چيزهایی كه سجده بر آن ها صحيح است

بزرگ نمایی کوچک نمایی
(مسأله 1076) بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين مي رويد مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي1 صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاي معدني مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است2 ، امّا سجده كردن بر سنگ هاي معدني مانند سنگ مرمر و سنگ هاي سياه اشكال ندارد.

1- گلپايگاني، صافي: و معدني مانند عقيق صحيح نيست.[پايان مسأله]

2- اراكي: [پایان مسأله]

*****

خوئي: مسأله- بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي و پوشاكي كه از زمين مي رويد، و مانند چوب و برگ درخت سجده كرد. و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي، مانند گندم و جو و پنبه و انچه كه از اجزاء زمين شمرده نشود*مانند طلا و نقره و قير و زفت. و امثال اينها صحيح نيست.

* سيستاني: مانند طلا و نقره و امثال اينها صحيح نيست، ولي قيروزفت –كه نوع پستي از قير است- در موقع ناچاري ، بر چيزهاي ديگري كه سجود بر آنها صحيح نيست مقدّم مي باشند.

.تبريزي: قير و نفت...

وحید: مسأله- باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی و پوشاکی که از زمین می روید ،مانند چوب و برگ درخت، باشد. و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی و گندم و جو و پنبه، و چیزهایی که از زمین و روییدنی از زمین بر آنها صدق نمی کند ، مانند طلا و نقره و قیر و زفت، و امثال این ها صحیح نیست و هم چنین است بنابراحتیاط واجب ، سجده بر سنگ های گرانبها مانند زمرد و فیروزه.

مكارم: مسأله- هنگام سجده بايد پيشاني بر زمين يا چيزهايي كه از زمين مي رويد، مانند چوب و برگ درختان باشد، ولي سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي –هرچند از زمين برويد- جايز نيست و همچنين سجده كردن بر فلزات مانند طلا و نقره باطل است، اما سجده بر سنگ هاي معدني مانند سنگ مرمر و سنگ هاي سفيد و سياه و حتي عقيق اشكال ندارد.

زنجاني: مسأله- بايد بر زمين يا روييدني هايي كه خوراكي و پوشاكي نيست، مانند چوب و برگ درخت، سجده كرد و سجده بر چيزهاي ديگر مانند: روييدني هاي خوراكي يا پوشاكي(گندم، جو، پنبه) و آنچه از اجزاء زمين شمرده نمي شود و روييدني هم نيست مانند طلا و نقره و قيروزفت، صحيح نيست.

بهجت: مسأله- بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي و پوشاكي كه از زمين مي رويد سجده كرد و سجده بر چيزهايي خوراكي و پوشاكي صحيح نيست، و منظور از خوراكي چيزهايي است كه خام يا پخته آن، عادتاً خورده مي شود؛ پس سجده بر گندم و جو و نخاله آنها كه در ضمن خورده مي شود، صحيح نيست ولي سجده بر پوست برنج و خربزه و هندوانه و انار –حتي در حال اتصال- مانعي ندارد؛ و همچنين سجده بر گياهان دارويي- كه اختصاص به مريض دارد و به هيچ وجه از آن در حال سلامت استفاده نمي شود- جايز است؛ و سجده بر تنباكو و مانند آن –که خوراكي نيست- جایز است به خلاف مثل قهوه و چای، و منظور از پوشاکی چیزی است که عادتا پوشیده می شود ولو بعد از ریسيدن وبافتن ، مثل پنبه و كتان و كنف؛ ولي سجده بر برگ درختان و چوب ها و آنچه كه از چوب ساخته مي شود و حصير و بادبزن و امثال آن، جايز است. سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه و مرمر اصيل باطل است، اما سجده كردن بر سنگ های معدني مانند سنگ مرمر معمولي و سنگهاي معمولي و سنگ هاي سياه بنابراظهر اشكال ندارد.

مظاهری: مسأله- باید بر زمین یا چیزهایی که مربوط به زمین است مانند سنگ، چوب و علف سجده کرد ولی سجده بر چیزهای خوراکی مانند گندم، و پوشیدنی مانند پنبه، و معدنی مانند طلا و نقره صحیح نیست اما سجده کردن بر سنگ های معدنی مانند سنگ مرمر و سنگ های سیاه اشکال ندارد.

(مسأله 1077) احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو، اگر تازه باشد سجده نكنند1.

1- اراكي: و چنانچه خشك شده باشد مانع ندارد.

