شاخص اهدای خون ایرانی ها، در وضعیت مطلوبی در مقایسه با کشورهای پیشرفته و در حال توسعه قرار دارد. بطوریکه در حال حاضر از هر ۱۰۰۰ نفر در کشور، ۲۷ نفر اهدا کننده خون هستند.
به گزارش مهر، موضوع سلامت خون های اهدایی، یکی از سیاست ها و اهداف نظام های سلامت در جوامع مختلف است. زیرا، امنیت و ایمنی خون و فرآورده های خونی، از اهمیت ویژه ای در ارتقای سلامت جوامع برخوردار است. از همین رو، سازمان انتقال خون ایران، تلاش کرده همواره با تدوین و تصویب راهبردها و برنامه های استراتژیک، سلامت خون و فرآورده های خونی در کشورمان را محافظت کند. در این بین، توجه به سلامت اهداکنندگان، تجهیز مراکز انتقال خون و به روز ساختن دانش فنی در این حوزه، به عنوان مهم ترین سیاست های راهبردی سازمان انتقال خون تلقی می شود.
به بهانه فرا رسیدن نهم مرداد، روز ملی اهدای خون، به سراغ مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران رفتیم، تا از آخرین شرایط اهدای خون و همچنین برنامه ها و اهداف پیش روی این سازمان در مسیر ارتقای سلامت خون و فرآورده های خونی در کشور مطلع شویم.
آمار اهدای خون در ایران
دکتر علی اکبر پورفتح الله مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، در گفتگو با خبرنگار مهر، به تشریح وضعیت اهدای خون در کشور و شرایط تامین پلاکت و پلاسما، به عنوان دو محصول مهم خونی، و همچنین، وضعیت تجهیزات و اعتبارات این سازمان پرداخت.
وی در ابتدا با اشاره به آمار ۲.۱ میلیون واحد اهدای خون در کشور، گفت: شاخص اهدای خون در ایران به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت، ۲۷ نفر اهدا کننده است که در مقایسه با کشورهای با رشد بالا که این عدد ۳۳ است، وضعیت خوبی داریم.
پورفتح اله افزود: این آمار در کشورهای با رشد متوسط ۱۳ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر و در کشورهای با رشد پایین، ۷ نفر به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، با عنوان این مطلب که در اهدای خون هم شاهد نوعی بی عدالتی هستیم، توضیح داد: کشورهای پیشرفته با درآمد بالا، در حدود ۲۰ درصد جمعیت دنیا را دارند، در حالی که به ۷۰ درصد منابع خونی دسترسی دارند.
پورفتح الله ادامه داد: البته وضعیت کشور ما در این بین، بسیار خوب است. بطوریکه ایران به عنوان کشوری با شاخص رشد متوسط، میزان اهدای خون ۲ برابر کشورهایی با رشد متوسط است.
تغییر مسیر دنیا در اهدای خون
وی در ارتباط با روند اهدای خون در ایران و جهان، گفت: دنیا به سمتی پیش می رود که تغییراتی در فرایند اهدای خون صورت دهد، زیرا در گذشته اهدای کامل خون وجود داشت که امروزه این روش، در حال کم رنگ شدن است. زیرا، با اهدای کامل خون، گلبول قرمز نیز دریافت می شد که امروز، تجویز و بکارگیری این ماده خونی، محافظه کارانه شده است. زیرا، از طریق اهدای کامل خون، حجم بالایی از آنتی ژن ها منتقل می شود که همین مسئله باعث تضعیف بدن دهنده خون می شود. ضمن اینکه تحقیقات نشان داده است که با انتقال گلبول قرمز به بدن دریافت کننده خون، میزان بستری و تخت روز بیمارستانی ۲ برابر و میزان انتقال عفونت ها ۵ برابر می شود. از سوی دیگر، میزان مرگ و میر در افرادی که گلبول قرمز را دریافت می کنند، بیشتر از کسانی است که آن را دریافت نمی کنند.
پورفتح الله تاکید کرد: از همین رو، دنیا در بحث انتقال خون، نگاه محافظه کارانه به اهدای کامل خون دارد که ما هم به دنبال اجرای چنین سیاستی در برنامه های سازمان انتقال خون کشور هستیم که می بایست فرهنگ سازی در بین جامعه پزشکی و مردم صورت بگیرد و این موضوع، به عنوان یک مطالبه مطرح شود.
