ایران بدون کمک روس‌ها هم قادر به تولید ایزوتوپ‌های پایدار است/ به زودی ۱۱ نوع ایزوتوپ پایدار در ایران تولید می‌شود/ حضور روسیه در پروژه ایزوتوپ‌های پایدار اهمیت سیاسی دارد، نه فنی!

چهاردهم آبان ماه سال جاری و در پی پایان یافتن سومین مهلت شصت روزه‌ای که ایران به طرف‌های باقی مانده در برجام برای اجرای تعهدات برجامی خود داده بود، رئیس جمهور به منظور عملیاتی ساختن گام چهارم کاهش تعهدات جمهوری اسلامی به سازمان انرژی اتمی تکلیف کرد که از ۱۵ آبان گازدهی به سانتریفیوژ‌های موجود در تأسیسات اتمی فردو آغاز شود؛ موضوعی که همچون مراحل قبل و چه بسا به دلیل اهمیت تاسیسات هسته‌ای فردو بیشتر از قبل باعث واکنش نشان دادن طرف‌های حاضر در برجام (اروپایی ها) و حتی آمریکایی‌هایی که از برجام خارج شده اند، گشت.

به گزارش «تابناک»؛ پس از دستور رئیس جمهور از مجموع ۱۰۴۴ ماشین سانتریفیوژ موجود در فردو، به چهار زنجیره از شش زنجیره ۱۷۴ تایی سانتریفیوژ‌های IR۱ یعنی ۶۹۶ سانتریفیوژ گاز «هگزافلوراید اورانیوم» UF۶ تزریق شد و آنگونه که در جریان بازدید نمایندگان رسانه‌های گروهی داخلی از این تاسیسات استراتژیک عنوان شد، دو زنجیره ۱۷۴ تایی شامل ۳۴۸ سانتریفیوژ IR۱ از این قاعده مستثنی شد تا کار تحقیقات، تولید و غنی سازی ایزوتوپ‌های پایدار را ادامه بدهد.

بیانیه روس اتم؛ تعلیق همکاری در پروژه تولید ایزوتوپ‌های پایدار به دلایل فنی

حالا به فاصله یک ماه از آغاز دوباره غنی سازی اورانیوم در فردو (سایت شهید دکتر مسعود علیمحمدی)، شرکت «روس اتم» روسیه با بیان اینکه با آغاز غنی‌سازی اورانیوم در مرکز «فردو» امکان تولید رادیو ایزوتوپ‌های پایدار وجود ندارد، اعلام کرد، پروژه تبدیل کاربری این مرکز به حالت تعلیق درآمده است.

در بیانیه شرکت «تی‌وی‌ای‌ال» (TVEL) وابسته به روس‌اتم آمده است: «غنی‌سازی اورانیوم و تولید رادیو ایزوتوپ‌های پایدار نمی‌تواند همزمان در یک اتاق انجام گیرد، چراکه ذراتی از اورانیوم خواه ناخواه در هوا و روی تجهیزات پراکنده می‌شود که این با تولید ایزوتوپ با اهداف درمانی ناهمخوان است.»

این بیانیه می‌افزاید: «ازسرگیری کار، نیازمند آن است که دو آبشاری که در آن‌ها غنی‌سازی اورانیوم صورت می‌گیرد، از فعالیت ایستاده و برچیده شوند و محیط و تجهیزات اطراف آن‌ها کامل پاکسازی شود.»

این شرکت اجرای این دو پروژه همزمان را «از لحاظ فنی غیرممکن» توصیف کرده است. در بیانیه این شرکت گفته شده که طرف ایرانی در جریان تعلیق این پروژه قرار گرفته است.

پاسخ سازمان انرژی اتمی: در حال رایزنی با روس‌ها هستیم

سخنگوی سازمان انرژی اتمی که خود مذاکرات بسیاری در زمینه تولید ایزوتوپ پایدار با روس‌ها داشته، در پاسخ به چرایی تصمیم شرکت روسی برای به تعلیق درآوردن ادامه پروژه تولید ایزوتوپ‌های پایدار به خبرنگار «تابناک» گفت: مذاکرات ایران و روسیه درباره چگونگی اجرای پروژه «ایزوتوپ پایدار» در جریان است و ادامه خواهد داشت.

