به گزارش فارس «غلام سرور خان» در دیدار با «محمت میرات آمانوف» رئیس اجرایی شرکت خط گاز «تاپی» بر تکمیل پروژه خط لوله انتقال گاز ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند (TAPI) زودتر از موعد مقرر تاکید کرده است.
به گفته وی امیدواریم که ماه مارس سال میلادی 2019، آیینی در ارتباط با پروژه TAPI در اسلام آباد با حضور سران کشورهای ترکمنستان، پاکستان هند و افغانستان برگزار شود.
این درحالی است که وزیر نفت و منابع طبیعی پاکستان پیشتر گفته بود، دولت جدید این کشور به ریاست «عمران خان»، خواهان تکمیل خط لوله صادرات گاز از ایران موسوم به «خط لوله صلح» است.
* تکمیل خط لوله تاپی اواخر 2019 در افغانستان و پاکستان
مدیر ارشد پروژه «تاپی» اخیرا گفته است، این طرح اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی در افغانستان و پاکستان به پایان خواهد رسید و به این ترتیب اولین گاز از طریق خط لوله گاز تاپی اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی منتقل می‌شود.
در ۱۳ دسامبر سال ۲۰۱۵ میلادی در حومه شهر «مرو» در جنوب ترکمنستان مراسم افتتاح خط لوله گاز تاپی با حضور «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان، «اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان، «نواز شریف» نخست وزیر پاکستان و «محمد حمید انصاری» معاون رئیس جمهوری هند طی مراسمی برگزار شد.
عملیات اجرای خط لوله گاز تاپی هم اکنون در خاک ترکمنستان در حال ادامه است، اما اجرای آن در خاک افغانستان و پاکستان هنوز آغاز نشده و تنها کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی این طرح در ۲ کشور مذکور در دست اجرا است. طول خط لوله گاز تاپی ۱۸۱۴ کیلومتر بوده و ۲۱۴ کیلومتر آن از خاک ترکمنستان، ۷۷۴ کیلومتر از خاک افغانستان و ۸۲۶ کیلومتر از خاک پاکستان تا مرزهای کشور هند عبور خواهد کرد.
ظرفیت انتقال این خط سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب برآورد شده و قرار است تا سال ۲۰۱۹ میلادی به طور کامل به بهره برداری برسد.۴ کشور حاضر در این پروژه چندی پیش به توافق رسیدند که شرکت ملی گاز «ترکمن گاز» رهبری این پروژه ١٠ میلیارد دلاری را بر عهده بگیرد.
این تصمیم در جلسه ویژه کمیته رهبری خط لوله گاز تاپی که در تابستان سال ۲۰۱۵ در عشق‌آباد برگزار شد، اتخاذ شد.شرکت ملی گاز ترکمنستان که به عنوان رهبر طرح تاپی انتخاب شده، قرار است مدیریت ساخت و ساز، تأمین مالی، مالکیت و بهرهبرداری از خط لوله گاز را بر عهده داشته باشد.
*مدیرعامل پیشین شرکت ملی گاز: بعید است تاپی به نتیجه برسد
حمیدرضا عراقی مدیرعامل پیشین شرکت ملی گاز ایران بارها گفته بود، «بعید می‌دانم که خط لوله صادرات گاز تاپی عملیاتی شود، این مطلب سال گذشته در آستانه آغاز به کار احداث این خط لوله توسط بیژن زنگنه وزیر نفت ایران نیز به زبان آورده شد.»
عراقی معتقد بود با توجه به قرار گرفتن ایران در مرکز منطقه، کشورمان می تواند در هر خط لوله انتقال گازی که از اطراف کشور در حال عبور است، شریک شود. مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز در عین حال این را هم گفته بود که ما به ترکمنستان اعلام کرده‌ایم که آماده انتقال گاز این کشور به پاکستان هستیم، اما هنوز پاسخ ترکمنستان اعلام نشده است.
ظاهرا بزرگترین سوال مسئولان وزارت نفت در اینکه معتقدند این خط لوله 10 میلیارد دلاری به سرانجام نمی‌رسد، موضوع تامین مالی برای احداث آن که عربستان و دیگر هم پیمانان آمریکا رسما برای احداث این خط لوله قول مساعد داده اند، به شرط آنکه ایران در این خط لوله دخالت نکند و با احداث این خط لوله ایران را از بازارهای گاز شرق آسیا خارج کنند.
البته روند مذاکرات ایران با کشورهای شرق آسیا برای صادرات گاز به این کشورها با توجه به اینکه در طول چند سال اخیر مذاکرات جدی برای آن صورت نگرفته، گواه این مسئله است. هر چند که مسئولان عالی رتبه صنعت نفت بارها و بارها بگویند بعید است خط لوله تاپی اجرایی شود.
شرایط کشورهایی که قرار است این خط لوله از خاک‌شان عبور کند، نشان می‌دهد عزم جدی برای احداث این خط لوله دارند، زیرا وضعیت انرژی در این کشورها شرایط مساعدی ندارد و ایران اگر قدرت چانه زنی خود را البته نه با مفت فروشی گاز بالا برد، می‌تواند گاز خود را به این کشورها در کنار وجود خط لوله تاپی صادر کند.