خوئي، تبريزي: قبل از خشك شدنش سجده نكنند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1078

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1076.

*****

گلپايگاني، صافي، زنجاني: مسأله- احتیاط واجب آن است که بر برگ درخت مو سجده نكنند.

فاضل: مسأله- سجده كردن بر برگ درخت انگور، اگر تازه باشد جايز نيست ولي پس از خشك شدن مي توان بر آن سجده كرد.

سيستاني: مسأله- سجده كردن بر برگ درخت انگور در زماني كه لطيف است و خوردن آن معمول مي باشد جايز نيست و در غير اين صورت سجده كردن بر آن اشكال ندارد.

مكارم: مسأله- احتیاط واجب آن است که بر برگ مو كه بعضي آن را در غذا مصرف مي كنند سجده نكنند.

وحید: مسأله- سجده بر برگ مو تا وقتی که معمولا خوردنی است جایز نیست.

(مسأله1078) سجده بر چيزهايي كه از زمين مي رويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است.1

1- مظاهری: بلکه بر مثل درخت مو و داروهای خوراکی و بر گیاهی که خوردن ان در بعضی از شهرها معمول است و بر میوه نارس نیز صحیح است.

*****

زنجاني:مسأله- سجده بر روييدني هايي كه پوشاك و خوراك انسان نيست ولي خوراك حيوان است؛ مانند علف و كاه، صحيح است.

مکارم: مسأله- سجده بر علف و کاه و مانند این ها که از زمین می روید و خوراک حیوان است اشکال ندارد و هم چنین سجده بر گل هایی که خوراکی انسان نیستند؛ اما گل ها و گیاهانی که از قبیل داروی خوراکی هستند مانند گل بنفشه، و گل گاو زبان، بنابراحتیاط، سجده بر آنها صحیح نیست، همچنین سجده بر گیاهانی که در بعضی از شهرها خوراکی است و در بعضی از شهرها خوراکی نیست.

(مسأله 1079) سجده بر گل هايي كه خوراكي نيستند صحيح است1 ولي2 سجده بر دواهاي خوراكي كه از زمين مي رويد3، مانند گل بنفشه و گل گاو زبان صحيح نيست4.

این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و سبحانی نیست.

1- زنجاني: هر چند مانند گل بنفشه براي مداوا خورده شوند.[پايان مسأله]

2- خوئي، تبريزي، سيستاني: بلكه...

3- سيستاني: و آن را دم كرده يا مي جوشانند و آبش را مي نوشند...

وحید: چنانچه خود آنها خوردنی باشد سجده بر آنها صحیح نیست. و بنابراحتیاط مستحب بر دواهایی که می جوشانند یا دم می کنند و از آب آنها استفاده می کنند سجده نکنند.

4- خوئي، سيستاني، تبريزي: صحيح است.

مكارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1078

(مسأله 1080) سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است1 و در شهرهاي ديگر معمول نيست2 و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- بهجت: در آن شهرها جايز نيست و بنابراحتياط در شهرهاي ديگر نيز كه خورده نمي شود، سجده نكنند و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست.

2- سيستاني: در صورتي كه در آنجاها هم خوردني محسوب شود، صحيح نيست...

3- گلپايگاني، صافي: اگر چه مأكول نباشد.

سيستاني: بنابراحتياط صحيح نيست.

فاضل، نوري: ولي سجده بر توتون جايز است.

مكارم، مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1078

*****

زنجاني: مسأله- سجده بر ميوه نارس صحيح نيست و سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي مناطق معمول است و در منطقه هاي ديگر معمول نيست صحيح نمي باشد؛ بلي اگر چيزي درنوع مناطق خوردني نباشد كسي كه در آن مناطق است مي تواند بر آن سجده كند.

(مسأله 1081) سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است1 بلكه به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلي و مانند آن هم مي شود سجده كرد2.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مكارم: چه قبل از پخته شدن و چه بعد از آن صحيح است؛ همچنين بر آجر و سفال و سيمان نيز جايز است.[پايان مسأله]

بهجت: بنابرأظهر...

2- گلپايگاني، اراكي: جايز نيست كه در حال اختيار به گچ و آهك پخته وآجر و كوزه گلی (گلپايگاني: و مانند آن)سجده كنند.

خوئي، تبريزي، وحید: احتياط مستحب آن است كه در حال اختيار به گچ و آهك پخته و اجر و كوزه گلي و مانند اينها سجده نكنند.

صافي: جواز سجده در حال اختيار به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلي و مانند آن مورد تأمّل است.

سيستاني: سجده بر گچ و اهك پخته و آجر و كوزه گلي نيز اشكال ندارد.

*****

زنجانی: مسأله- سجده برانواع سنگ های معدنی که از اجزا زمین است، مانند سنگ مرمر و سنگ آهک و سنگ گچ صحیح است. و احتیاط آن است که در حال اختیار به گچ و آهک پخته و آجر و کوزه گلی و مانند آنها سجده نکنند.

مظاهری: مسأله- سجده بر گچ، آهک و آجر ، سیمان، موزاییک و ظروف سفالی و مانند این ها جایز است.

(مسأله 1082) اگر كاغذ را از چيزي كه سجده بر آن صحيح است مثلا از كاه1 ساخته باشند، مي شود بر آن سجده كرد2 و سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده اشكال ندارد3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- فاضل: يا چوب...

2- بهجت: و جواز سجده بر كاغذي كه احتمال دارد از چيزهايي درست شده باشد كه سجده بر آن جايز نيست مورد تأمل است لذا احتياطا سجده ننمايند.

وحید: ولی سجده بر کاغذی که از پنبه و مانند آن ساخته شده باشند محل اشکال است.

3- گلپايگاني، صافي: اشكال دارد؛ و نيز سجده كردن بر كاغذي كه انسان نمي داند از چيزي كه سجده بر آن صحيح است ساخته شده يا از چيزي كه از سجده بر آن صحيح نيست اشكال دارد.

فاضل: سجده بر كاغذي كه از پنبه تهيه مي شود اشكال ندارد.

*****

خوئي، تبريزي، زنجاني، نوري: مسأله- سجده بر كاغذ(خوئي، زنجاني، تبريزي: اگر چه از پنبه و مانند ان ساخته شده باشد) صحيح است.

سيستاني: مسأله- اگر کاغذ نوشتن را از چیزی که سجده بر آن صحیح است مانند – چوب و کاه- ساخته باشند می شود برآن سجده کرد و همچنین اگر از پنبه یا کتان ساخته باشند . ولی اگر از حریر یا ابریشم و مانند این ها ساخته باشند، سجده بر آن صحیح نیست و اما دستمال کاغذی فقط در صورتی می توان بر آن سجده کرد که معلوم باشد از چیزی ساخته شده است که سجده بر آن صحیح است.

مکارم: مسأله- سجده بر کاغذ مطلقاً صحیح است.

مظاهری: مسأله- سجده بر انواع کاغذها نظیر دستمال کاغذی و کاغذ دیواری و کاغذی که روی آن نوشته شده است صحیح است.

(مسأله 1083) براي سجده بهتر از هر چيز ، تربت حضرت سيدالشهدا عليه السلام مي باشد بعد از آن خاك1، بعد از خاك سنگ و بعد از سنگ گياه است.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-زنجانی: خاک های دیگر...

*****

بهجت: مسأله- برای سجده بهتر از هر چیز تربت حضرت سیدالشهدا علیه السلام می باشد، بعد از آن خاک است.

مكارم: مسأله- بهتر از هر چیز برای سجده خاك، مخصوصا تربت حضرت سيدالشهدا عليه السلام است كه يادآور خونهاي شهيدان مي باشد.

مظاهری: مسأله- برای سجده بهتر از هر چیز تربت حضرت سیدالشهدا علیه السلام می باشد که موجب قبولی نماز است. و روایت شده که حجاب ها را پاره می کند و در محضر ربوبی می رسد یعنی چیزهایی که مانع از قبولی نماز است به واسطه سجده کردن بر تربت حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام رفع می شود، بعد از آن خاک و بعد از خاک سنگ و بعد از سنگ، گیاه است.

(مسأله 1084) اگر چيزي كه سجده بر ان صحيح است ندارد يا اگر دارد بواسطه سرما يا گرماي زياد1 و مانند اينها نمي تواند بر آن سجده كند2، بايد به لباسش اگر از كتان يا پنبه است؛ سجده كند3 و اگر چيز ديگر است بر همان چيز سجده كند و اگر آن هم نيست بايد بر پشت دست4 و چنانچه آن هم ممكن نباشد به چيز معدني5 و مانند انگشتر عقيق سجده نمايد6.

1- فاضل: يا تقيّه...

2- خوئي، تبريزي: بايد به لباسش سجده كند و اگر فراهم نباشد بايد بر پشت دست يا چيز ديگر كه درحال اختيار سجده بر او جايز نيست سجده نمايد، ولي احتياط مستحب آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است بر آن چيز سجده نكند.

