فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره)
مسائل متفرقه اموات
سؤال 106 - انصات و سكوت در موقع تلاوت كلام الله مجيد واجب است يا مستحب؟ و ضمنا هتك قرآن كريم به هر عنوان حرام است و در اين عصر، مرسوم شده كه در مجالس فاتحه كه قارى پشت بلندگو قرآن مىخواند صداى آن در كوچه و خيابان مىرود و مردم در حال معامله و رفت و آمد و گفتگو مىباشند و در خود مجلس نيز مردم، سرگرم خوردن چاى و قهوه و صحبت مىباشند و خواندن قرآن صرفا جنبه اعلان دارد كه اينجا مجلس ترحيم است و بهره ديگرى منظور نمىگردد چنانچه حضرت آية الله، خود مستحضريد، حال آيا اين نوع تلاوت آيات، هتك نيست؟ نظر مبارك را مرقوم فرمائيد
جواب: استماع قرآن، مستحب است و توجه و اتعاظ به مواعظ الهى نيز از مستحبات موكده است و هتك بودن قرائت قرآن در فرض مرقوم، معلوم نيست ولى هر چه رعايت ادب و حفظ توجه مردم و تعظيم از مجلس قرائت قرآن مجيد شود سزاوار است
سؤال 107 - آيا صحيح است كه به دستور شاه اسماعيل صفوى قبر مبارك حر رياحى را شكافته‌اند و جسد او تازه بوده و حتى پس از باز كردن دستمالى كه به سر او بسته شده بود خون بيرون زده است آيا اين داستان حقيقت دارد يا نه؟
جواب: اين مطلب در بسيارى از كتب نقل شده 1 و امثال اين مطالب درباره شهداء راه خدا بعدى ندارد
سؤال 108 - آيا ممكن است اشخاص با ايمان و با تقوى كه مقرب درگاه خدا مىباشند پس از مردن، جسدشان سالم بماند؟
جواب: اين مطلب، بطور تواتر گفته شده و در مورد بعضى از اولياء و بندگان خاص خدا مشهود و محسوس بسيارى بوده است ولى كليت ندارد كه هر كس بدنش در قبر پوسيده شد از بندگان صالح و با ايمان نباشد
سؤال 109 - گاهى در منابر مىخوانند كه در زمان سلطان عبد الحميد قبر حضرت رقيه سلام الله عليها را نبش كرده بدن مباركش را، سالم بيرون آورده و پس از سه شبانه روز تعمير قبر، دوباره بدن را دفن نمودند، اين مطالب حقيقت دارد يا نه؟
جواب: اين گونه مطالب، نقل شده و استحاله عقلى ندارد و لكن از امورى كه اعتقاد به آن، لازم باشد نيست
سؤال 110 - يك برادر و خواهر در زمستان بر اثر ريزش برف و مه غليظ راه را گم كرده و در بيابان بر اثر سرما خشك مىشوند. بعد از مدتى اهالى محل، جسد آنان را از زير برف بيرون آوردند ولى بايد جسدشان تا مدتى بماند تا بشود لباس آنان را بيرون آورد و غسلهاى واجب را انجام داد، آيا در اين مدت لزومى دارد پيش اين اجساد كسى باشد يا خير؟
جواب: در فرض سؤال اجساد اين دو نفر را بايد از درنده حفظ كرد و چنانچه محل، محفوظ از درنده باشد لازم نيست كسى نزد اين دو جنازه بماند و هر گاه محفوظ نباشد، بايد به محل محفوظى حمل نمايند يا كسى براى نگهبانى آنها در صورت امكان، بماند
سؤال 111 - عده‌اى از مؤمنين مبلغى جهت خريدن تابوت داده‌اند ولى شخصى به تنهائى تابوت را خريده اكنون آيا مبلغ جمع آورى شده را مىشود به مصارف ديگر و وسائل غسالخانه رسانيد يا نه؟
جواب: از دهندگان وجوه، اذن بگيرند
سؤال 112 - شخصى مىميرد مجلس عزاى مردانه و زنانه در يك حياط تشكيل مىشود زنى با سواد در مجلس زنانه، قرآن و روضه و مصيبت و نوحه بخواند بطورى كه مردهائى كه آنجا هستند صداى او را بشنوند، چه صورت دارد؟
جواب: با اين كه خداوند متعال مىفرمايد: (فاسئلوهن من وراء حجاب) 1 خوب است كه مجلس زنانه طورى باشد كه كاملا مراعات عفت شود
