فتاوای آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)
چک و سفته
معامله با چک جعلى
سؤال617. شخصى با پرداخت چک جعلى و بدون محلّ، معامله اى انجام داده و متاعى را خریده است. آیا این معامله صحیح است؟
جواب: اگر به ذمّه خریده، معامله صحیح است و باید قیمت را بپردازد.
فروش چک مدّت دار
سؤال618. آیا در فروش ذمّه به شخص ثالث ـ مثل چک مدّت دار که نقدا به دیگرى مى فروشد ـ ، لازم است مشترى صاحب ذمّه و فرد بدهکار را بشناسد؟
جواب: لزومى ندارد.
فروش چک جعلى
سؤال619. شخصى چک جعلى را ـ با علم مشترى به عدم پول در حساب صاحب چک ـ مى فروشد و مشترى به طمع این که بتواند به نحوى آن را نقد کند و سود زیادى ببرد مى خرد، ولى بعدا نمى تواند آن را نقد کند. آیا مشترى ـ در فرض سؤال ـ حقّ فسخ دارد؟
جواب: اصل معامله ى او باطل است.
برگشت زدن چک بلامحلّ
سؤال620. شخصى به طلب کار خود مراجعه کرده و مى گوید: من نمى توانم چک شما را در موعد مقرر پرداخت نمایم، البتّه حق شرعى و قانونى تو این است که به بانک مراجعه کرده و چک مرا برگشت بزنى و مرا مورد پیگرد قانونى قرار دهى، امّا این حقّ را به مدّت سه ماه به فلان مبلغ به من بفروش، آیا مى توان این حقّ را فروخت؟
جواب: بدهکار چیز مختصرى را از طلبکار با آن پول (مبلغ اضافه بر مبلغ چک) بخرد، به شرطى که طلبکار حق خود را در موعد مقرّر (زمان وصول چک) مطالبه نکند.
چک دزدى
سؤال621. شخصى چک بانکى که به نام حامل است را به کاسبى مى دهد، کاسب هم به اعتبار کلمه ى حامل، که شامل همه ى افراد مى شود، به ازاى مبلغ چک، جنس مى دهد و بعد که براى وصول وجه به بانک مراجعه مى کند معلوم مى شود چک مزبور مسروقه بوده است، آیا صاحب جنس مى تواند از صاحب اصلى چک، وجه را بگیرد؟
جواب: خیر و باید از دهنده ى چک که طرف او است وجه را بگیرد.
عوض کردن چک با افزایش زمان و مبلغ
سؤال622. آیا نو کردن چک جایز است؟ یعنى بعد از رسیدن زمان چک اوّل، آن چک را در مقابل چک دوم که وقت بیشترى براى رسیدن زمان آن است ولى مبلغ چک دوم بیشتر از چک اوّل است، عوض کنند.
جواب: خیر، جایز نیست.
اجرا گذاشتن چک
سؤال623. آیا اگر کسى چک برگشت خورده کسى را به اجرا گذاشته و صاحب چک را بازداشت و زندانى کند، جایز است؟
جواب: اگر صاحب چک که مدیون است واقعا آن وجه را ندارد، باید به او مهلت دهند.
اخذ دیرکرد
سؤال624. در معامله اى فروشنده از فرد ثالث چک مى گیرد تا در موعد مقرّر، خریدار پول را بپردازد و در آن موعد، خریدار پول را تحویل نداد و باز شخص ثالث در حضور خریدار و رضایت او با چک ضامن شد که مدت، با زیادى دیرکرد تمدید شود، آیا جایز است؟
جواب: اگر در قبال زیاده، معامله ى شرعیه انجام داده، مى تواند اصل پول و زیادى را از خریدار مطالبه کند.
چک دوستانه
سؤال625. کسى که خودش دسته چک ندارد، ولى از رفیق خود که چک دارد، با امضاى او بدون این که صاحب چک مدیون باشد، چکى مى گیرد، آیا مى تواند آن چک را به شخص دیگرى بفروشد یا نه؟
جواب: خیر، مگر مدیون باشد و به وسیله ى این چک حواله به برئ دهد که صحیح است.
خرید و فروش سفته
سؤال626. سفته هایى که صورى است، اگر فروشنده آن سفته را وکالتا از طرف سفته دهنده در ذمّه ى او بفروشد و وجه را که مى گیرد وکالتا از طرف سفته دهنده براى خود قرض بردارد، چگونه خواهد بود؟
جواب: جایز نیست.
