پایانی تلخ برای مسکن اجتماعی؛ طرحی که عباس آخوندی پنج سال فقط در مورد آن حرف زد!

در یک سال گذشته قیمت مسکن ۱۰۶.۸ درصد رشد داشته است. کارشناسان یکی از علت‌های افزایش قیمت مسکن را کاهش عرضه مسکن در سال‌های اخیر عنوان می‌کنند. از آنجا که وزارتخانه راه و شهرسازی در دوره عباس آخوندی، اعتقادی به طرح مسکن مهر نداشت، قرار بود مسکن اجتماعی برای تنظیم عرضه مسکن جایگزین این طرح شود؛ طرحی که پس از گذشت شش سال از مطرح شدن و عدم اجرای آن، هم اکنون مورد انتقادات شدیدی از سوی محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی فعلی واقع شده است.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در یک سال اخیر، قیمت مسکن بر روند صعودی سوار است و هر ماه قیمت آن در مقایسه با ماه قبل افزایش می‌یابد. طبق آخرین آمار ارائه شده توسط دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی متوسط قیمت هر متر مربع واحد مسکونی در تهران در ماه گذشته، ۱۳ میلیون و ۴۲۵ هزار و ۴۰۰ تومان اعلام شده که نسبت به خرداد سال ۹۷ که این شاخص ۶ میلیون و ۴۹۰ هزار تومان بوده، رشد ۱۰۶.۸ درصدی داشته است. همچنین با توجه به اینکه میانگین قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ حدود ۱۲ میلیون و ۷۱۲ هزار و ۶۰۰ تومان بوده است، می‌توان نتیجه گرفت که در خرداد ماه این شاخص ۵.۶ درصد نسبت به ماه قبل افزایش یافته است.

همین افزایش قیمت‌ها موجب شده است تا خرید مسکن از دسترس بسیاری از مردم دور بماند. موضوعی که می‌توان آن را در اُفت ماه به ماه معاملات مسکن دید. در خردادماه سال جاری ۶۱۲۷ فقره معامله مسکن انجام شد که نسبت به ماه مشابه سال گذشته (خرداد ۹۷) که ۱۵۲۰۹ فقره معامله بوده، ۵۹.۷ درصد کاهش را نشان می‌دهد. همچنین تعداد معاملات واحد مسکونی در خردادماه امسال نسبت به ماه قبل از آن (اردیبهشت ماه ۹۸) که تعداد مبایعه نامه‌ها ۱۲۳۱۷ فقره بوده، کاهش ۵۰.۲ درصدی داشته است.

کارشناسان دلایل مختلفی را برای افزایش قیمت مسکن در یک سال گذشته بیان نموده اند که در لابلای این دلایل می‌توان به کاهش عرضه مسکن در چند سال گذشته اشاره کرد. اما یکی از ریشه‌های این کاهش عرضه مسکن در سال‌های اخیر به کجا بازمی‌گردد؟

برای پاسخ به این پرسش به ساعت ۱۶ روز دهم خرداد ماه ۱۳۹۲ بازمی‌گردیم؛ زمانی که کاندیدا‌های یازدهمین دوره ریاست جمهوری در صدا و سیما حاضر شدند تا در مناظره اقتصادی شرکت کنند. مجری آن برنامه در یکی از سؤالات خود موضوع مسکن را مطرح نمود و از کاندیدا‌های ریاست جمهوری پرسید: برنامه دولت شما برای تامین مسکن و مهار قیمت آن چیست؟

 

حسن روحانی در پاسخ به این پرسش گفت: اصل تأمین مسکن ارزان برای جامعه مخصوصا نسل جوان از برنامه‌های دولت تدبیر و امید است. قیمت مسکن در سال‌های اخیر برای مسکن کلنگی رشد ۸۲ درصدی و برای آپارتمان رشد ۵۲ درصدی داشته است. طرح "مسکن مهر" هم با مشکلاتی روبه روست؛ هرچند اصل آن کار پسندیده‌ای بود. قرار بود ۲۰۰ هزار واحد در ۱۰ سال ساخته شود، اما این میزان به یک و نیم میلیون واحد مسکونی افزایش یافت، با شتابزدگی بدون مطالعه مکان یابی صحیح و رعایت اصول فنی و مهندسی که در نتیجه عیوب فراوانی دارد. برای تکمیل مسکن مهر چندین میلیارد اعتبار لازم است و بانک مسکن هم به خاطر همین طرح از بانک مرکزی استقراض کرده به نظر من مسکن مهر اشکالات فراوانی دارد، اما چاره‌ای نیست جز این که در دولت بعد اشکالات مرتفع و نواقص رفع شود.

با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۲ و تکیه وی بر مسند قوه مجریه، دولت تدبیر و امید سعی کرد جایگزینی برای طرح مسکن مهر بیابد تا این طرح هم مشکلات مسکن مهر را نداشته باشد و هم بتواند عرضه مسکن در بازار را به نوعی تنظیم کند. در نهایت در وزارت راه و شهرسازی که سکان آن در اختیار عباس آخوندی قرار گرفته بود، تصمیم بر این شد که طرح مسکن اجتماعی جایگزین طرح مسکن مهر شود. در ۲۷ آبان ماه ۱۳۹۲، حسین عبده تبریزی مشاور وزیر راه و شهرسازی از اجرای طرح جامع مسکن اجتماعی و حمایتی خبر داد و گفت: به زودی جزئیات این طرح از سوی وزارت راه و شهرسازی اعلام می‌شود. وی اظهار داشت: مسکن اجتماعی همان مسکنی است که از طریق پس انداز تأمین می‌شود چرا که برای خرید حتی کالایی کوچک هم باید از قبل پس انداز داشته باشیم.