مصرف پلاکت به شدت در جوامع انسانی رو به افزایش است و دلیل آن هم، سالمندان و بیماری های بدخیم است
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، در ادامه به وضعیت مصرف پلاکت و پلاسما به عنوان دو محصول خونی اشاره کرد و گفت: مصرف پلاکت به شدت در جوامع انسانی رو به افزایش است و دلیل آن هم، موضوع سالمندان و بیماری های بدخیم همچون مغز و استخوان است.
وی با طرح این مطلب که تهیه پلاکت به روش سنتی زیر سئوال است، افزود: در این روش، برای دریافت یک واحد پلاکت می بایست پلاکت ۶ اهدا کننده را دریافت کنیم، به همین خاطر دنیا به سمت اهدای مستقیم پلاکت می رود. بطوریکه در کشورهای اروپایی، بالای ۸۰ درصد پلاکت به صورت مستقیم تامین می شود.
افزایش مصرف داروهای مشتق از پلاسما
پورفتح الله با اشاره به روند رو به افزایش مصرف داروهای مشتق از پلاسما، تاکید کرد: با توجه به بیماری هایی که با داروهای مشتق از پلاسما، درمان و کنترل می شوند، نیاز به پلاکت و پلاسما، بیش از پیش احساس می شود.
به گفته مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، اهدای اجزای خون به جای اهدای کامل خون، یکی از سیاست ها و اهدافی است که در دستور کار سازمان قرار دارد.
وی افزود: زیرساخت ها برای اجرای برنامه های انتقال خون در کشور فراهم شده و در حال حاضر در ۱۵ استان کشور امکان اهدای مستقیم پلاسما وجود دارد.
پورفتح الله با عنوان این مطلب که سیاست سازمان انتقال خون این است که روند اهدای خون در همین حد نگه داشته شود، ادامه داد: برنامه و سیاست سازمان انتقال خون این است که مصرف گلبول قرمز و اهدای کامل خون، محدودتر شود. زیرا، می خواهیم زمینه اهدای مستقیم پلاکت و پلاسما را فراهم کنیم.
وی با اعلام این مطلب که در تامین پلاسما از اهدای کامل خون میزان هدر روی پلاسما زیاد است، افزود: در این روش، چهار پنجم پلاسما مورد استفاده قرار نمی گیرد. از همین رو، باید اهدای مستقیم پلاسما و پلاکت را ترویج کنیم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، گفت: ما تنها کشور در حال توسعه هستیم که توانسته ایم پلاسمای مازاد بر مصرف بیمارستانی را به دارو تبدیل کنیم. این در حالی است که گزارش ها نشان می دهد در حدود ۹.۵ میلیون لیتر پلاسما در دنیا تلف می شود.
سهم بالای پلاسمای ایرانی در تولید دارو
وی افزود: با توجه به مدیریت خون و فرآورده های خونی در کشور، از ایران به عنوان یک کشور مدل نام برده می شود. بطوریکه سال گذشته توانستیم ۲۰۰ هزار لیتر پلاسما را برای تبدیل به داروهای مشتق از پلاسما، تامین کنیم که موجب ارزان سازی این قبیل داروها می شود.
پورفتح الله در عین حال به تامین ۲۰۰ هزار لیتر پلاسما توسط ۸ مرکز دارای مجوز اشاره کرد و گفت: با توجه به تهیه ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور، نزدیک به ۶۰ درصد داروهای مشتق از پلاسما، از طریق پلاسمای ایرانی تامین می شود و این نکته بسیار مهمی است.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، از پالایش قراردادی کشورمان به عنوان یک مدل موفق که در دنیا مطرح است، نام برد و افزود: در زمینه پلاکت وضعیت مناسب تری داریم. بطوریکه در زمینه پلاکت تک واحدی در استان تهران روزانه ۴۰ واحد از این طریق تامین می شود که معادل ۲۴۰ واحد پلاکت معمولی است.