سؤال 113 - كسى كه در برنامه‌هاى مذهبى، اهل عمل نيست ولى مسلمان است اگر بالين او و سر قبر او قرآن بخوانند فقط براى خواننده ثواب دارد يا براى ميت هم ثوابى دارد؟
جواب: قرائت قرآن و اهداء ثواب آن به ميت مؤمن اگر چه معصيت كار باشد راى او مفيد است
سؤال 114 - بعد تقبيل يدكم الشريفة لا يخفى على جنابكم إن المرسوم في بلدنا إذا مات إنسان تقام له الفاتحة في بيته لمدة غير معلومة والذين يشاركون في العزاء يصلون ويمكثون مدة في بيت المتوفى فهل في صلاتهم ومكثهم إشكال أم لا إفتونا لكم الفضل؟
جواب: إن كانت الورثة كبارا فالصلاة والمكث في بيته موقوفة على إحراز الرضاء والإذن منهم جميعا وأما إن كان كلهم أو بعضهم صغارا فلا يجوز إلا باذن الولي الشرعي لهم وكانت في الإذن أيضا مصلحة للصغير ويمكن أن يستأجر غير الورثة أو الكبار منهم سهم الصغير باذن الولي مدة معلومة به مبلغ معلوم لإقامة العزاء لمصلحة الصغار
سؤال 115 - 1 - همان طور كه حضرت آية الله مستحضريد در كليه كشورها در رشته پزشكى، قسمت تشريح و دروس مربوطه به آن، يكى از واحدهاى درسى و اساس آن را تشكيل مىدهد، لذا ما هم مجبور به انجام اين امر مىباشيم، 2 - چون مرده هاى مورد تشريح، از يك سال قبل در موزه شيميائى نگهداشته شده و فعلا در دسترس ما بعنوان آزمايش گذاشته شده لذا بطور حتم و صد در صد اطلاع دقيق راجع به اين كه اينها را از كجا آورده‌اند و آيا مسلمانند يا نه نداريم، 3 - مرده‌هاى مورد تشريح، بدون غسل، در دسترس ما قرار گرفته بوده ولى به پيروى از دين مقدس اسلام آنها را غسل داديم. اكنون با توجه به مطالب مندرج فوق، خواهشمند است نظريه خود را در مورد آن، مرقوم فرموده ما را از چگونگى آن، آگاه فرمائيد. و نيز بفرمائيد كه آيا ما مىتوانيم در خصوص اين مسأله، از ديگرى تقليد نمائيم و اگر ممكن نيست تكليف و وظيفه ما براى جلوگيرى از گناه انجام اين عمل اجبارى چيست؟.
(عده‌اى از دانشجويان دانشكده پزشكى دانشگاه تبريز...)
جواب: در بلاد اسلام مرده‌اى كه مشكوك است كه مسلم است يا كافر، محكوم به اسلام و احكام مسلم بر او مترتب مىباشد. فقط در موردى كه معلوم باشد كافر است تشريح آن جائز است و در خصوص اين مسأله، اگر تقليد، نشده باشد تقليد از غير، با مراعات شرائط آن مانعى ندارد
سؤال 116 - ميتى را محققا در شب، ساعت تعيين شده دفن مىكنند آيا در بين نماز مغرب و عشاء يا بعد از نماز عشاء قبل از دفن، مىتوان نماز وحشت برايش خواند زيرا اگر بعد از دفن خوانده شود آن وقت تقريبا نصف شب و يا يك ساعت قبل از نصف شب است و در آن وقت هرگز كسى براى خواندن نماز وحشت حاضر نيست و ميت، محروم مىشود
جواب: دليلى بر جواز خواندن نماز ليلة الدفن قبل از دفن نيست و قدر متيقن، بعد از دفن است خصوصا با اين جمله دعا كه در بعض روايات رسيده (وابعث ثوابها الى قبر فلان
سؤال 117 - بچه غير بالغ، حنوطش واجب است يا نه؟
جواب: بلى حنوط، واجب است و فرق بين صغير و كبير نيست
سؤال 118 - كسى كه در حال غسل دادن ميت است اگر دست تر به لباس ديگرى بگذارد آيا آن لباس نجس مىشود يا نه؟
جواب: ميت، قبل از تمام شدن غسل نجس است و اگر چيزى با رطوبت سرايت كننده با آن ملاقات كند نجس مىشود
سؤال 119 - گاهى بعضى از محتضرها را به جهت تعجيل در راحت شدن، مواد مهلكه تزريق مىكنند آيا اين عمل جائز است يا نه و در صورت عدم جواز، شريك در خون او و مورد ديه و قتل نفس و نحو آن خواهند بود يا نه؟