در نهایت، در اواخر دولت یازدهم و در بهمن ماه ۱۳۹۵، طرح مسکن اجتماعی رسماً جایگزین مسکن مهر شد. در بهمن ۱۳۹۵، هیأت دولت، پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور مبنی بر تأمین مسکن گروه‌های کم درآمد در دو قالب مسکن اجتماعی و مسکن حمایتی را بررسی و تصویب کرد.

در توضیح مسکن اجتماعی در سایت وزارت راه و شهرسازی آمده است: مسکن اجتماعی به نوع خاصی از شیوه تأمین مسکن اطلاق می ­شود که ریشه تاریخی در قرن نوزدهم دارد و تعدادی از کشور‌های صنعتی طی دهه ­های گذشته به ویژه در سال­‌های بعد از جنگ جهانی دوم از این روش برای تامین مسکن افراد کم­ درآمد و میان ­درآمد استفاده کرده اند. از دیدگاه سیاست گذاران،  مسکن اجتماعی به واحد‌هایی اطلاق می ­شود که سطح زیر بنای مفید آن‌ها تا ۵۰ متر مربع بوده و به صورت انبوه ساخته می­ شوند، این واحد‌ها به صورت اجاره یا اجاره به شرط تملیک در اختیار بهره­ برداران قرار می­ گیرد. در مسکن اجتماعی، کمک به ساخت مسکن استیجاری، پرداخت کمک هزینه اجاره و وام قرض الحسنه ودیعه مسکن مورد توجه قرار گرفته و شامل اشخاص حقیقی و حقوقی خواهد شد که دارای زمین بوده و تمایل به احداث واحد‌های مسکونی استیجاری با نرخ اجاره ترجیحی و در قالب توافق با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی داشته و به ازای هر واحد استیجاری تا دو برابر سقف تسهیلات اعلامی اعطا می‌شود.

تا دهم شهریور ماه ۱۳۹۷ که عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و مبدع طرح مسکن اجتماعی بود، هیچ کار اجرایی برای این طرح صورت نگرفت و بعد از تاریخ مذکور که وی از وزارت راه و شهرسازی کنار رفت نیز هیچ اقدام عملی در این زمینه انجام نشد.

حالا در شرایطی که کارشناسان و صاحب نظران بازار مسکن، تعیین تکلیف اجرای این طرح در مقطع زمانی فعلی را ضروری می‌دانند و نمایندگان مجلس نیز به دولت توصیه کرده اند با اجرای طرح مسکن اجتماعی به خصوص طرح مسکن استیجاری تنظیم بازار مسکن و اجاره را در دستور کار قرار دهند، محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در روز گذشته چهارم تیرماه ۱۳۹۸ با انتقاد شدید از طرح مسکن اجتماعی عملاً مهر تأییدی را بر عدم اجرای این طرح در دوره وزارت خود زد تا پرونده طرحی که قرار بود از سال ۱۳۹۲ جایگزین طرح مسکن مهر و به نوعی تنظیم کننده عرضه مسکن در بازار باشد، بسته شود.

محمد اسلامی در روز گذشته و در حاشیه پنجمین جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ضمن مخالفت با طرح مسکن اجتماعی، آن را طرحی نامناسب برای جامعه و فرهنگ ایرانی دانست و گفت: باید برای طبقات مختلف اجتماعی مسکن تولید کنیم که البته تولید مسکن قشرهای متوسط و کم درآمد جزو اهداف اولویت دار ماست. در عین حال در ساخت و ساز، ترکیب جمعیتی ملاک عمل قرار می‌گیرد. وی با تأکید بر این که با مسکن اجتماعی به شدت مخالف است، توضیح داد: مسکن اجتماعی در هر کجای دنیا که رواج پیدا  کرده است، به عنوان مسکن‌های نشان دار شناخته شده است. عموما این مناطق به مناطقی تبدیل شده که به واسطه فقر شاهد انواع و اقسام مشکلات و معضلات در آن هستیم. مسکن اجتماعی در آمریکا و اروپا نیز به عنوان تجربه‌های ناموفق شناخته شده اند.

همان گونه که ملاحظه می‌شود، مسکن اجتماعی که قرار بود به عنوان یک طرح، جایگزین طرح مسکن مهر شود و عرضه مسکن در بازار را به منظور کنترل قیمت، افزایش دهد پس از شش سال صحبت در مورد آن سرانجام با انتقاد شدید محمد اسلامی وزیر فعلی راه و شهرسازی گویا پرونده اش برای همیشه بسته خواهد شد. حالا باید عباس آخوندی که وزارتخانه تحت هدایت وی پیشنهاد دهنده این طرح بود و پنج سال بازار مسکن و اذهان عمومی را با این طرح به بازی گرفت و حتی یک مسکن اجتماعی هم ساخته نشد، بیاید و پاسخ این افزایش قیمت مسکن در این روز‌ها که بخشی از آن مربوط به عدم عرضه کافی مسکن است را بدهد. وی باید پاسخ بدهد که چگونه طرحی را برای جایگزینی مسکن مهر پیشنهاد نمود که هم اکنون همفکران وی در وزارت راه و شهرسازی از آن به عنوان مسکن‌های نشان دار در همه جای دنیا یاد می‌کنند؟