آیا پویش مردمی و اقدامات دولتی می‌تواند انجیرزار‌های معمولان را نجات دهد؟
قرار است «پویش مردمی نجات انجیرستان» قطب انجیر سیاه کشور را از نابودی نجات دهد. معمولان لرستان به انجیر سیاهش معروف است و این شهر همچنان درگیر تبعات سیل ویرانگر و نابودی باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی است.
چند روز قبل در همین صفحه پای درددل کشاورزان معمولانی نشستیم. کشاورزانی که تأکید کرده بودند: «سیل همه زیرساخت‌های کشاورزی شهرشان را برده.» این گزارش روز ۲۸ اردیبهشت با تیتر «اشک‌هایی به درشتی انجیر» منتشر شد. گزارشی که در آن تأکید شده بود زندگی ۸۰ درصد مردم معمولان لرستان و اطرافش به زمین‌های کشاورزی وابسته است و درحال حاضر معیشت آن‌ها در خطر قرار گرفته است.
کشاورزان معمولانی در این گزارش تأکید کرده بودند مردم معمولان به سختکوشی معروفند، ولی خیلی‌هایشان این روز‌ها نمی‌دانند چه کنند؟ سیل لرستان به شکلی اساسی و عمیق به باغ‌ها و مزارع آسیب زده و تأسیسات را شسته و برده و انگار مسئولان هم فراموش‌شان کرده‌اند.
اما سید علی محققی، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت کشاورزی در گفت: وگو با ما تأکید می‌کند که وزارت کشاورزی این کشاورزان را نه تنها فراموش نکرده که در آخرین بازدید میدانی‌شان از منطقه رسیدگی به امور کشاورزان و باغداران معمولانی را در اولویت کاری خود قرار داده است: «در سیل فروردین ماه امسال بیش از هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی لرستان وارد شد و زیرساخت‌ها بویژه ایستگاه‌های پمپاژ، شبکه برق ایستگاه‌ها، پمپ‌های فردی و سیار، کانال‌های آبرسانی، جاده‌های دسترسی به مزارع و تأسیسات، صدمه جدی دید که مجموع خسارت‌ها نیز بالغ بر ٧٧٠ میلیارد تومان برآورد شده است.»
مسئولان پمپ‌های آب معمولان هم در گفتگو با ما بار‌ها تأکید می‌کنند که هریک از الکتروموتور‌ها تا ۵۰ هکتار زمین کشاورزی را آبیاری می‌کرده و حالا همه این پمپ‌ها و لوله‌های آبرسانی آسیب دیده‌اند. کشاورزان می‌گویند در سیل اخیر استان لرستان ۱۰۰ پمپ آب آسیب دیده و اگر وضعیت خیلی زود اصلاح نشود، بسیاری از زمین‌های کشاورزی می‌سوزند و خشک می‌شوند.
محققی در این باره می‌گوید: «سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان برای نجات باغ‌ها و مزارع کشاورزی و رساندن بموقع آب به زمین‌های تشنه، منتظر تخصیص و تأمین اعتبار و صرفاً پرداخت خسارت به کشاورزان نمانده است و به روش‌های مختلف در تلاش است که مشکلات کشاورزان خسارت دیده بخصوص راه‌اندازی ایستگاه‌های پمپاژ آب را حل کند. بر این اساس از ابتدای بحران، مدیریت آب و خاک جهاد کشاورزی استان مأمور تأمین زیرساخت برای نجات باغ‌ها و مزارع خسارت دیده و تشنه شد و یکی دیگر از مدیران ارشد با سابقه و تجربه سازمان نیز با استقرار تمام وقت در پلدختر مأمور رصد نارسایی‌ها و کمک جهادی برای تأمین نیاز‌ها شده است.»
وی می‌گوید: «طی یک ماه گذشته تعمیر ١٣٠ الکتروپمپ و متعلقات، تعمیر بیش از ٩٠ ترانسفورماتور برق، تأمین چندهزار متر لوله، خرید چندین دستگاه ترانسفورماتور و الکتروپمپ، کمک به راه‌اندازی ده‌ها ایستگاه پمپاژ، ایجاد و بازسازی ده‌ها کیلومتر جاده دسترسی به باغ‌ها ومزارع و ایستگاه‌ها و همچنین تحویل امانی ده‌ها الکتروپمپ و... فقط بخشی از اقدامات جهادی جهادکشاورزی برای تسریع در آبرسانی به باغ‌ها و نجات کشاورزی پلدختر بوده است.
عمده اقدامات انجام شده در واقع خارج از عرف سازمانی و حالت معمول اداری و با ایجاد تعهدی بالغ بر ۴۵ میلیارد ریال از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان نزد تعمیرکاران، پیمانکاران، ماشین‌داران و... در کنار تعامل روزانه با آن‌ها و با کشاورزان است.»
وی همچنین درباره انجیرستان‌ها و برنامه‌های ویژه نجات در این باره خبر می‌دهد: «در موضوع گل و لای رسوب شده در انجیرستان ها، از آخرین روز‌های فروردین ماه، مدیریت ترویج و مشارکت مردمی سازمان جهادکشاورزی استان لرستان با فراخوان سراسری «پویش مردمی نجات انجیرستان» را راه اندازی کرد که هدف آن مشارکت گروه‌های مختلف مردمی بود تا این درختان پرثمر که هرکدام بخشی از معاش کشاورزان منطقه را تأمین می‌کنند، ایستاده نمیرند و به کمک مردم، باغ‌های مدفون در گل نجات پیدا کنند. متعاقب این فراخوان بیش از ٥٠٠ نفر از نیرو‌های مردمی گروه‌های جهادی از سراسر کشور که از نجات منازل سیل زدگان فارغ شده بودند به کمک انجیرستان‌ها آمدند. همزمان ده‌ها دستگاه لودر، مینی لودر، بیل مکانیکی، کامیون حمل خاک و... نیز از سوی جهاد کشاورزی تأمین و راهی باغ‌های انجیر شد.»
