«سیدمهدی سجادی» خزانه‌دار بنیاد سینمایی فارابی در گفت‌وگویی تفصیلی به پرسش‌های فعالان فضای مجازی در زمینه عملکرد مالی و فعالیت‌های یکساله این نهاد سینمایی با توجه به برخی جریان‌سازی‌های مغرضانه و یا ناآگاهانه در این زمینه، پاسخ داد.
به گزارش «تابناک» و به نقل از روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، متن صحبت‌های سجادی در محورهای مختلف مالی بنیاد سینمایی فارابی به شرح زیر است:
از شفاف‌سازی مالی تا سال مالی
در امور مالی؛ شفاف‌سازی ماهیانه، انتشار گزارشات عملکرد مالی در سال‌جاری و سال گذشته به‌صورت فصلی و نیز انتشار گزارش کامل‌تر به شکل سالانه از اتفاقات مهم این سال‌ها در بنیاد سینمایی فارابی است.
شفاف‌سازی‌هایی که از سوی سازمان سینمایی صورت می‌گیرد، این حسن را دارد که سبب می‌شود ما با دقت بیشتری گزارشات و اطلاعات مالی را تهیه و ارائه دهیم. ذکر این نکته مهم است که گزارش‌‌دهی مالی باید مبنای سیاستگذاری و تصمیم‌گیری باشد، نه محل تسویه‌حساب‌های شخصی و سیاسی. من این را با نگاه حرفه‌ای می‌گویم. این را هم باید متذکر شوم که برای تدوین اطلاعات مالی، «سال‌مالی» تعریف شده است که یکی از مفروضات حسابداری است. «سال‌مالی» ارزیابی یک دوره کامل است.
همان طور که بودجه برای یک سال نوشته می‌شود نه برای یک ماه؛ پاسخگویی هم برای یک سال باید انجام بشود. در واقع انتشار گزارش‌های مالی بعد از آن که صورت‌های مالی تهیه و حسابرسی هم انجام شد، کاربردی‌تر است. در واقع پیشنهاد مشخص من برای جلوگیری از برخوردهای مغرضانه، سیاسی و زرد، این است که اطلاعات مالی به‌صورت سالیانه، هم در تناسب با بودجه هر سال و هم با سال گذشته مقایسه و منتشر شود.
هزینه‌کرد مطالبات معوق
عمده مطالبات معوق بنیاد سینمایی فارابی، از محل تسهیلاتی است که در مقاطع زمانی مختلف، توسط بنیاد سینمایی فارابی به شکل مستقیم پرداخت شده و در قبال آن چک و سفته اخذ شده است؛ تضمین‌هایی که خیلی محکم نبود‌ه‌اند و چون همه اهالی سینما، از یک خانواده هستند، معمولا کسی نمی‌آید و یک چک را برگشت بزند و... بالاخره بنیاد سینمایی فارابی در مواجهه با مثلا تهیه‌کننده‌ای که وام گرفته، نمی‌تواند روش‌های خیلی شدیدی را به کار بگیرد و او را به دادگاه بکشاند و... این کارها واقعا اتفاق نیافتاده و امکان آن هم نبوده است.
مطالبات باقی مانده از گذشته، رقم خیلی بالایی است که در صورت‌های مالی هر سال، نمایش داده می‌شود. این ارقام، مطالبات معوق و درواقع راکد بنیاد است. برای ساماندهی به این مطالبات، یک کارگروه تشکیل و ضوابطی - با هماهنگی هیات امنای بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی- تدوین شده تا نسبت به تعیین تکلیف آنها اقدام شود.
سازمان سینمایی در سال 98، بخشنامه‌‌ای جدید برای تعیین‌تکلیف این مطالبات ارائه داد که ما برای اجرای آن وقت گذاشتیم و در آن، راهکار‌های خوب و مناسبی برای نحوه تعیین تکلیف مطالبات راکد پیش‌بینی شده است. البته تعیین‌تکلیف، فقط این نیست که برخوردهای خشن برای بازپس‌گیری مطالبات صورت گیرد بلکه روش‌های مختلفی وجود دارد و در راستای شفافیت مالی در حال انجام است.
البته برخی از تهیه‌کنندگانی پا را از جاده انصاف فراتر گذاشته‌اند و در اظهارات خود، طلبکارانه در مورد عملکرد بنیاد سینمایی فارابی حرف می‌زنند که خودشان جزو خوش‌حساب‌های سینما نیستند. متاسفانه می‌بینیم به بهانه انتشار عملکرد مالی یک ساله بنیاد، برخی افراد در فضای مجازی با کلی گویی و نسبت‌های ناروا، فرار به جلو را انتخاب کرده‌اند، اما می‌دانند که باید نسبت به تعیین تکلیف حساب‌های قبلی خود، حتما اقدام کنند و با فضاسازی و انحراف موضوع نمی‌توان از بار پاسخگویی مالی و انجام تعهدات سابق شانه خالی کرد.