تمرکز بر تجمیع مراکز انتقال خون
پورفتح الله، یکی از چالش ها و مشکلات انتقال خون در کشورهای در حال توسعه را در نظر نگرفتن هزینه فایده در انتقال خون عنوان کرد و گفت: در مراکز انتقال خون کشورهای توسعه یافته حداقل ۲۰ هزار واحد خون دریافت می شود، در حالی که این میزان در مراکز انتقال خون کشورهای در حال توسعه، ۵ هزار واحد خون اهدایی است. این موضوع نه تنها اقتصادی نیست، بلکه انگیزه در نزد نیروها و پرسنل این مراکز برای انجام کارهای لازم، کاهش می یابد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، ادامه داد: یکی از سیاست هایی که دنبال می کنیم تا اجرایی شود، متمرکز ساختن مراکز انتقال خون در کشور است که ظرفیت اهدای خون در این مراکز را به ۲۰ هزار واحد برسانیم. برای همین به دنبال ادغام مراکز و تعطیلی مراکز کوچک و کم بازده هستیم. البته برای دسترسی به نیازهای خونی، از طریق بانک های خون در سراسر کشور این کار فراهم می شود.
وی افزود: برای واحدهای کوچک انتقال خون، از طریق مراجعات سیار و کوتاه مدت بر اساس پاسخگویی، میزان اهدای خون را مدیریت می کنیم.
به گفته پورفتح الله، تمرکز آزمایشات خون در چند نقطه، یکی از ابزارهای کنترل کیفیت خون به شمار می رود. در حالی که ما بیش از ۴۰ مرکز در کشور برای این کار داریم، در آمریکا ۸ و در کانادا تنها ۶ مرکز برای انجام آزمایشات خون وجود دارد.
وی افزود: ما نه منابع مالی کافی داریم و نه اقتصاد سلامت کشورمان به ما اجازه می دهد که چنین هزینه هایی ایجاد کنیم.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، تاکید کرد: راه بسیار سخت و دشواری پیش رو داریم و اجرای آن، یکی از بزرگ ترین چالش های حوزه انتقال خون است که با آن مواجه ایم. اما، آنچه مسلم است، باید به این سمت حرکنیم.
ماجرای اهدای خون افاغنه
پورفتح الله در ادامه به ماجرای اهدای خون اتباع افغان در کشور اشاره کرد و گفت: مهاجران افغان به هیچ عنوان نمی توانند در ایران خون بدهند، زیرا اگر خون اهدایی دچار مشکل باشد، باید به اهدا کننده دسترسی داشته باشیم. از همین رو، بدون کد ملی امکان اهدای خون وجود ندارد. متقابلا، هیچ گونه خون یا فرآورده خونی نیز به کشورهای همسایه ارسال نمی شود.
وی با اعلام این مطلب که تنها ۲۵ درصد اهدا کنندگان خون در کشور افرادی هستند که برای بار اول خون اهدا می کنند، افزود: ۷۵ درصد اهدا کنندگان، سابقه اهدای خون داشته و به صورت مستمر خون اهدا می کنند.
آلترناتیوهای مقابله با تحریم
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، در واکنش به تاثیر تحریم ها بر تامین داروهای مشتق از پلاسما، گفت: برای دور ماندن از مشکلات احتمالی، آلترناتیوهایی ایجاد کرده ایم، بطوریکه علاوه بر کشور آلمان که تامین کننده داروهای مشتق از پلاسما برای ایران است، با اتریش پالایش قراردادی ایجاد کرده ایم و بزودی، هلند نیز وارد این برنامه خواهد شد. این شرکت ها که با ما همکاری دارند، وابستگی چندانی به تجارت با آمریکا ندارند که بخواهد آثار تحریم ها، اثرگذار باشد. به جز یکی از شرکت هایی که با ما همکاری داشت و بخش عمده ای از سهام آن متعلق به یک شرکت آمریکایی بود، مشکلی خاصی در این زمینه نداریم.
پورفتح الله به تامین کیسه های خون از طریق شرکت های داخلی اشاره کرد و افزود: در حال حاضر، کیسه های خون مورد نیاز به طور کامل توسط دو کارخانه داخلی که استانداردهای لازم را کسب کرده اند، تامین می شود و از این بابت، مشکلی نداریم.
