عمده دلیل رشد شاخص فلاکت چه بود؟

در اقتصاد سه نرخ بسیار مهم می باشد و تقریباً می توان با بررسی این سه نرخ به کلیاتی از یک اقتصاد دست یافت. این سه نرخ عبارتند از: نرخ رشد اقتصادی، نرخ بیکاری و نرخ تورم.

به گزارش تابناک اقتصادی، دو نرخ بیکاری و تورم اما برای مردم از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که اولا روزانه افزایش و کاهش آن ها را احساس می کنند و ثانیا تغییرات آن ها می تواند بر روی زندگی شان بسیار تاثیرگذار باشد. اهمیت این دو نرخ آن قدر زیاد بود که در ابتدای دهه 70 میلادی، آرتور اوکان سعی نمود با جمع زدن این دو نرخ اقتصادی شاخصی به نام شاخص فلاکت را خلق کند.

این شاخص همان گونه که از نامش و روش محاسبه اش پیداست بیانگر اتفاقات مثبت و امیدوارکننده در اقتصاد نیست. در سال های بعد اقتصاددانانی نظیر روبرت بارو، استیو هنک، کارستن هیوق و هینز ولش با اضافه کردن متغیرهای دیگری نظیر نرخ ناخالص داخلی، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه، نرخ بهره و نرخ تورم مسکن سعی نمودند نحوه محاسبه شاخص فلاکت را کاملتر و دقیق تر کنند.

از آنجایی که با افزایش میزان شاخص فلاکت، رفاه جامعه به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می گیرد بنابراین می توان این شاخص را یکی از مهمترین معیارهای سنجش عملکرد دولت ها در نظر گرفت. هر چه این شاخص کمتر باشد رفاه مردم بیشتر است و این نشان دهند عملکرد مناسب دولت ها است.

به تازگی مرکز آمار، ایران گزارش فصلی اقتصاد ایران که مربوط به پاییز سال گذشته می باشد را منتشر کرده است. بخشی از این گزارش به بررسی روند شاخص های کلیدی اقتصاد ایران در پاییز 98 پرداخته است که یکی از این شاخص های کلیدی شاخص فلاکت می باشد.

نمودار زیر که از همین گزارش مرکز آمار ایران استخراج شده است نشان می دهد که طی دوره پاییز 1396 تا پاییز 1398 بالاترین شاخص فلاکت مربوط به تابستان سال گذشته بوده است که شاخص فلاکت 53.1 درصد گزارش شده است.

در پاییز 1398 بعد از 5 دوره صعود متوالی شاخص فلاکت، سرانجام این شاخص با کاهش مواجه شده است. در این فصل شاخص فلاکت 50.6 درصد گزارش شده است. هر چند که عقب گرد شاخص فلاکت شاید خبر خوبی باشد اما هنوز این شاخص با رقم بهار 97 فاصله بسیاری دارد.

نکته حائز اهمیت در نمودار زیر این است که دقیقا این نمودار با آغاز تحریم های آمریکا روند صعودی به خود گرفته است.

روند صعودی شاخص فلاکت در دوره مذکور بدان معناست که سطح رفاه مردم در این دوران به شدت کاهش یافته است.

علت عمده رشد شاخص فلاکت چیست؟

همان گونه که عنوان شد شاخص فلاکت از مجموع دو نرخ بیکاری و تورم به دست می آید. نمودار زیر نشان می دهد که عمده دلیل افزایش شاخص فلاکت در دوره مذکور، رشد نرخ تورم در این سال ها بوده است، چرا که نرخ بیکاری در این دوره روند کاهشی را طی نموده است.

بعد از اعمال تحریم ها علیه کشورمان، نرخ دلار رو به افزایش نهاد و روند صعودی به خود گرفت. این موضوع باعث شد تا قیمت ها در اقتصاد واردت محور ایران، روند صعودی را طی نمایند.

از سوی دیگر، افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش پول ملی کالاهای ایرانی را برای همسایگان ایران بیش از پیش ارزان تر کرد و همین موضوع مزیت صادرات کالاها نسبت به توزیع داخلی آن ها را افزایش داد.

افزایش بی رویه صادرات به کمبود کالا در بازارهای داخلی و به نوعی ایجاد مازاد تقاضا دامن زد و همین عامل دیگری بر رشد قیمت کالاها بود.

بنابراین افزایش نرخ تورم نیز از دو ناحیه افزایش نرخ دلار و صادرات بی رویه کالا و کمبود در بازارهای داخلی و ایجاد مازاد تقاضا رخ داد.