دستاورد اقتصادی سفر دو روزه شینزو آبه به تهران چیست؟ احتمال دعوت از روحانی برای نشست جی ۲۰/ لزوم تشکیل اتاق مشترک بازرگانی ایران و ژاپن در جنگ اقتصادی

شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن در نودمین سالگرد آغاز روابط دیپلماتیک این کشور با ایران، قرار است امروز به کشورمان سفر کند و طی دو روز اقامت در تهران با رهبر انقلاب و رئیس جمهور ایران دیدار‌هایی داشته باشد. هر چند اعلام می‌شود که این سفر به منظور تنش زدایی از روابط ایران و آمریکا صورت خواهد گرفت، هدف دوم این سفر، ترمیم روابط اقتصادی ایران و ژاپن است. در این سال‌ها، دو کشور به رغم پتانسیل‌های اقتصادی که دارند، روابط تجاری زیادی با یکدیگر نداشته اند. مهمترین مطالبه اقتصادی از ژاپن در این سفر آبه چیست؟

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در نودمین سال آغاز روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن، شینزو آبه نخست وزیر ژاپن طی سفری دو روزه به ایران دیدار‌هایی را با رهبر انقلاب و رئیس جمهور خواهد داشت. این اولین سفر یک نخست وزیر ژاپن به ایران بعد از ۴۰ سال به شمار می‌رود.

 

 

گفته می شود این سفر با دو هدف مهم صورت می گیرد: اول نزدیک کردن و تنش زدایی از روابط ایران و آمریکا و دوم ترمیم روابط ایران و ژاپن. در مورد هدف اول شینزو آبه از این سفر، باید گفت که واشنگتن پست مدعی شده آمریکا سه امتیاز برای آغاز مذاکرات با ایران پیشنهاد داده و آبه، در سفر به ایران، آن‌ها را به اطلاع مقام‌های تهران خواهد رساند.

این سه امتیاز عبارتند از: خرید دوباره نفت ایران، تعلیق تحریم صنایع خودروسازی ایران، آزاد کردن بخشی از پول‌های بلوکه شده ایران در آمریکا به میانجیگری یک کشور سوم. در مورد هدف دوم نخست وزیر ژاپن به ایران هم باید گفت: به رغم پتانسیل‌های فراوانی اقتصادی که دو کشور دارند، رابطه تجاری بین دو کشور آن گونه که باید در این سال‌ها مطلوب نبوده و هم اکنون هم زیر سایه خروج آمریکا از برجام قرار گرفته است. گزارش اخیر سازمان توسعه تجارت در مورد ۲۰ بازار هدف صادراتی در سال ۹۷ نشان می‌دهد که میزان صادرات ایران به ژاپن ۲۴۱ میلیون دلار بوده که این باعث شده است تا سهم ژاپن از کل ارزش صادرات ایران تنها نیم درصد باشد.

بیشتر بخوانید

• شینزو آبه کیست؟
• در مورد ژاپن بیشتر بدانید

 

در زیر حجم و تراز تجاری ایران و ژاپن را در ده سال اخیر ملاحظه می‌کنید. همان گونه که از جدول پیداست در سال‌های اخیر بیشترین حجم تجارت در سال ۹۰ رخ داده و در اکثر این سال‌ها تراز تجاری منفی بوده و این یعنی واردات از ژاپن بیشتر از صادرات به این کشور بوده است.

پس از نفت عمده کالا‌هایی که ژاپنی‌ها از ایران خریداری کرده اند، اقلامی چون فرش، خشکبار، میگو، خاوریار، صنایع دستی و میعانات گازی بوده است. از سوی دیگر، شرکت‌های مهم ژاپنی در ایران حضور چشمگیری ندارند. به عنوان نمونه در بازار خودرو ایران علیرغم آنکه در سال‌های گذشته گفته شد ایرتویا نماینده رسمی تویوتا در ایران است، اما سایت این خودروساز ژاپنی اعلام کرده است که "تویوتا موتور کمپانی (TMC) فعالیتش در ایران متوقف شده و در حال حاضر هیچ‌گونه معاملات تجاری با «ایرتویا» ندارد".

 

تقریبا می‌توان گفت: دو کشور از نظر دیپلماسی اقتصادی در شرایط بسیار ضعیفی به سر می‌برند. به عبارت بهتر این دیپلماسی ضعیف اقتصادی باعث شده است تا ایران فرصت همکاری با سومین اقتصاد بزرگ جهان که از پیشرفته‌ترین کشور‌های دنیا به لحاظ تکنولوژی محسوب می‌شود را از دست بدهد و ژاپن نیز یکی از دوستان شرقی خود را که اتفاقاً یکی از صادرکنندگان بزرگ انرژی در دنیا و دارای یک بازار مهم صادراتی می‌باشد را به دلیل تحریم‌های اقتصادی آمریکا در کنار خود نداشته باشد. تا قبل از تحریم‌های اقتصادی آمریکا، ژاپن حدود ۷.۴ درصد از نفت مورد نیاز خود را از ایران خریداری می‌کرد و ایران بعد از عربستان، امارات، قطر وکویت پنجمین کشور تأمین کننده نفتی ژاپن بود، اما بعد از تحریم‌های اقتصادی و نفتی ایران خرید نفت ژاپن از ایران کاهش یافت.

موضوعی که در دیدار رئیس اتاق بازرگانی ایران با نماینده ویژه وزارت امور خارجه ژاپن در ۸ مهر ۱۳۹۷ مورد تأکید قرار گرفت. در این دیدار غلامحسین شافعی در سخنان خود به کاهش سطح روابط اقتصادی ایران و ژاپن با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه ایران اشاره کرد و گفت: از رایزنی‌های دولت ژاپن برای تداوم همکاری با ایران خبر داریم و بابت این مسأله سپاسگزاریم. امیدواریم ژاپن در این مسیر ثابت قدم باشد و بتواند راه تداوم همکاری‌ها را پیدا کند. در حال حاضر میزان خرید نفت ایران از سوی ژاپن کاهش پیدا کرده است.

رئیس اتاق بازرگانی ایران همچنین در این دیدار به زمینه‌های متنوعی که برای همکاری بین دو کشور وجود دارد، اشاره کرد و خواستار توجه بخش خصوصی این کشور به این مسأله شد. البته باید به این نکته اذعان کرد که لازمه افزایش زمینه‌های همکاری اقتصادی بین دو کشور این است که اتاق مشترک بازرگانی بین دو کشور تشکیل شود که متأسفانه به رغم پیگیری‌ها و نامه نگاری‌ها از سال ۱۳۹۵ در این زمینه هنوز این اتاق تشکیل نشده است و تنها به تشکیل یک کمیته در این زمینه اکتفا شده است. به گفته محمدرضا کرباسی معاون امور بین الملل اتاق ایران همین کمیته هم با بی رغبتی ژاپنی‌ها تشکیل شده است.

وی در اولین نشست این کمیته در چهارم شهریور ماه ۱۳۹۷ در این زمینه گفت: به رغم بی رغبتی طرف ژاپنی دو سال تلاش برای تأسیس این کمیته صورت گرفت. شاید دلیل عدم تمایل ژاپنی‌ها به تشکیل کمیته مشترک یا اتاق مشترک بازرگانی را بتوان در ارتباط گسترده بازار‌های آن‌ها با آمریکا و تحریم ایران توسط آمریکا دانست. سید مجتبی موسویان، مدیرکل دفتر بازرگانی آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت گفت: بیش از ۹۰ درصد اقتصاد این کشور به بازار‌های خارجی متکی است و در این بین سهم آمریکا از دیگر کشور‌ها بیشتر است.

به نظر می‌رسد، شاید یکی از مهمترین مطالبات اقتصادی در سفر شینزو آبه به ایران، تشکیل همین اتاق بازرگانی مشترک بین دو کشور باشد. اتاقی که می‌تواند در افزایش روابط تجاری دو کشور موثر واقعه شود؛ هرچند شاید این اتاق زیر سایه تحریم‌های آمریکا کارکرد مطلوب خود را نداشته باشد. این اتفاق در ارتباط با سوریه نیز رخ داد و برای گسترش سطح روابط اقتصادی بین دو کشور در سال گذشته اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه تشکیل شد.

یکی دیگر از موضوعات اقتصادی که در این سفر آبه به ایران می‌تواند مطرح شود، دعوت از حسن روحانی برای حضور در نشست جی ۲۰ است که به زودی قرار است در ژاپن برگزار شود؛ موضوعی که "مومویو کوندو"پژوهشگر مؤسسه خاورمیانه در ژاپن در گفت‌وگو با ژاپن تایمز این گونه آن را مطرح کرده است: برای مثال ممکن است آبه از حسن روحانی برای حضور در نشست سران «جی۲۰» که قرار است در اواخر ماه ژوئن جاری در ژاپن برگزار شود، دعوت کرد. موتوهیرو اونو دیپلمات سابق ژاپنی نیز در این باره گفته است: اگر دعوت از روحانی برای نشست جی ۲۰ امکان پذیر نشد، آبه دست کم می‌تواند حامل پیامی از ایران برای ترامپ در این نشست باشد. شایان ذکر است که گروه ۲۰ متشکل از وزرای اقتصاد (دارایی) و مسوولان بانک‌های مرکزی ۲۰ اقتصاد مطرح دنیاست.

 

گروه۲۰ متشکل از قدرتمندترین کشور‌های جهان است که در مجموع ۸۵ درصد اقتصاد جهان را در اختیار دارند. اعضای این گروه همه ساله جلسه دارند. موضوعات محوری نشست سران و رهبران کشور‌های گروه ۲۰ ناظر بر سیاست‌های اقتصادی است. نمایندگان صندوق بین المللی پول و همچنین بانک جهانی نیز در نشست‌های کشور‌های گروه ۲۰ حضور دارند. اعضای این گروه نیز شامل: آرژانتین، برزیل، استرالیا، چین، آلمان، فرانسه، بریتانیا، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، کانادا، مکزیک، روسیه،  عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا می‌باشد.

شایان ذکر است، یکی از اقدامات مهم وزارت امور خارجه جهت سفر نخست وزیر ژاپن به ایران این است که وزارت امور خارجه برای نخستین بار معاونت اقتصادی را در سفارت ژاپن تشکیل داده و گویا سفیر ایران در ژاپن نیز به دنبال توسعه مبادلات اقتصادی میان این دو کشور می‌باشد.