اسکندر کوشکی، در معمولان باغ انجیر دارد. او هم تأکید می‌کند این روز‌ها مسئولان به روستای دمرود آبگینه سر زده و تلاش کرده‌اند گل و لای پای درختان انجیر را پاک کنند، اما برای روستا‌های دیگر هنوز کاری نشده است: «باغ انجیر من ۵۰۰ درخت ۴۰ ساله داشت که ۳۰۰ تایش را سیل برده و ۲۰۰ درخت هم برایم باقی مانده. برای آبیاری این ۲۰۰ درخت نمی‌دانی چه مصیبتی می‌کشم؛ از این همسایه آب بگیر از آن یکی آب قرض کن... امیدوارم تجهیزاتی را که برای روستای دمرود آوردند و از آن‌ها برای تخلیه گل استفاده کردند به روستا‌ها و جا‌های دیگر هم ببرند. برای ما برداشتن گل و لای ساده نیست، یعنی کاری نیست که از عهده کشاورز بربیاید. از آن طرف خانه سه برادرم را که با آن‌ها شریکم آب برده و آن‌ها هم ترجیح می‌دهند برای خانه و کاشانه‌شان کاری کنند نه اینکه برای پیدا کردن بیل مکانیکی و... به این در و آن در بزنند. بیشتر امکانات به پلدختر می‌رسد و ما درمعمولان محروم می‌مانیم.»
محمد، دیگر باغدار معمولانی هم از نرسیدن آب به انجیرزارش گلایه دارد: «می‌دانم که مردم را هم دعوت کرده‌اند برای انجیرزار‌ها و نجات‌شان دست به کار شوند، حتی گاهی مسئولان فکر می‌کنند ما کشاورزان دست روی دست گذاشته‌ایم و کاری نمی‌کنیم، اما چه کسی می‌تواند از درخت‌های باغش که حکم بچه‌هایش را دارند، بگذرد. آن هم انجیر سیاه که ریشه‌اش سطحی است و آب زیادی می‌خواهد و دو روز یک دفعه نیاز به آبیاری دارد. درخت‌هایی هم که توی گل و لای مانده‌اند، نجات دادن‌شان کار ما نیست. اگر به دادشان نرسند، نفس‌شان می‌گیرد و تمام می‌شوند.»
کوشکی که مسئول یکی از پمپ‌های آب معمولان هم هست می‌گوید: «هر روز جنگ اعصاب داریم. هر روز کشاورزی زنگ می‌زند که آب زمین ما چه شد؟ حق هم دارند. کشاورز یک هکتار دو هکتار زمین گرفته مثلاً صیفی جات کاشته و کود و بذر خریده و حالا مانده چه کند. مردم شهر ما حال خوبی ندارند؛ یک مرتبه زندگی ۶۰ ساله‌شان در چشم برهم زدنی زیر آب رفته. الان جهاد کشاورزی به ما یک الکتروموتور امانت داده و بابتش سفته سه ماهه گرفته. راه‌اندازی تجهیزات خودمان هم به این راحتی‌ها نیست مثلاً هر قطعه‌اش ۹۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دارد. در هرحال ما تلاش کردیم به مزارع صیفی با همین موتور آب برسانیم، اما اگر باغ‌های انجیر زودتر آبرسانی نشوند، تا پاییز خشک می‌شوند.»
محققی تأکید می‌کند درختان انجیر که یک تا نیم متر زیر خاک رفته‌اند نجات پیدا می‌کنند و لودر‌های کوچک مخصوص این کار در حال خاکبرداری هستند. همچنین خاک آبرفتی و حاصلخیزی که در سیل شسته شده بوده جمع‌آوری و به زمین‌ها بازگردانده شده. به گفته او آبگرفتگی و خسارت سیل در گلستان قابل مقایسه با خسارات وارده در سیل لرستان نیست چراکه در گلستان بیشتر به تولیدکننده‌ها ضربه وارد شد، اما در لرستان زیرساخت‌ها آسیب دید و سیل به معنای واقعی زیرساخت‌ها را شست و برد.
به گفته وی، در این شرایط مسئولان دولتی مجبور به دو کار بودند؛ اقدامات اورژانسی و زیرساختی. در مرحله اقدامات اورژانسی مزارع صیفی و باغ‌ها آبیاری شد و هر چه پمپ دولتی وجود داشت به کشاورزان امانت داده شد و این طبیعی است که برای یک پمپ ۵۰۰ میلیونی سفته دریافت شود. در برنامه‌های بلند مدت هم باغ به باغ خسارت‌های کشاورزان شناسایی شده و با پرداخت غرامت و کمک بلاعوض و وام کم بهره خسارت‌های وارده به کشاورزان جبران می‌شود.
کشاورزان معمولانی می‌گویند سیل فقط خانه‌هایشان را نبرده بلکه تیشه به ریشه زندگی‌شان زده. آن‌ها می‌خواهند انجیرستان‌ها دوباره نفس بکشند.
گزارش از: ترانه بنی‌یعقوب
این گزارش نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است.
