با وجود آنکه قرار بود نمایشگاه بین المللی کتاب تهران پس از ماه رمضان برگزار شود، شیوع ویروس کرونا، این امر را ناممکن کرد و اکنون زمان برگزاری نمایشگاه نامشخص است؛ وضعیتی که برخی نمایشگاه مجازی را پیشنهاد جایگزین آن اعلام کردند اما این پیشنهاد به واکنش شدید ناشران مواجه شد و همین امر متولیان امر را واداشت که تاکید کنند نمایشگاه همچنان برپا خواهد شد اما چه زمان و با چه کیفیتی؟
به گزارش «تابناک»؛ نمایشگاه بین المللی کتاب تهران ساختار متفاوت با نمایشگاههای بین المللی معتبر دارد. این نمایشگاه در واقع یک فروشگاه عظیم موقت است که تازههای نشر در آن عرضه و فروخته میشود و بر خلاف دیگر نمایشگاهها، به میزان کمتری جنبه نمایش و بازاریابی دارد. به همین دلیل، برای اقتصاد نشر جنبه استراتژیک دارد و بسیاری از ناشران بخش اعظمی از درآمد سالیانهاش از محل فروش در نمایشگاه کتاب تامین میشود. در واقع نمایش کتاب در عرصه نشر، به مثابه اکران شش ماهه نخست سینمای ایران است که اقتصاد سینمای ایران را تامین میکند؛ اما قاعدتاً اینجا با زمان فشردهای مواجهیم.
با وجود افزایش شدید قیمت پشت جلد کتب به واسطه افزایش هزینه طبع و نشر و علی الخصوص رشد چشمگیر قیمت کاغذ، نمایشگاه سی و دوم نیز با استقبال قابل قبولی همراه شد و نشر سرپا ماند. امید ناشران به نمایشگاه سی و سوم بود که قاعدتاً میبایست در اردیبهشت ماه برپا میشود؛ اما شیوع کرونا برپایی این نمایشگاه را که در دوره کوتاه برگزاریاش با تجمع میلیونی همراه است و تراکم انسانی شدیدی در روزهای پنجشنبه و جمعه را تجربه میکند، ناممکن کرد. در نخستین روزهای اسفندماه اعلام شد با مصوبه شورای سیاستگذاری، سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران بعد از ماه مبارک رمضان برگزار خواهد شد اما مشخص بود چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.
چندی پیش ایوب دهقانکار، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دبیر سیاستگذاری نمایشگاه کتاب تهران گفت: «قرار بر این شد بعد از عید فطر در جلسه ای با حضور تمامی اعضای شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب تهران و با دعوت از آقای جهانپور(سخنگوی ستاد ملی مبارزه با کرونا) درباره سرنوشت نمایشگاه کتاب تهران در سال 99 تصمیم گیری شود که بدون شک تمامی اعضای این شورا هیچ تصمیمی را بدون صلاحدید ستاد ملی مبارزه با کرونا اتخاذ نمیکنند. در صورتی که نمایشگاه کتاب تهران برگزار نشود قطعا معاونت فرهنگی نه فقط یک روش جایگزین بلکه مجموعه ای از اقدامات را در دست اقدام خواهد داشت که نمایشگاه مجازی هم میتواند یکی از این اقدامات باشد.»
ایده برپایی نمایشگاه مجازی کتاب که قبل از دهقانکار نیز مطرح شده بود، خشم برخی ناشران را در پی داشت، چرا که آنها معتقدند این طرح یا هر طرح دیگری نمیتواند جایگزینی برای نمایشگاه کتاب باشد و گردش مالی مشابهی را رقم بزند. در همین زمینه، هومان حسنپور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان گفت: «نمایشگاه کتاب مجازی تیر خلاص بر پیکر کتابفروشان است، نمایشگاهی که یک روز قرار بود در ترویج کتابخوانی و ویترین فروش کتاب کمک کند، حالا به نابودگر تبدیل میشود، با این کار گویی به مغز صنف کتابفروشان شلیک کردهایم.»
او افزود: «نمایشگاهها طبقهبندی میشوند، برخی نمایشگاهها فرهنگی، بخشی فرهنگی و اقتصادی و برخی نمایشگاهها فرهنگی، اقتصادی و ملی هستند. نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در دسته سوم جای میگیرد. نمیگویم درست یا غلط اما این نمایشگاه، شاهرگ حیاتی نشر ایران به حساب میآید، حالا تصمیم میگیریم که نمایشگاه را آنلاین برگزار کنیم، میخواهیم چند میلیون نفر به مدت ده روز در سایتی که همه ناشرین در آن حاضر هستند، مشغول خرید باشند. اگر شما به عنوان یک مخاطب به نمایشگاه کتاب مجازی بروید، فرصت میکنید در این فضا جستجو کنید؟ این یک موضوع جدی و تاثیرگذار بر سرنوشت نشر ایران است و ممر درآمد چیزی حدود دو هزار نفر و شاید با احتساب خانوادههایشان بیش از حدود بیست هزار نفر از جمعیت ایران باشد.»
مجموعه مطالبات ناشران چنین تصویری را ترسیم میکند که آنها خواهان برگزاری نمایشگاه کتاب به هر قیمت ممکن هستند و بسیار بعید است نمایشگاه کتاب با وجود این شدت پیگیریها از اساس لغو و سی و سومین نمایشگاه کتاب بین المللی تهران به سال هزار و چهارصد موکول شود. در عین حال دور از انتظار نیست که این پیگیریها منجر به تسریع در برگزاری نمایشگاه کتاب شود، چرا که ناشران خود را در معرض خسارات گسترده میبینند و سرمایه گذاری که برای چاپ کتب جدید و فروش و وصول درآمدشان در اوایل اردیبهشت ماه داشته باشند، تحقق نیافته میبینند و در پی گذر سریع از این وضعیت هستند.