گلپايگاني: چنانچه لباس او از كتان يا پنبه است بايد به لباسش سجده كند و اگر از چيز ديگر است، بايد بر پشت دست يا چيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد، ولي احتياط لازم آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است بر چيز معدني سجده نكند.

صافي: بايد به لباسش سجده كند و اگر بر آن هم نشود بايد بر پشت دست یا چیز معدنی مانند انگشتر عقیق سجده نماید. ولی احتياط لازم آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است بر چيز معدني سجده نكند.

سيستاني: سجده بر قير و زفت مقدّم بر سجده بر غير آنهاست ولي اگر سجده بر آنها ممكن نباشد بايد بر لباسش يا هر چيز ديگر كه در حال اختيار سجده بر او جايز نيست سجده نمايد ولي احتياط مستحب آن است كه تا سجده بر لباسش ممكن است بر چيز ديگر سجده نكند.

وحید: باید به لباسش سجده کند به شرط آنکه از حریر وابریشم نباشد و احوط این است که لباسی که از پنبه و کتان است را بر غیر آن، مانند لباسی که از پشم و کرک است مقدّم بدارد و اگر لباس میسر نشد -بنابراحتیاط واجب- بر فیروزه و عقیق و امثال این ها و بر کاغذی که از پنبه ساخته اند سجده کند، و اگر آن هم فراهم نشد بر کاغذی که از ابریشم و حریر ساخته اند سجده کند و اگر آن هم میسّر نشد بر هر چیز دیگری که در حال اختیار سجده برآن جایز نیست، سجده نماید ولی احتیاط مستحبّ آن است که تا سجده بر پشت دست ممکن است، بر غیر آن از چیزهایی که سجده بر انها جایز نیست سجده نکند. و اگر پشت دست هم میسّر نشد تا پنبه و کتان و قیر و زفت فراهم نشود بر چیز دیگر سجده نکند.

3- مكارم: و اگر از چيز ديگر است (مثلا از پشم است) بر همان يا بر فرش سجده نمايد و اگر آن هم ممكن نيست بر فلزات و اشياء معدني سجده كند و اگر مطلقا چيزي پيدا نمي كند كه بتوان بر آن سجده كرد، بر پشت دست خود سجده مي كند بنابراين پشت دست آخرين چيزي است كه مي توان بر آن سجده كرد.

سبحانی: و اگر از چیز دیگر است (مثلا از پشم است) بر همان چیز یا فرش سجده کند و اگر آن هم نیست بر اشیاء معدنی مانند عقیق و فیروزه سجده کند و اگر آن هم نیست باید بر پشت دست سجده کند.

مظاهری: بر هر چیزی که می تواند باید سجده کند[پایان مسأله].

4- اراكي، نوري: بايد به لباسش اگر از كتان يا پنبه است سجده كند و اگر آن هم نيست (نوري: اگر از چيز ديگر است) بايد بر پشت دست ...

5- فاضل: بنابراحتياط به چيز معدني...

6- بهجت: بنابراظهر و اگر آن هم نشد، تا نزديك زمين خم مي شود و يا اينكه با اشاره سر، سجده مي نمايد.

*****

زنجاني: مسأله- اگر در تمام وقت چيزي كه سجده برآن صحيح است ندارد يا اگر دارد به جهتي مانند سرما يا گرماي زياد نمي تواند بر آن سجده كند، چنانچه جنسي كه از پنبه و كتان است در اختيار دارد بايد بر آن سجده كند و اگر ندارد بايد بر پشت دست سجده كند.

(مسأله 1085) سجده بر گل و خاك سستي كه پيشاني روي آن آرام نمي گيرد1 اگر بعد از آن كه مقداري فرو رفت آرام بگيرد اشكال ندارد.

این مسأله در رساله آیات عظام سبحانی و مظاهری نیست.

1- اراكي، خوئي، گلپايگاني، تبريزي، سيستاني، صافي، زنجاني، وحید: باطل است.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1073.

(مسأله 1086) اگر در سجده اول، مهر به پيشاني بچسبد1 و بدون اين كه مهر را بردارد دوباره به سجده رود اشكال دارد2. بلكه نماز باطل است و بايد اعاده كند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، مكارم، وحید: بايد براي سجده دوم مهر را بردارد (مكارم: و اگر به همان حال به سجده دوم رود اشكال دارد).

2- نوري: [پایان مسأله]

گلپايگاني، صافي: بلكه بايد مهر را از پيشاني بردارد و بعد به سجده رود.