ساماندهی تسهیلات
از سال 96 که امور مربوط به تسهیلات، به سمت صندوق اعتباری هنرمندان رفت، تفاهمنامه به این صورت تنظیم شد که هر مبلغی که بنیاد سینمایی فارابی به عنوان آورده نزد صندوق اعتباری هنرمندان تودیع می‌کند سه برابر آن اعتبار ایجاد می‌شود که در فرآیند مربوطه تهیه‌کنندگان برای ساخت فیلم به صندوق معرفی می‌شوند و بعد از طی مراحل اداری تکمیل مدارک توسط صندوق اعتباری هنرمندان، به صندوق کارآفرینی امید معرفی و تسهیلات به آنها پرداخت می‌شود.
یک ویژگی مهم این شیوه (که بر اساس ضوابط و آئین‌نامه‌های مربوطه جلو می‌رود) آن است که منابع مالی افزایش می‌یابد و مهم‌تر از آن وصولش است چرا که آنها از ابزار و تضامین کافی برای این اقدام برخوردارند و دیگر بنیاد سینمایی فارابی نیستند و با کسی هم تعارف ندارند.
ضمن آن که وقتی درخواست‌ها، در شورای تخصصی تصویب می‌شود، به شورای تولید (که این شورا هم براساس آیین‌نامه‌های بنیاد سینمایی فارابی ایجاد شده) می‌رود و پس از تصویب نهایی در این شورا، به صندوق اعتباری هنر معرفی می‌شود. ادامه ماجرا، بر اساس ضوابط صندوق است که متناسب با آن، صاحب اثر پول را می‌گیرد و طبق شرایطی هم باید نسبت به بازپرداخت پول اقدام کند.
کاهش هزینه‌کرد در جشنواره‌ها
علی‌رغم برخی جوسازی‌ها، کاهش هزینه‌کرد در جشنواره‌هایی که توسط بنیاد سینمایی فارابی برگزار می‌شود، با وجود تورم، مشهود است. کافی است هزینه‌های سال‌های گذشته جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان را با دوره اخیر مقایسه کنید تا مشخص شود این جشنواره با افزایش هزینه برگزاری روبه‌رو نشده است. منابع ما در بنیاد، نسبت به سال‌های خیلی گذشته محدود است. وقتی که منابع محدود می‌شود باید مدیریت هزینه خیلی دقیق‌تر اتفاق بیفتد. برای جشنواره‌ها، اعتقادمان این است که باید با یک حواس جمع پیش برویم.
در جشنواره کودک سال 98، دبیر جشنواره و تیم اجرایی جشنواره همه بسیج شدند و برای هر اقدامی، از قبل قرارداد بستیم. قرارداد یعنی اینکه نگاه می‌کنیم چقدر بودجه داریم، از قبل با هم به توافق برسیم که آیا می‌توانیم این کار را انجام بدهیم یا نمی‌توانیم، با چه قیمتی و... می‌نشینیم با هم صحبت می‌کنیم و می‌گوییم ما اینقدر منابع داریم و نباید به سمت انجام کاری برویم که توان مالی انجامش را نداریم. ما در حین کار و قبل از جشنواره، خیلی واضح می‌دانستیم که چقدر پول لازم داریم و منابع چقدر است و برای تمام کارها قرارداد بستیم.
یعنی اگر کسی برای سه روز می‌خواسته به اصفهان بیاید، از قبل می‌دانستیم که چقدر باید پرداخت داشته باشیم. قرارداد بستیم که دیگر شبهه‌ای وجود نداشته باشد. در جشنواره فیلم فجر هم به همین صورت است و دبیرهای دو جشنواره ملی و جهانی، با دقت‌نظر ویژه‌ای هزینه کرده‌اند. با وجود افزایش شدید نرخ تورم، منابع جشنواره‌ها امسال نسبت به سال گذشته، افزایشی نداشته است. البته با شیوع کرونا، رویکردهای نوینی برای برگزاری این رویدادها متناسب با پروتکل‌های بهداشتی پیش‌بینی شده است.