جواب: عمل مذكور، جائز نيست و با استناد موت به آن عمل، عامل آن، قاتل محسوب مىشود و حكم آن را در احكام ديه و قصاص ملاحظه نمائيد
سؤال 120 - ميتى كه دندان عاريه دارد بيرون آوردن دندانها از دهان او لازم است يا نه؟ و آيا بالتبع با تغسيل ميت، پاك مىشود يا نه؟
جواب: در صورتى كه براى ميت صدمه نباشد دندان را بيرون بياورند و اگر صدمه داشته باشد او را اذيت نكنند و پاك شدن آن معلوم نيست
سؤال 121 - اگر شخصى در حال حيات از مال خود مبلغى به كسى بسپارد و شرط كند كه اين مبلغ را بعد از فوت، براى نماز و روزه او مصرف نمايد و به او بگويد كسى متوجه نشود. و شخص مزبور اين پول را با شرائط بالا قبول كند آيا بعد از فوت آن شخص، مصرف اين پول، احتياج به اطلاع وصى و ورثه دارد يا نه؟
جواب: اگر زائد بر ثلث نباشد بايد صرف در روزه و نماز نمايد و اطلاع دادن به ورثه و وصى، لازم نيست
سؤال 122 - درباره مخارج تجهيز ميت و مصارف ايام ثلثه و هفتم و چهلم در صورتى كه ميت وصيت نكرده و داراى صغار هم مىباشد، چه مىفرمائيد؟
جواب: مخارج تجهيز به مقدار واجب از اصل برداشته مىشود و بيش از مقدار واجب را چون وصيت نكرده كبار ورثه بايد از سهم خود بدهند
سؤال 123 - آيا جائز است كه شخصى به نيابت از ميت، خودش تيمم كند؟
جواب: اگر مواضع تيمم ميت يعنى دست و جبهه او باقى نيست تيمم ساقط است و تيمم خود شخص، براى ميت مشروع نيست
سؤال 124 - برگزار كردن جلسات ضيافت، در خانه متوفى در شب اول و روز سوم و هفتم و چهلم و شركت مردم براى طلب مغفرت و تسليت به بازماندگان، اشكالى دارد؟
جواب: تشكيل جلسات مذهبى و مجلس دعوت و ضيافت از مؤمنين جهت طلب مغفرت و آمرزش براى اموات، موجب اجر و ثواب و بسيار مستحسن و بجا است و لكن اگر ميت صغير دارد از سهم صغير مصرف نكنند، بلى اگر كبار از ورثه بخواهند از سهم خود خرج كنند مانعى ندارد
سؤال 125 - شخصى بميرد و درون پاى او طلا باشد يا دندانهاى او طلا باشد و قيمت اين طلاها زياد است آيا مىشود طلا را از بدن مرده، جدا كرد و بيرون آورد؟
جواب: بيرون آوردن دندانهاى او جائز است ولى بيرون آوردن طلا از داخل بدن او اگر توقف بر پاره كردن بدن داشته باشد، محل اشكال است و احتياط، ترك نشود
سؤال 126 - شخصى فوت نموده و اطفال صغيرى دارد، و در ضمن مبلغى ازمادر ميت و مهريه زن ميت، مخلوط تركه است آيا مادر و زن ميت ولايت بر اطفال دارند يا نه؟
جواب: مادر و زن ميت بر صغار او ولايت ندارند و در تقسيم اموال و تركه ميت و اداء ديون او در صورتى كه صغير دارد اگر ولى شرعى ندارد بايد به حاكم شرع رجوع شود
سؤال 127 - در ميان عشائر... مرسوم است كه لباسها و ساعت و كفش و ساير چيزهاى مخصوص به ميت اگر چه قيمت آنها چند هزار تومان باشد آتش مىزنند و يا به آب مىريزند و يا به سيد فقيرى مىدهند، در حالى كه گاهى ميت داراى صغير است و رعايت صغار نمىكنند آيا اين كارها جائز است يا نه؟
جواب: جز در مواردى كه نگاهدارى البسه ميت، خطر داشته باشد اتلاف لباسهاى او به اين نحو و بخشيدن آن به غير، در صورتى كه صغير داشته باشد جائز نيست
سؤال 128 - اگر كافرى بميرد مسلمانى او را غسل داده و كفن كرده و نماز بخواند و دفن كند آيا از نظر شرع مقدس اسلام مستوجب عذاب و عقاب نيست؟
جواب: اگر عمل مسلمان، محمل صحيح داشته باشد و بشود فعل او را حمل به صحت كرد - مثل اين كه شايد جاهل به موضوع بوده و يا محتمل باشد كه آن كافر بطور خفاء در نزد او توبه كرده باشد - نمىشود مسلمان را با اين عمل، تفسيق كرد