فاضل: اشكال ندارد و دو سجده حساب مي شود ولي بهتر است مهر را از پيشاني جدا كند.

بهجت، مظاهری: اشكال ندارد (بهجت: اگر چه خلاف احتياط است).

(مسأْله 1087) اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده مي كند گم شود و چيزي كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد1 چنانچه وقت وسعت دارد2 بايد نماز را بشكند و اگر وقت تنگ است3، بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند و اگر از چيز ديگري است4 بر همان چيز و اگر آن هم ممكن نيست بر پشت دست5، و اگر آن هم نمي شود به چيز معدني 6 مانند انگشتر عقيق سجده نمايد.

1- سيستاني: مي تواند به ترتيبي كه در مسأله [1084] گفته شد عمل نمايد خواه وقت تنگ باشد يا ان كه وسعت داشته باشد كه نماز را بشكند و ان را دوباره بخواند.[پايان مسأله]

2- فاضل: و در جاي ديگر، چيزي كه سجده بر آن صحيح است وجود داشته باشد...

زنجاني، صافي: بايد نماز را رها كند (زنجاني: و بعد از تهيه مهر دوباره نماز بخواند) و اگر وقت تنگ است بايد به ترتيبي كه در مسأله [1084] گفته شد عمل نمايد.[پايان مسأله]

سبحانی: باید نماز را تمام کند ودوباره بخواند و اگر وقت تنگ است باید به ترتیبی که [در مسأله 1084] گفته شد عمل کند.

3- فاضل: يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است وجود نداشته باشد...

خوئي، تبريزي، وحید: بايد به ترتيبي كه در مسأله [1084] گفته شد عمل نمايد.[پايان مسأله]

مظاهری: باید به هر چیزی که می تواند سجده کند[پایان مسأله]

4- گلپايگاني: بر پشت دست يا چيز معدني، مانند انگشتر عقيق سجده نمايد و احتياط لازم آن است كه تا سجده بر پشت دست ممكن است به چيز معدني سجده نكند.

5- اراكي، نوري: بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند و اگر آن هم ممكن نيست(نوري: اگر از چيز ديگري است) بر پشت دست...

6- فاضل: بنابراحتياط به چيز معدني ...

*****

مكارم: مسأله- هر گاه در اثناء نماز چيزي را كه سجده بر آن صحيح است از دست بدهد، مثلا بچه اي آن را بردارد چنانچه وقت نماز باقي است نماز را تمام كرده و بنابراحتياط دوباره مي خواند و اگر وقت تنگ است قضا ندارد؛ در هر دو صورت به ترتيبي كه در دو مسأله قبل [1084و 1086]گفته شد عمل نمايد.

(مسأله 1088) هر گاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است1 اگر ممكن باشد بايد پيشاني را از روي آن به روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد2 و اگر وقت تنگ است به دستوري كه در مسأله پيش گفته شد عمل كند.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- مكارم: اگر ممكن است و منافات با صورت نمازگزار ندارد پيشاني را به روي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر دسترسي ندارد و وقت تنگ است به دستور مسأله پیش[1087] عمل كند.

2- اراكي: و اگر ممكن نباشد ولي وقت وسعت دارد بايد نماز را بشكند...

گلپايگاني: و اگر ممكن نباشد چنانچه وقت نماز وسعت دارد بايد نماز را رها كند و اگر وقت تنگ است در صورتي كه لباسش از پنبه يا كتان است بايد پيشاني را از روي آن به روي لباسش بكشد و اگر از چيز ديگر است پيشاني را از روي آن به پشت دست يا چيز معدني بكشد با مراعات احتياطي كه در مسأله پيش گفته شد.

صافی: و اگر ممکن نباشد چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید نماز را رها کند و اگر وقت تنگ است به ترتیبی که در مسأله [1084] گفته شد عمل نماید.

مظاهری: و اگر ممکن نیست چنانچه وقت وسعت دارد باید نماز را بشکند، و اگر وقت تنگ است نماز را تمام کند. و نماز او صحیح است.

*****

خوئي: مسأله- هر گاه در حال سجده بفهمد پیشانی را بر چیزی گذاشته که سجده بر آن باطل است بايد پيشاني را از روي آن برداشته و بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است سجده نمايد . و اگر ممكن نباشد چنانچه وقت نماز وسعت دارد بايد نماز را بشكند و اگر وقت تنگ است به ترتيبي كه در مسأله[1084] گفته شد عمل نمايد.*

. تبريزي: بايد پيشاني را بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد ...