مفهوم هزینه بنیاد فارابی برای حضور بین المللی سینمای ایران
بازار فیلم برلین و بازار تخصصی و سال‌های سال است (تا پیش از شیوع کرونا) که در کنار جشنواره بین‌المللی فیلم برلین و کن برگزار می‌شود و به‌صورت حرفه‌ای هم محل دیدار و گفت‌وگوی فعالان عرصه سینما در اروپا و جهان به‌شمار می‌رود. در این بازارهای معتبر، شرایط برای عرضه محصولات سینمای ایران فراهم می شود. بنیاد سینمایی فارابی و همچنین سازمان سینمایی بیش از دو دهه است که با برپایی چتر سینمای ایران این امکان را فراهم می‌کنند که پخش‌کننده‌ها و فعالان حوزه سینما در عرصه پخش و توزیع فیلم، بتوانند در اینجا حضور داشته باشند و محصولات خودشان را ارائه کنند.
خوشبختانه سال ۹۸ هم این مهم، برای چندمین سال پیاپی محقق شد و تعداد زیادی از فعالان سینمایی در چتر سینمای ایران حضور داشتند و مباحثی در کنار عرضه محصولات و ارائه آثار فرهنگی و حضور جشنواره‌ای، بحث تلاش برای فروش فیلم‌ها و محصولات ایرانی به متقاضیان و خریداران آثار بود که از این باب، اتفاق بسیار مهمی و نوید بخشی است.
در کنار این‌ها مباحث حوزه تولید مشترک با شرکت‌ها و مؤسسات سینمایی که پروپوزال‌های آنها در این مکان محقق شد. همچنین در خصوص عرضه تجاری و اینکه چگونه سینمای ایران می‌تواند بیشتر در این حوزه و در بازارهای جهانی سهم بیشتری دریافت بکند؛ با فعالان و صاحب‌نظران خارجی بحث و گفت‌وگوی مفصلی صورت می‌گیرد. اهمیت حضور بازار جهانی مانند برلین و کن مکانی برای دیدن و دیده‌شدن آثار و محصولات سینمایی، شرکت‌های تولید فیلم و مؤسسات سینمایی است. از این بابت، حضور سینمای ایران بسیار حائز اهمیت است.
کاری که بنیاد سینمایی فارابی در حقیقت به عنوان تسهیل‌گر این حوزه، انجام می‌دهد این است که هزینه‌های برپایی چتر سینمای ایران را متقبل می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند که بیشتر، بخش خصوصی و فعالان این عرصه بتوانند در اینجا حضور داشته باشند و از حضور در این بازار، بتوانند بهره کافی و وافی را ببرند و این یکی از وظایف اصلی است. آثار سینمایی با اسم ایران و با پرچم ایران در چتر سینمای ایران حضور دارند و این یک اتفاقی است که باید تلاش شود تا امکان دیده شدن هر چه بیشتر محصولات و آثار سینمایی فراهم شود.
اگر به هر دلیلی این امکان سلب شود؛ به تبع آن هدف اصلی که دیده‌شدن آثار و در حقیقت حضور بیشتر فرهنگی و تجاری سینمای ایران در عرصه بین‌المللی است، میسور نمی‌شود. با نادیده گرفتن این امر اهدافی که برای رسیدن به بازارهای جهانی گذاشته شده است، قابل دسترس نخواهد بود.
هزینه‌کرد برای کاهش نیروها
کاهش نیروی انسانی در پنج سال اخیر با توجه به دیجیتالی شدن سینما و تغییر در برخی از مأموریت‌های بنیاد سینمایی فارابی، خود هزینه‌های عمده‌ای را برای این بنیاد به همراه داشته است. بنیاد سینمایی فارابی از دهه 60 یعنی 38 سال است که ایجاد شده و سن و قدمت آن بالا است. نیروی انسانی در هر مجموعه، یکی از آیتم‌هایی است که هزینه بالایی به خود اختصاص می‌دهد و هزینه حقوق و دستمزد نیروی انسانی در اینجا، یک هزینه ثابت است. از آن سو، طبیعتا چون میزان سنوات افراد شاغل در بنیاد بالا بوده، همین رقم هزینه‌کرد را در زمان تعدیل یا بازنشستگی بالا می‌برد.
بسیاری از نیروهایی که در بنیاد سینمایی فارابی، استخدام شدند، در چند سال اخیر بازنشسته شده‌اند و این به آن معناست که برای آنها 30 سال بیمه رد شده (ممکن است بخشی از رقم بیمه در جاهای دیگر رد شده باشد و مابقی در فارابی). در نهایت آن فرد، 30 سال بیمه داشته و سن‌اش هم به حدی رسیده که می‌تواند بازنشسته شود.
