سیاست عرصه تعامل و تقابل دولت هاست. بسته به توانمندی ها و ابزارهای قدرت، دولت ها دست به کنشگری در فضای بین المللی می زنند. مطابق نظر رئالیستها، قدرت های بزرگ به سبب برخورداری از مولفه های مهم قدرت همچون قدرت نظامی و در مرحله بعدی اقتصادی، نقش تعیین کننده در سیاست بین الملل دارند. نکته در اینجاست که با گذشت هر چه بیشتر تاریخ روابط بین الملل، از حضور پر رنگ دولت ها در سپهر سیاسی کاسته شده و در عوض نقش نهادهای بین المللی روز به روز در حال گسترش است. به عبارتی عنصر سخت قدرت در چنبره حقوق و حاکمیت قانون قرار گرفته است.
حقوق بین الملل که رسالت تنظیم روابط بین المللی را برعهده دارد؛ امروزه در حال بازیابی و ایفای رسالت اش است. طبیعتا یکی از نهادهایی که نقش کلیدی در روابط بین الملل معاصر دارد، سازمان ملل و نهادهای تابعه آن است. این سازمان به عنوان بازوی اجرایی حقوق بین الملل، محل تنظیم و گردهم آوری دولت ها اعم از بزرگ تا کوچک است. سازمان ملل با در اختیار داشتن نهادهایی چون شورای امنیت، دیوان لاهه و غیره به حل چالش ها و اختلافات سیاسی دولت ها نیز می پردازد.
نکته جالب و امیدوار کننده در اینجاست که با گذر از نظام دو قطبی جنگ سرد و ورود به دوران جدید روابط بین الملل، کارایی و اثربخشی این نهادها در حل چالشهای جهانی و تنبیه کشورهای متخاصم بیشتر شده است. با عطف به این امر اقدام اخیر دیوان بین المللی دادگستری لاهه در رای به محکومیت اقدام ضد برجامی ترامپ، امیدواری ها را به نقش مثبت و سازنده این نهاد مهم حقوقی در رفع اختلافات کشورها بیشتر کرده است. مطابق حکم دیوان، دولت آمریکا بایستی هر چه سریعتر دستور توقف تحریم های مرتبط با کالاهای مصرفی، خدماتی و از همه مهم تر پزشکی و درمانی را صادر کند. تلقی دیوان بر این است که اعمال این تحریم ها از سوی دونالد ترامپ، زندگی میلیون شهروند ایرانی را به خطر انداخته است. از سوی دیگر دیوان در نظریه مشورتی از هر دو طرف دعوا خواسته که از تنش بیشتر اجتناب ورزیده و نسبت به تعیین سازوکارهای جدید جهت ترمیم روابط اقدام کنند. با عطف به این امر محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان در اظهاراتی با اعلام اینکه دوران خودسری و یکجانبه گرایی آمریکا به سر رسیده است، حکم دیوان دادگستری لاهه را شکستی بزرگ برای دولت معتاد به تحریم آمریکا و پیروزی عظیم برای حاکمیت قانون در نظام نوین بین الملل دانست. از دید دکتر ظریف، مقابله جویی آمریکا با نهادهای جهانی به نوبه خود باعث افزایش تحرک این سازمان ها شده است.
بدین رو سوای بر تاثیرگذاری عملی تصمیم دیوان بر رفتار دولت آمریکا، آنچه که مشهود است اینکه نهادهای جهانی به بالندگی و بلوغ لازم رسیده اند و دیگر متاثر از ساخت قدرت در نظام بین الملل نیستند. شاید تصمیم دیوان لاهه پشتوانه اجرایی لازم را نداشته باشد اما این پیام را به افکار عمومی جهانی می رساند که دنیا بیش از هر عصر تاریخی دیگر به سمت تکثر، صلح و دوستی حرکت کرده و این قدرت های بزرگ مثل آمریکا هستند که در خلاف جهت صلح بین المللی عمل می کنند. پیامد بعدی تصمیم دیوان، بی اعتباری بیشتر دولت ترامپ است.
ترامپ که پیشتر از سوی افکار عمومی جهان و حتی اعضای کنگره آمریکا به سوء تدبیر در حوزه سیاست متهم شده و اینکه لیافت و شایستگی رهبری آمریکا را ندارد؛ بی شک با تصمیم اخیر دیوان لاهه مبنی بر محکومیت رفتار تهاجمی ترامپ نسبت به ایران، در موضع صعف بیشتری قرار خواهد گرفت. هم اکنون ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به شدت از سوی دستگاه قانونگذاری آمریکا(کنگره) و نهادهای اطلاعاتی و قضایی آمریکا مورد بی مهری است و این نهادها به شکلی مشروعیت سیاسی ترامپ را برای کسوت ریاست جمهوری زیر سوال می برند. از دید اعضای کنگره، ترامپ آشنا به قواعد حکومت داری و از همه مهم تر پیچیدگی ها و رمز و راز روابط بین الملل نیست. ترامپ با رفتار های متعارض اش باعث کاهش اعتبار و پرستیژ امریکا نزد متحدان سابق اش(اتحادیه اروپا و کشورهای حوزه نفتا) شده است. طیف دموکرات ها در کنگره آمریکا همچنین بر این باورند که ترامپ با خروج از توافق برجام، به کلی رابطه استراتژیک آمریکا با اتحادیه اروپا، چین و روسیه را به خطر انداخته است. این کشورها با پایبندی به توافق برجام و تداوم رابطه تجاری شان با ایران، ضمن ابراز مخالفت خودشان با تصمیم ترامپ بر لزوم تعیین سازوکارهای جدید مالی با ایران تاکید دارند.
بدین رو برآیند این رفتارها در مجموع منجر به ایزوله شدن آمریکا در سیاست جهانی شده است و بی شک اوج این مسئله را در تصمیم دیوان بین المللی دادگستری شاهد هستیم. تصمیم دیوان به عنوان بزرگترین نهاد حقوقی جهان در رای به محکومیت آمریکا ضربه بزرگی به ترامپ و یاران سیاسی اش بود به شکلی که ترامپ امروزه خود را از همه سو در محاصره و فشار می بیند. بی گمان تداوم این وضعیت ضمن اینکه می تواند باعث افزایش قدرت مانور جمهوری اسلامی ایران برای بی اثر کردن تحریم ها گردد؛ در بلندمدت زمینه ساز سقوط ترامپ از ارکان قدرت آمریکا خواهد شد.
