پانزدهمین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی با محتوای پایبندی کامل تهران به توافق هسته ای، در فضایی انتشار یافته که اعضای باقی مانده در برجام در اجرای تعهدات خود ناتوان مانده اند و ایران نیز چاره‌ای جز کاستن از برخی تعهدات خود نمی‌بیند.
به گزارش ایرنا، دیروز جمعه دهم خردادماه برخی رسانه‌های خارجی مدعی شدند که به آخرین گزارش «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی دست یافته اند. این پانزدهمین گزارش فصلی آژانس در فضای پسابرجام است و بر پایه توافق هسته ای، آمانو موظف است هر سه ماه یک بار گزارشی از وضعیت همکاری‌های برجامی ایران انتشار دهد.
گفته می‌شود خبرگزاری‌های خارجی همچون «رویترز» و «خبرگزاری فرانسه» به نسخه‌ای از گزارش آمانو دست یافته اند که آژانس در آن تاکید دارد ایران محدودیت‌ها و سقف‌های تعیین شده در برجام را رعایت کرده است. بر پایه این گزارش، ذخیره آب سنگین ایران با ۰.۴ تن افزایش به ۱۲۵.۲ تن و همچنین ذخایر اورانیوم غنی شده از ۱۶۳.۸ کیلو به ۱۷۴.۱ کیلو افزایش یافته است.
البته این افزایش ذخایر، نسبت به گزارش فصلی قبلی بوده است؛ گزارشی که اسفندماه پارسال انتشار یافته بود. در ارتباط با این که برجام چه میزان ذخیره اورانیوم غنی شده و آب سنگین را برای ایران مجاز می‌داند، باید گفت که بر اساس این توافق، تهران مجاز به نگهداری ۱۳۰ تن آب سنگین و ۳۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده با غنای ۳.۶۷ درصد است؛ مواردی که در این گزارش آمانو و گزارش‌های قبلی نیز در حد مجاز ارزیابی شده است.
آمانو اسفندماه پارسال هم در جریان چهاردهمین گزارش خود، از همکاری‌های سازنده ایران سخن به میان آورد و نوشت که «جمهوری اسلامی ایران به تمام تعهدات مرتبط با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند بوده است»؛ جمله‌ای که بار‌ها تکرار شده و در ۱۳ گزارش قبلی آمانو نیز به چشم می‌خورد.
وفای به عهد ایران و پایبندی تهران به برجام در موضع گیری‌های غرب مورد توجه قرار گرفته به طوری که مقامات کاخ سفید بار‌ها صراحتا به این واقعیت اعتراف کرده اند.
وفای به عهد ایران و پایبندی تهران به برجام در موضع گیری‌های غرب مولفه‌ای گریزناپذیر بوده است به طوری که مقامات کاخ سفید بار‌ها صراحتا به این موضوع اعتراف کرده اند؛ رخدادی که نهم بهمن ماه پارسال یک مورد از آن اتفاق افتاد و «جینا هسپل» رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و «دن کوتس» رئیس کل تشکیلات اطلاعاتی این کشور در مقابل سناتور‌ها حاضر شدند و زبان به اعتراف گشودند.
این دو مقام ارشد کاخ سفید در کنگره تاکید کردند که ایران تا کنون به به توافق هسته‌ای وفادار مانده است. هسپل در آن جلسه به سناتور‌ها گفت که «در حال حاضر اطلاعات ما نشان می‌دهد ایران به توافق هسته‌ای پایبند مانده است»؛ سخنانی که با همان محتوا از زبان رئیس ستاد هماهنگی تشکیلات اطلاعاتی این کشور نیز جاری شد و وفاداری تهران به برجام در آن نمود یافت.
بی تردید اصلی‌ترین ملاک اعتبارسنجی و راستی آزمایی در سطح جهانی، رجوع به گزارش‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی است که بازرسان آن اجازه ورود به خاک ایران و بازرسی از اماکن مشخص شده را دارند.
در پی همین گزارش‌های مثبت و مکرر آمانو از همکاری‌های سازنده ایران بود که حدود دو هفته پیش (۲۳ اردیبهشت) در نشست بروکسل، وزرای خارجه تروئیکای اروپا به همراه «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه در مقابل «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا از برجام دفاع کردند.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه در جریان آن نشست، آژانس بین المللی انرژی اتمی را تنها نهاد برای قضاوت درباره پایبندی ایران به برجام دانست که به گفته او، این نهاد پایبندی تهران به توافق هسته‌ای را تایید کرده است. از این رو، موگرینی تحقق «اینستکس» را طی هفته‌های آتی وعده داد و تصریح کرد که «اتحادیه اروپا و همه اعضای آن کاملا مصمم هستند که توافق هسته‌ای با ایران به طور کامل اجرا شود.»
البته تکاپوی اروپایی‌ها و استناد آنان به گزارش‌های آمانو، بی ارتباط با اقدام متقابل تهران و موضع گیری بی سابقه مسوولان جمهوری اسلامی ایران نبود. چرا که شورای عالی امنیت ملی کشورمان، هجدهم اردیبهشت ماه و همزمان با اولین سالروز خروج آمریکا از برجام در اقدامی بی سابقه از انجام برخی تعهدات خود دست شست.
شورای عالی امنیت ملی با استناد به بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام که به ایران اجازه می‌دهد در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به مفاد، اجرای تعهدات خود را به شکل کلی یا جزئی متوقف کند، بخش‌هایی از تعهدات خود را متوقف کرد. در بیانیه شورای امنیت آمده که از این پس، ایران ذخیره سازی و نگهداری آب سنگین و اورانیوم را فراتر از محدودیت‌های مندرج در برجام انجام خواهد داد.
مهلت ۶ ماهه ایران به اعضای باقی مانده در برجام برای انجام تعهدات نیز اولتیماتوم دیگر شورای عالی امنیت ملی بود تا بلکه تلنگری بر این اعضا باشد.
در پی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، کشورهای باقی مانده در برجام به ویژه سه عضو اروپایی آن، حتی یک گام عملی و امیدبخش برای نجات این توافق برنداشته اند. اینک که تنش‌ها بین ایران و آمریکا در منطقه بالا گرفته و ایران به تدریج از تعهد‌های مندرج در برجام عقب می‌نشیند، اروپا گویا برای نجات توافق به تکاپو افتاده است.
کارشناسان بر این باورند که تهران در شرایطی می‌تواند بار دیگر به طور کامل به تعهدات مندرج در متن برجام عمل کرده و روند کاستن از تعهدات خود را متوقف سازد که سازوکار مالی اروپا وارد فاز اجرایی شود؛ سازوکاری که برخی معتقدند اروپا هر از گاهی آن را با هدف خرید زمان مطرح می‌کند. در مقابل، شماری نیز معتقدند عدم اجرای اینستکس و دیگر سازوکار‌های مطرح شده قبلی، ناشی از توان اندک اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا است که اجرای آن پروسه‌ای زمانبر خواهد بود.
این نشان دهنده بی عدالتی فراگیر در جهان است