بازنشستگی کارکنان بنیاد در دو، سه سال اخیر، موجب شده که از تعداد نیروهای شاغل در بنیاد به شکل قابل‌توجهی کاسته شود و حذف هزینه حقوق و دستمزد آنها اتفاق بیفتد، اما به هر حال سنوات آنها براساس قانون پرداخت شده است. وقتی که این بخش از همکاران ما، بازنشسته می‌شوند، باید یک رقم سنگین بابت سنوات آنها پرداخت شود و در گزارشات پایان سال مالی نمایش داده می‌شود. این رقم‌های سنگین، هزینه‌های پشتیبانی را افزایش می‌دهد و راه گریزی هم از آن نیست.
ارزشیابی با نگاه کیفی‌گرا و توجه به نیروی انسانی
سال گذشته «کارگروه تحول اداری» در بنیاد سینمایی فارابی با حکم مدیرعامل بنیاد، به منظور ساماندهی نیروی انسانی و با این رویکرد که باید به نیروی انسانی، نگاه سرمایه‌ای داشته باشیم، ایجاد شد. ما معتقدیم که «نیروی انسانی» سرمایه است؛ بنابراین به ساماندهی نیاز دارد. جلسات این کارگروه که در اوایل خیلی فشرده بود و از سال گذشته به صورت هفتگی تشکیل شد، رویکرد مفیدی را در این راستا با ایجاد بحث‌های انگیزشی پشت سرگذاشت و نیروهای فعال بنیاد در آن شرکت داشتند.
اتفاقا این نشان می‌دهد برعکس آنچه از بیرون به نظر می‌رسد که گروهی از افراد در اتاق‌های بنیاد نشسته‌اند و کار نمی‌کنند، ما به‌شدت دغدغه کیفی داشته‌ایم. هر کس ویژگی‌هایی دارد و صرفا نمی‌توانیم بگوییم نیروی بدی است، بلکه می‌توانیم بگوییم که جای خوبی به‌کارگرفته نشده است. کارگروه تحول اداری با این رویکرد، به وضعیت کارکنان بنیاد سینمایی فارابی رسیدگی کرده است تا به تخصص بها دهد، کسی بیکار نباشد یا اگر کم‌کار است، فعالیت او تحت نظارت مدیران مربوطه ساماندهی شود.
در دوره حاضر، با توجه به بحث‌های سرمایه‌ای نیروی انسانی، پارامترهای انگیزشی از جمله توجه به جایگاه، رفاهیات و پرداخت به موقع حقوق مهم تلقی شده است. برای ما این مهم است که یک نیروی شاغل، احساس نکند که حق و حقوقی از او ضایع می‌شود و یا حقی از او سلب شده و یا به او تعلق نگرفته است
ادغام موسسه رسانه‌های تصویری با بنیاد سینمایی فارابی
همانطور که می‌دانید نفس تأسیس و فعالیت موسسه رسانه‌های تصویری، ایجاد ظرفیت و توان برای بخش خصوصی در شبکه نمایش خانگی بود و موسسه، این نقش تاریخی را طی دو دهه انجام داد. در سال گذشته بر اساس ابلاغ سازمان سینمایی قرار شد موسسه مذکور در بنیاد سینمایی فارابی ادغام شود که این امر بر اساس قوانین کشور به خوبی انجام شد و با انحلال موسسه رسانه‌های تصویری، بخشی از کارکنان سابق آن موسسه هم جزو کارکنان بنیاد سینمایی فارابی محسوب می‌شوند و این پروسه با تعیین و تعریف فعالیت جدید و جایگاه شغلی برای آنها طی شده است.
به روز رسانی «کمیته طبقه‌بندی مشاغل» و ارتقاء امنیت اداری
«کمیته طبقه‌بندی مشاغل» در دوره اخیر، به‌روزرسانی شده است. قانون کار این اجبار را دارد که هر کارگاهی که بیش از 50 نفر نیروی انسانی دارد، باید طبقه‌بندی مشاغل را اجرا کند. اعضای کمیته، دوره دیدند و با جدیت بیشتری جلسات را تشکیل دادند. نکته مهم این است که کارکنان بنیاد هم می‌توانند بهره این طبقه بندی را ببینند و ارتقائات و حق‌و‌حقوقشان در این کمیته اتفاق می‌افتد.
یکی از فعالیت‌های ما در این مدت، توجه به ایجاد و ارتقاء امنیت اداری بوده است. همکار باید بداند که فضایی که در آن کار می‌کند، در ابعاد مختلف و البته به لحاظ اداری امنیت دارد. در همین راستا آئین‌نامه‌های اداری در حال تدوین است و آئین‌نامه‌های انضباط کار و مکاتبات و ... تدوین و اجرا شده است که تاکنون برکات خوبی داشته است.
از کاهش هزینه‌ها با اتوماسیون تا هزینه‌های پشتیبانی
تا سال 97، عمده مکاتبات به شکل کاغذی بود؛ اتوماسیون اداری اواخر سال 97 پس از استقرار و آموزش، مورد بهره‌برداری قرار گرفت، به طوری که الان دیگر هیچ مکاتبه‌ای به شکل فیزیکی و دستی نداریم و همه مکاتبات، ارجاعات و دستورات به‌صورت اتوماسیون است. با ردیابی مکاتبات، اگر جایی یک دستور متوقف شده باشد، در اتوماسیون معلوم می‌شود ضمن آن که این فرآیند، فقط داخلی نیست و بوروکراسی اداری برای همه مراجعان به بنیاد سینمایی فارابی را هم کاهش داده است.
در همین راستا و با هدف نظم‌دهی، «آیین‌نامه‌ی مکاتبات» در پی راه‌اندازی اتوماسیون وضع شد و به اجرا درآمد. این روزآمدی، بر سرعت کار افزوده و از هزینه‌ها کاسته است. ساختمان بنیاد سینمایی فارابی، یک بنای تاریخی و قدیمی است و ارزش خاصی دارد. از آن طرف، هزینه‌های نگهداری‌اش با یک بنای امروزی متفاوت است. مرمت بنا، کف حیاط، بندکشی دیوارها و... کلیه عملیاتی برای نگهداری بنای بنیاد و نیز ساختمان میثاقیه، کار هر کسی نیست و باید با سلیقه و تخصص انجام شود.
تأسیسات این بنا قدیمی است و نمی‌شود کار خاصی در روزآمدی آن انجام داد و فقط باید پیشگیرانه نگاه کرد و مراقب بود. در واقع بخش مهمی از هزینه‌های پشتیبانی، جهت نگهداری از یک بنای تاریخی و میراث فرهنگی کشور و بهسازی آن به صورت مستمر اختصاص دارد و از آنجا که بنیاد سینمایی فارابی از این مکان استفاده می‌کند، باید هزینه نگهداری آن را (به انضمام اقداماتی چون زیباسازی محوطه و فضای سبز و...) بپردازد.
به این هزینه‌ها، می‌توان سایز اقدامات عمرانی را هم اضافه کرد. به عنوان نمونه، سال گذشته در سالن سینمای بنیاد سینمایی فارابی، اقدامات اساسی انجام شد، از نظر مساحت گسترش یافت و از نظر تجهیزات فنی، به یکی از مدرن‌ترین سالن‌های سینمای کشور تبدیل شد ضمن آن که عمر مفید آن سالن، افزایش پیدا کرد.
توجه به آیین‌نامه مالی معاملاتی
یکی از اتفاقات خوبی که در بحث انضباط مالی افتاد که در شرایط فعلی، در کشور ما اهمیت دارد جزو مسائل روز کشور به شمار می‌رود، تدوین و تصویب آیین‌نامه مالی معاملاتی است. سال 97 آیین‌نامه مالی معاملاتی نوشته شد و در هیأت امنا، به‌عنوان بالاترین رُکن بنیاد تصویب شد و پس از آن، کلیه عملیات مالی بنیاد سینمایی فارابی در آن چارچوب انجام می‌شود. در این آیین‌نامه، برای هزینه‌های اجرایی و پشتیبانی، یک کمیسیون معاملات پیش‌بینی شده که این کمیسیون هم منطبق با کمیسیون‌های معاملات در همه سازمان‌ها است و ضوابط خودش را دارد.
بر این اساس، معاملات به سه دسته جزء، متوسط و عمده تقسیم شده و در هزینه‌های پشتیبانی و اجرایی اعمال می‌شود. کمیسیون فرهنگی هنری (که با همان عنوان پیشین شورای تولید فعال است) نیز هر هفته تشکیل می‌شود و در آیین‌نامه مالی معاملاتی پیش‌بینی شده که وظایفش چیست و در چه مواردی باید تصمیم‌گیری کند ضمن آن که نحوه هزینه‌کرد آن و مستنداتش در چارچوب آیین‌نامه پیش‌بینی شده است.
در واقع همه تصمیمات و تولیدات فیلم و فیلمنامه بنیاد سینمایی فارابی در شورای تولید (کمیسیون فرهنگی هنری) مصوب می‌شود و عقد قرارداد با تهیه‌کننده، فیلم‌نامه‌نویس و... هم طبق آن مصوبه است. با این کار، توزیع منابع خیلی دقیق‌تر و بهتر انجام می‌شود.