«بهروز کمالوندی» در همین خصوص یادآور شد: همانطور که در بیانیه شرکت روسی هم آمده است، بعد از فعال کردن سانتریفیوژ‌های فردو با توجه به اینکه به لحاظ فنی تولید اورانیوم و ایزوتوپ پایدار در یک سالن ما را با مشکلاتی مواجه خواهد ساخت، کار متوقف شده و مذاکرات با طرف روسی برای تصمیم گیری در این خصوص در حال انجام است تا بتوانیم به نحوی مشکلات فنی را مرتفع کنیم.

ایران در چه مرحله‌ای از تولید ایزوتوپ‌های پایدار است؟

اما برای اینکه بدانیم اکنون ایران از حیث دسترسی به تکنولوژی تولید ایزوتوپ‌های پایدار در چه مرحله‌ای قرار دارد، کافی است به سخنان چند هفته پیش معاون امور بین الملل، حقوقی و مجلس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این خصوص مراجعه کنیم؛ جایی که کمالوندی در پاسخ به تابناک درباره زمان بندی ایران برای تولید محصول از ناحیه ایزوتوپ‌های پایدار که هم اکنون در فردو در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارد، گفت: پروسه تولید ایزوتوپ‌های پایدار سه مرحله دارد که اکنون ما دو مرحله آن را پشت سر گذشته ایم و در مرحله قراردادیم.

وی با اشاره به همکاری خوب ایران و روسیه درباره ایزوتوپ‌های پایدار، افزود: فکر می‌کنم هفته آینده قرارداد مربوط به تولید ایزوتوپ‌های پایدار را با روس‌ها منعقد کنیم که بعد از آن به سمت گرفتن خروجی از تحقیقات خواهیم رفت.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی در عین حال یادآوری کرد: ما حدود سه سال و نیم سال است این کار را شروع کرده ایم و الان در وضعیتی هستیم که بدون روس‌ها هم می‌توانیم ادامه دهیم؛ اما ترجیح ما این است با روسیه کار را پیش ببریم، چون آن‌ها همکاری خوبی با ما هم در زمینه ایزوتوپ‌های پایدار و هم در سایر زمینه‌های هسته‌ای از جمله حمایت از برجام داشته اند.

یازده نوع ایزوتوپ پایدار در ایران تولید می‌شود

وی ادامه داد: از طرفی، روس‌ها خیلی جلوتر از ما هستند و ۱۵۰ نوع ایزوتوپ‌های پایدار در حال تولید دارند، در حالی که ما برنامه ریزی برای یازده نوع ایزوتوپ پایدار را در دستور کار داریم. انشاءالله پس از طی این پروسه ها، آرام آرام وارد فاز تولید خواهیم شد.

نگاهی به سخنان یک ماه پیش سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره وضعیت ایران برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار و اینکه اکنون کشور از مرحله تحقیق برای تولید آن گذشته و کم کم وارد فاز تهیه محصول ـ آن هم نه یک نوع یا دو نوع، بلکه یازده نوع ـ شده است، نشان می‌دهد، کار دیگر وابسته به کمک خارجی هم نیست و همانطور که پیشتر اشاره شده، ایران درباره تولید ایزوتوپ‌های پایدار می‌تواند خود به تنهایی هم کار را ادامه بدهد.

حضور روسیه در پروژه ایزوتوپ‌های پایدار اهمیت سیاسی دارد، نه فنی!

البته در این بین، علاوه بر تجربه بالای روس‌ها و همکاری بسیار مناسب آن‌ها در پروژه ایزوتوپ‌های پایدار، بهتر است کار با همراهی آن‌ها انجام بشود، چون روسیه هم در حمایت از برجام و هم در سایر ابعاد همکاری‌های بسیار خوبی با جمهوری اسلامی ایران داشته است؛ بنابراین، اگر تاکیدی هم بر حضور روسیه در پروژه ایزوتوپ‌های پایدار باشد، به نظر می‌رسد بیشتر از اینکه فنی باشد، برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت سیاسی دارد. هرچند اگر همراهی هم صورت نگیرد، ما به تنهایی قادر به ادامه پروژه ایزوتوپ‌های پایدار تا هدف گذاری اولیه که گرفتن یازده نوع محصول از آن است، خواهیم بود.