انجام تغییرات در کابینه ضروری است و باید رئیس جمهور هرچه زودتر برای این مسأله برنامه ریزی کرده و فکری بکند، انتظار این است که «حسن روحانی» با بررسی دقیق آسیب های ناشی از عملکرد نادرست برخی بخش ها در کابینه نسبت به اصلاح رویه موجود و ترمیم کابینه، اقدام عملی صورت بدهد تا بتوان باری از دوش مردم به ویژه در حوزه های اقتصادی و معیشتی برداشت.
بدون شک بی کفایت ترین و نالایق ترین کابینه در طول 40 ساله بعد از انقلاب اسلامی همین کابینه حسن روحانی هست. 