گشایش واردات کالا بدون نیاز به دلار‌های نفتی/ ضرورت توجه ویژه به توان داخل و صادرات غیرنفتی

با آغاز تحریم‌های نفتی ایران، صادرات نفت و متعاقب آن درآمد‌های ارزی دولت به شدت کاهش یافت و به گفته رئیس کل بانک مرکزی میزان کاهش درآمد‌های ارزی ۴۰ میلیارد دلار بوده است. این کاهش درآمد‌های ارزی برخلاف تصورات رایج، نتوانست خللی در واردات کالا به کشور ایجاد کند چرا که برای اولین بار ارز صادرات غیرنفتی جایگزین ارز نفتی بودجه شد و دولت به غیر از کالا‌های اساسی، حتی یک دلار هم ارز بابت واردات کالا‌ها پرداخت نکرد.

به گزارش تابناک اقتصادی، درست یک سال پیش در چنین روزی بود که دور دوم تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه کشورمان آغاز شد. آمریکا در بخشی از تحریم‌های دور دوم اعلام کرد که از تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ هر گونه معامله با شرکت نفت ایران، شرکت ملی نفت کش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) و خریداری نفت، محصولات نفتی و محصولات پتروشیمی از ایران را ممنوع می‌باشد. هدف از تحریم‌های نفتی این بود که آمریکا از این طریق بتواند درآمد‌های ارزی ایران را کاهش دهد و بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد.

بعد از دور دوم تحریم‌های نفتی، صادرات نفت ایران بیش از ۷۵ درصد کاهش یافت!

تحریم‌های نفتی ایران در دو دوره اعمال شد. در ۱۳ آبان ۹۷ که دور دوم تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان آغاز شد، آمریکا هشت کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، اسپانیا، یونان و ایتالیا را از تحریم‌های نفتی ایران معاف کرد و شش ماه به آن‌ها مهلت داد که نفت سایر کشور‌ها را جایگزین نفت ایران کنند. در ۱۱ اردیبهشت ماه سال جاری معافیت‌های نفتی این هشت به پایان رسید و آمریکا این معافیت‌ها را تمدید نکرد.

آمار‌های منتشر شده توسط اس اند پی گلوبال پلاتس نشان داد که صادرات نفت ایران در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۸، یعنی زمانی که آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود، ۲ میلیون و ۱۲۱ هزار بشکه در روز بوده است. در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹، یعنی پس از اعمال اولین دور تحریم‌های نفتی توسط دولت ترامپ، صادرات نفت ایران به یک میلیون و ۳۳۰ هزار بشکه در روز رسید. مقایسه این ارقام نشان می‌دهد که در دور اول تحریم‌های نفتی، صادرات نفت ایران در مقایسه با قبل از خروج آمریکا از برجام، ۳۷ درصد کاهش یافت.

 

 

بعد از اعمال دومین دور تحریم‌های نفتی (بعد از ۱۱ اردیبهشت ماه)، برآورد‌ها از صادرات ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز حکایت دارد. این نشان می‌دهد که در دور دوم تحریم‌های نفتی صادرات نفت ایران در مقایسه با قبل از خروج آمریکا از برجام، بیش از ۷۵ درصد کاهش یافته است.

اُفت درآمد‌های ارزی ایران

با کاهش درآمد‌های نفتی ایران به عنوان اولین و اصلی‌ترین منبع تامین ارز، طبیعتاً درآمد‌های ارزی ایران نیز کاهش یافت. صندوق بین المللی پول در پیش بینی اخیر خود اعلام کرد که میزان صادرات نفت ایران در نتیجه تحریم‌های دولت آمریکا به حدود ۱۰ میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی که اخیراً در جمع فعالان اقتصادی در اتاق بازرگانی حاضر شده بود از کاهش ۴۰ میلیارد دلاری درآمد‌های ارزی کشور گفت که طبیعتاً بخش بزرگی از این کاهش درآمد‌های ارزی به کاهش درآمد‌های نفتی به دلیل تحریم‌ها باز می‌گردد.

وارداتی که لنگ دلار‌های نفتی نماند!

در شرایطی که درآمد‌های ارزی کشور از محل صادرات نفت به شدت کاهش یافته بود، این گونه تصور می‌شد که واردات کشور که در سال‌های گذشته به دلار‌های نفتی وابسته بود با خللی جدی مواجه خواهد شد. وارداتی که برای کشور اهمیت دو چندانی داشت چرا که بخش بزرگی از این واردات به کالا‌های سرمایه‌ای و واسطه‌ای مربوط می‌شد که برای چرخیدن چرخ تولید، واردات آن‌ها ضروری بود.

بازگشت ارز‌های حاصل از صادرات کالا‌های غیرنفتی و تزریق آن‌ها به سامانه نیما، اما نگذاشتند که واردات کشور با خللی مواجه شود. محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات در نشست خود با خبرنگاران در مورخه ۱۱ آبان ماه سال جاری در این رابطه گفت: امسال اولین سالی است که دولت به غیر از کالا‌های اساسی، حتی یک دلار هم ارز بابت واردات کالا‌ها نداده است، به نحوی که ارز صادرات غیرنفتی جایگزین ارز نفتی بودجه شده است. وی با بیان اینکه از اول فروردین ۹۸ تا ۸ آبان امسال، ۱۰ میلیارد و ۳۴۴ میلیون یورو فروش ارز صادراتی بوده و ۸ میلیارد و ۳۸۱ میلیون یورو تامین ارز واردات انجام شده است، افزود: اکنون سامانه نیما بالغ بر ۱.۵ میلیارد یورو مازاد ارزی داشته و عرضه در آن بیش از تقاضای ارز است.

نقش دولت در جداسازی واردات از دلار‌های نفتی

این دستاورد جدا شدن واردات کشور از دلار‌های نفتی و تامین واردات از کانال ارز‌های حاصل از صادرات کالا‌های غیرنفتی، اما به سیاست‌های دولت و بانک مرکزی نیز باز می‌گشت.

در ابتدا دولت در تیرماه سال گذشته برای مدیریت تقاضای ارز، واردات بخشی از کالا‌های غیرضرور به کشور را ممنوع اعلام کرد. سپس با روی کار آمدن عبدالناصر همتی در بانک مرکزی، تلاش شد تا ارز‌های حاصل از صادرات کالا‌های غیرنفتی به منظور تامین ارز مورد نیاز برای واردات، به کشور باز گردد. بانک مرکزی ۵ روش را برای بازگشت ارز حاصل از صادرات کالا‌های غیرنفتی به کشور در نظر گرفت که این ۵ روش عبارت بودند از: فروش ارز در سامانه نیما، عرضه ارز در صرافی ها، واردات در مقابل صادرات خود، واگذاری ارز پروانه صادراتی و نیز واگذاری ارز به بانک مرکزی.

همچنین بانک مرکزی شیوه‌هایی را برای برخورد با صادرکنندگانی که ارز‌های حاصل از صادرات کالا‌های غیرنفتی را به کشور باز نمی‌گرداندند در نظر گرفت که از آن جمله می‌توان به برخورد‌های قضایی اشاره نمود.

در مجموع سیاست‌ها و روش‌های اتخاذ شده و همکاری صادرکنندگان باعث شد تا برای اولین بار ارز مورد نیاز واردات کالا‌ها (غیر از واردات کالا‌های اساسی) از محل ارز حاصل از صادرات غیرنفتی تامین شود و حتی هم اکنون سامانه نیما با ۱.۵ میلیارد یورو مازاد ارزی رو به رو باشد که خود عاملی برای ثبات این روز‌های بازار ارز و دستاوردی دیگر برای دولت است.