اگر قرار است روندی منفعلانه صنعت نفت ایران در مورد بازارهای گاز شرق آسیا مثل چند سال گذشته ادامه یابد، به جرات می‌توان گفت، تاپی برای همیشه ایران را از صادرات گاز به شرق کشور حذف خواهد کرد.
* نگاهی به تاریخچه
روزی که قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان امضا شد و پاکستان با کارشکنی‌های خود اعلام کرد پولی برای ساخت خط لوله در کشورش ندارد٬ مسئولان سابق وزارت نفت با اختصاص 500 میلیون دلار از منابع خود به پاکستان٬ اعلام کردند شرکت‌های ایرانی کار ساخت خط لوله و تأسیسات را در خاک این کشور بر عهده می‌گیرند تا 500 میلیون دلار وام اختصاص داده شده٬ در صورت‌حساب‌های گازی ارسالی برای اسلام‌آباد ثبت و دریافت شود.
این اقدام ایران از آنجا نشات گرفت که پاکستان بهانه‌های بسیاری را می‌آورد هرچند که یک قرارداد رسمی میان دو کشور وجود داشت و عزم وزارت نفت برای اجرایی کردن صادرات گاز به همسایه شرقی خود٬ باعث شد تا همه سرعت‌گیرهای موجود از سر راه برداشته شود.
با توجه به اینکه قرارداد رسمی میان پاکستان و ایران امضا شده و طرفین متعهد به اجرای تعهدات خود بودند وزارت نفت یک قدم بیشتر برداشت تا گاز ایران را به اسلام‌آباد برساند ولی سال 92 و زمانی که زنگنه وزیر شد٬ بلافاصله وام 500 میلیون دلاری فراموش شد و وزیر نفت روند صادرات گاز به پاکستان را متوقف کرد.
این اقدام موجب شد تا پاکستانی‌ها با خیالی راحت به سمت واردات گاز از قطر و ترکمنستان برنامه‌ریزی و حرکت کنند که این دو کشور٬ دو رقیب اصلی ایران در منطقه هستند؛ اما واکنش وزیر نفت به انتقاد کارشناسان چه بود؟ وی گفت ما می‌دانیم که پاکستان پولی برای پرداخت ندارد و به همین دلیل از تکمیل خط لوله صادراتی صرف‌نظر کردیم! این گفته شبیه به همین موضع چند وقت پیش خودش بود که گفت بعید است تاپی اجرایی شود.
پاکستانی که به گفته وزیر نفت پولی برای پرداخت ندارد٬ گاز طبیعی مایع یا LNG گران‌تری نسبت به گاز ایران به‌صورت نقدی می‌خرد و حالا می‌خواهد مشتری گاز ترکمنستان شود. با تصمیم شتابزده زنگنه در حوزه صادرات گاز به پاکستان و بسته شدن بازار این کشور به روی گاز ایران٬ حالا باید افسوس خورد که به دلیل عدم درک صحیح مسئولان کشور از منافع بلندمدت کشور٬ بازارهای صادرات گازی ایران از دست می‌رود.
فرصت سوزی ایران در صادرات گاز ایران به پاکستان زمانی تأسف‌برانگیزتر است که در مراسم احداث خط لوله 1800 کیلومتری تاپی٬ سخنگوی طالبان هم حضور دارد و از اراده طالبان برای تأمین امنیت این خط لوله می‌گوید. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان هم گفته، این گروه آماده تامین امنیت خط لوله تاپی است.
وی گفت: «ما آماده حفاظت از تاپی هستیم. این پروژه خوب و برای اقتصاد افغانستان مهم و حیاتی است.»
رئیس‌جمهوری افغانستان نیز در مراسم آغاز ساخت خط لوله تاپی در خاک افغانستان گفت: «امیدواریم نسل بعدی ما این خط لوله را به‌عنوان شالوده‌ای از یک موضع مشترک در منطقه ما ببیند که هدف از آن بهبود وضعیت اقتصاد، ایجاد شغل و افزایش امنیت است.»
رئیس‌جمهور افغانستان و نخست‌وزیر پاکستان که خود روزی طرفدار واردات گاز از ایران بوند٬ همه و همه از تعهد خود به تاپی گفته و رسماً اعلام کردند تا آخرین مرحله به تعهدات خود پای‌بند هستند. همه‌چیز برای این کشورها مهیاست و تا کمتر از 4 سال دیگر صادرات گاز به این کشورها آٰغاز خواهد شد. به نظر می‌رسد مسئولان این کشورها باتجربه‌های ناچیز در برابر تجارب وزارت بیژن نامدار زنگنه٬ به‌درستی منافع ملی خود را درک کرده‌اند. در مقابل، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران می‌گوید، بعید است تاپی اجرایی شود.
این هم نارفیقی کشورهای برادر پاکستان و افغانستان