. زنجاني: بايد پيشاني را بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و اگر نداشته باشد چنانچه وقت وسعت داشته باشد باید نماز را رها کند و بعد از تهیه مهر دوباره نماز بخواند...

*زنجانی: و در هر صورت اگر ممکن باشد بنابراحتیاط واجب سر رابه روی این ها بکشد و اگر ممکن نباشد سر را بردارد و بدون نشستن، در حال خمیده روی این ها بگذارد. و بنابراحتیاط مستحب در تمام صورت ها نماز را دوباره بخواند.

وحید: مسأله- هر گاه در حال سجده بفهمد پیشانی را بر چیزی گذاشته که سجده بر آن باطل است چنانچه وقت نماز وسعت دارد و ممکن است بر چیزی که سجده بر آن صحیح است سجده نماید پیشانی را از روی آن برداشته وبر چیزی که سجده بر آن صحیح است سجده نماید و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو بجا آورد، و اگر ممکن نیست نماز را از سر بگیرد و چنانچه وقت تنگ است به ترتیبی که در مسأله[ 1084] گذشت عمل نماید.

سيستاني: مسأله- هر گاه در حال سجده بفهمد پیشانی را بر چیزی گذاشته که سجده بر آن باطل است چنانچه پس از بجا آوردن ذكر واجب ملتفت شود مي تواند سر از سجده بردارد و نمازش را ادامه دهد و اگر قبل از بجا آوردن ذكر واجب ملتفت شود بايد پيشاني خود را به چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد و ذكر واجب را انجام دهد ولي اگر كشيدن پيشاني ممكن نباشد مي تواند ذكر واجب را در همان حال بجا آورد و نمازش در هر دو صورت صحيح است.

(مسأله 1089) اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است اشكال ندارد1.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- خوئي: بايد بر چيزي كه سجده بر آن صحيح است سجده نمايد و بنابراحتیاط مستحب نماز را از سر به جا آورد. و اگر این کار بر دو سجده از یک رکعت اتفاق افتاد، یک سجده را تدارک نماید و احتیاط واجب آن است که نماز را دوباره بخواند.

وحید: باید بر چیزی که سجده بر آن صحیح است سجده نماید و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو بجا آورد و اگر این کار در دو سجده از یک رکعت اتفاق افتاد ، نمازش باطل است.

زنجانی: باید بر چیزی که سجده بر آن صحیح است سجده نماید و اگر نداشته باشد چنانچه وقت وسعت داشته باشد باید نماز را رها کند و بعد از تهیه مهر دوباره نماز بخواند. و اگر وقت تنگ است باید به ترتیبی که در مسأله [1084] گفته شد عمل نماید و در این مسأله فرقی نیست که این کار در یک سجده رخ داده باشد ، یا در دو سجده از یک رکعت.

تبريزي: عيبي ندارد و بنابراحتياط مستحب نماز را دوباره بجا آورد و همچنين است اگر در دو سجده از يك ركعت اتفاق افتاد.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله اختصاصی 875، بعد از مسأله 1065 متن اصلی.

*****

مكارم: مسأله- هر گاه بعد از نماز يا بعد از سجده متوجه شود بر چيزي سجده كرده كه سجده بر آن جايز نبوده نمازش صحيح است.

(مسأله 1090) سجده كردن براي غير خداوند متعال حرام مي باشد و بعضي از مردم عوام1 كه مقابل قبر امامان عليهم السلام پيشاني را بر زمين مي گذارند اگر براي شكر خداوند متعال باشد اشكال ندارد و گرنه حرام است2.

این مسأله در رساله آيات عظام فاضل ،بهجت و سبحانی نیست.

1- گلپايگاني، صافي، زنجاني، نوري، وحید: بعضي از مردم....

2- سيستاني: اشكال ندارد و گرنه مشكل است.

مكارم: اگر به قصد سجده اي براي امام عليهم السلام باشد فعل حرام است، و اگر براي شكر خدا باشد اشكال ندارد، ولي اگر در نظر بينندگان چنين نشان دهد كه سجده بر امام عليه السلام است يا بهانه به دست دشمنان دهد اشكال دارد.

*****

مظاهری: مسأله- سجده کردن برای غیر خداوند متعال به قصد عبادت حرام است و بعضی از مردم که مقابل قبر امامان علیه السلام پیشانی را بر زمین می گذارند ف چون برای تعظیم است نه عبادت اشکال ندارد.