آمار‌ها حکایت از این دارد که بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در اقتصاد ایران توزیع شده که متأسفانه دهک دهم بیش از ۲۰ برابر دهک اول از یارانه‌های پنهان بهره‌مند می‌شود. این نظام ناکارآمد در توزیع یارانه‌های پنهان موجب شده شکاف طبقاتی هر روز بیشتر تشدید شود و یارانه‌ای که باید به نفع اقشار نیازمند و حمایت از تولید و رونق بنگاه‌های تولیدی صرف شود، نصیب دهک‌های پردرآمدی می‌شود که چندان عایدی در بخش مولد اقتصادی ندارند؛ بنابراین اصلاحات فوری در ساماندهی نظام یارانه‌ای کشور و حذف یارانه‌های پنهان جزو ضروریات اقتصاد ایران است و تأخیر در این اصلاحات، شکاف طبقاتی را گسترش داده و در این برهه حساس کشور که فشار‌های اقتصادی و تورمی تشدید شده، بیشترین ضربه را به دهک‌های پایین درآمدی وارد می‌کند.
همچنین با توجه به افزایش نرخ ارز و به هم خوردن تعادل قیمتی در بازار شاهد قاچاق انرژی و اتلاف و اسراف منابع هستیم که ضرورت اصلاحات قیمتی حامل‌های انرژی را بیشتر موجه می‌کند. با توجه به اهمیت و فوریت اصلاحات در نظام یارانه‌ای کشور به‌نظر می‌رسد اولین اقدام تشکیل بانک‌های اطلاعات و داده‌ای است به‌طوری که بتوان تصویر روشنی از میزان و نحوه توزیع یارانه‌های پنهان را به‌دست آورد.
درضمن شناخت دقیق جامعه هدف خود می‌تواند در ساماندهی نظام یارانه‌ای کشور اثرگذار باشد. در مرحله بعد با توجه به شرایط تورمی و افزایش قیمتی در کشور طی سال‌های اخیر و با پذیرش این واقعیت که باید تلاش شود تا اصلاحات ساختاری کمترین هزینه را بر مردم بویژه دهک‌های کم درآمد وارد کند و از سوی دیگر این اصلاحات فشار مضاعف بر تولید ایجاد نکند، مناسب است مصارف متعارف و متعادل حامل‌های انرژی، آب و برق مصرفی خانگی و تولیدی مشخص شده و برای مصارف متعارف حامل‌های انرژی شاهد افزایش قیمت نباشیم و صرفاً برای مصارف مازاد به سمت آزادسازی قیمتی یا انعقاد مالیات تصاعدی بر مصرف باشیم.
با توجه به اینکه آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی در گام اول ممکن است تکانه‌ای را بر بخش تولید وارد کند، دولت باید برنامه و نقشه راه حمایت از بنگاه‌های تولیدی را تهیه و با درآمد حاصل از آزادسازی قیمتی، برنامه توانمندسازی بنگاه‌ها را اجرایی کند و با حمایت از بهبود تکنولوژی بنگاه‌های تولیدی، موجبات صرفه‌جویی انرژی و کاهش شدت مصرف انرژی را مهیا سازد. موضوع کلیدی بعدی نحوه مصرف درآمد حاصل از اصلاح نظام یارانه‌ای پنهان در کشور است.
اجرای برنامه توانمندسازی بنگاه‌های تولیدی، ارائه تسهیلات برای بهبود تکنولوژی بنگاه‌های تولیدی، حمایت از جامعه هدف و دهک‌های کم درآمد در قالب بسته‌های حمایتی متنوع و توانمندسازی خانوار‌های نیازمند می‌تواند به اثربخشی منابع درآمدی حاصله از اصلاحات نظام یارانه‌ای منجر شود.
در نتیجه در کنار تهیه و تدوین برنامه دقیق اجرای اصلاحات ساختاری در نظام یارانه پنهان کشور، داشتن نقشه راه و برنامه درست برای مصرف درآمد‌های حاصله از اصلاحات یارانه‌ای نیز بسیار مهم است.
در پایان دولت باید تلاش کند با شناخت جامع و دقیق آماری از جامعه هدف، درآمد حاصل از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی را متناسب با وضعیت درآمدی و معیشتی مردم توزیع کند تا هدفمندی در توزیع منابع و درآمد‌های حاصله، زمینه رضایتمندی در سطح جامعه را ایجاد کند. /روزنامه ایران
*عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی
