کلیات

آفت‌های دهان زخم‌هایی هستند که داخل دهان ظاهر شده و اغلب در داخل گونه‌ها مشاهده می‌شوند. آفت دهان می‌تواند در هنگام غذا خوردن، نوشیدن یا مسواک زدن دردناک باشد. آفت‌ گاه به گاه در دهان معمولاً بی‌خطر بوده و به خودی خود برطرف می‌شوند. در صورتی که این زخم‌ها بیشتر از ۳ هفته باقی بمانند یا بطور مکرر عود می‌کنند، باید به دنبال توصیه‌های پزشکی باشید. آفت‌های دهان قابل انتقال به فرد دیگری نیستند.

انواع آفت دهان

انواع اصلی آفت دهان عبارتند از:

• زخم‌های جزئی: این زخم‌ها حدود ۲ تا ۸ میلی‌متر قطر دارند و معمولاً ظرف ۱۰ روز تا دو هفته برطرف می‌شوند.
• زخم‌های عمده: این زخم‌ها بزرگ‌تر و عمیق‌تر هستند و اغلب حاشیه‌ی برجسته و نامنظمی دارند. بهبودی این نوع زخم می‌توان چند هفته طول بکشد و ممکن است باعث ایجاد جای زخم در دهان شود.
• زخم‌های تبخالی شکل: این نوع زخم بصورت خوشه‌هایی از ده‌ها زخم کوچک‌تر هستند.

علل

دلیل اصلی بیشتر زخم‌های دهان ناشناخته است. استرس یا آسیب به بافت به عنوان علت زخم‌های ساده‌ی دهان تلقی می‌شود. عوامل محرک مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث تشکیل آفت دهان و زخم دهان شوند.

برفک دهان

این وضعیت در اثر رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکس در دهان ایجاد می‌شود. این قارچ بریدگی‌های سفید و کرم رنگی در داخل گونه و زبان ایجاد می‌کند که در صورت عدم درمان تبدیل به زخم می‌شوند. جدا از ضایعات سفید، برفک دهان همچنین بصورت ترک‌هایی در گوشه‌های دهان، از دست رفتن حس چشایی و خشکی دهان وجود دارد.

آسیب

گاهی اوقات آسیب‌های شدید می‌توانند تبدیل به زخم‌ها یا آفت‌هایی در دهان شوند. مسواک زدن با شدت، کارهای دندانپزشکی، گاز گرفتن گونه و زبان یا آسیب‌های ورزشی همگی از دلایل احتمالی هستند.

حساسیت‌های غذایی

به دلایل مشخصی سطح دهان به غذایی که می‌خورید واکنش نشان می‌دهد. در برخی افراد، مواد غذایی مانند شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، پنیر و غذاهای ادویه‌دار و اسیدی می‌توانند به حدی باعث تحریک شوند که آفت شکل بگیرد.

حساسیت

دهان محل زندگی بسیاری از باکتری‌ها است و گاهی اوقات بدن قصد بیرون کردن آنها را دارد. زخمی که شکل می‌گیرد ناشی از قرار گرفتن بافت دهان در راه خروج آنها است.

باکتری‌ها و ویروس‌ها

بیماری‌های مختلفی می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های دهان شوند. شایع‌ترین علت هلیکوباکتر پیلوری می‌باشد که همان دلیل ایجاد زخم معده و تبخال است. هرپس باعث تبخال می‌شود که در صورتی که مرتبط با زخم‌های دهان نباشد، در صورت عدم درمان می‌تواند به زخم‌های پایدارتری مانند آفت دهان تبدیل شود.

اختلالات ایمنی

در صورتی که سیستم ایمنی بطور مناسب عمل نکند، گاهی اوقات آفت‌ دهان می تواند یکی از نتایج آن باشد. بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند باعث شوند که نیروی دفاعی بدن به بافت دهان حمله کند و شرایط تضعیف کننده‌ی سیستم ایمنی می‌توانند امکان تشکیل عفونت‌های فرصت طلب در دهان را فراهم کنند.

حساسیت شیمیایی

برخی خمیردندان‌ها یا دهان شویه‌ها حاوی یک ماده شیمیایی به نام سدیم لوریل سولفات هستند. این ماده با اینکه برای بهداشت دهان و دندان مفید است، اما گاهی اوقات می‌تواند به دهان آسیب رسانده و زخم‌های دهانی یا آفت‌هایی روی زبان تشکیل دهد.

سطح تیز دندان یا تجهیزات دندانپزشکی 

یک سطح تیز دندان یا تجهیزات دندانپزشکی مانند سیم‌کشی دندان‌ها یا دندان‌های مصنوعی نیز ممکن است باعث ایجاد آفت دهان شوند.

ترک سیگار

هنگامی که برای اولین بار سیگار را ترک می‌کنید ممکن است بیشتر از حالت عادی دچار آفت دهان شوید اما این وضعیت موقتی است.

دارو

برخی داروها از جمله مسکن‌های متداول، مسدود کننده‌های بتا و برخی از داروهای درد قفسه سینه ممکن است باعث واکنشی شود که منجر به آفت دهان می‌گردد.

علائم

ممکن است در شرایط زیر دچار آفت دهان شوید:

• زخم یا زخم‌های دردناک داخل دهان، روی زبان، کام نرم (بخش عقبی سقف دهان)، یا داخل گونه‌ها.
• زخم‌هایی در دهان که بصورت گرد، خاکستری رنگ و با لبه یا حاشیه‌ی قرمز هستند.

در حملات شدید آفت دهان ممکن است شرایط زیر را تجربه کنید:

• تب
• ضعف جسمانی
• تورم غدد لنفاوی

گزینه‌های درمان آفت دهان

درد ناشی از آفت دهان معمولاً ظرف چند روز کمتر می‌شود و زخم‌ها معمولاً بدون درمان طی حدود یک یا دو هفته بهبود پیدا می‌کنند. در صورتی که زخم‌ها بزرگ، دردناک یا ماندگار باشند، ممکن است نیاز به کمک یک متخصص باشد.

مراقبت از خود

آفت‌ دهان معمولاً نیاز به مداخله پزشکی ندارد، اما در صورتی که عفونت دلیل زمینه‌ای آن باشد، می‌توان داروهایی را تجویز کرد. به غیر از آن، اگر زخم بیش از حد بزرگ شود و مشکل آفرین باشد، می‌توان برای بستن اجباری زخم از سوزاندن استفاده کرد. خوشبختانه، بیشتر اوقات درمان به معنی آرام نگه داشتن زخم است بطوری که خود به خود بهبود پیدا کند. در ادامه گزینه‌هایی برای خلاص شدن از آفت‌ زبان و دهان ارائه شده است.

• شست‌شو: آفت اساساً نوعی زخم باز است، بنابراین تمیز نگه داشتن آن در حین بهبودی مهم است تا از بروز عوارض جلوگیری کرد. برای این منظور می‌توان از آب نمک برای شستن دهان استفاده کرد. همچنین می‌توانید از دهان‌شویه‌های حاوی بی کربنات سدیم استفاده کنید.
• خمیر: هیدروکسید منیزیم، دهان‌شویه حاوی بی کربنات سدیم یا نمک را می‌توان برای تهیه‌ی نوعی خمیر و مالیدن بر روی زخم استفاده کرد. این کار ناراحت کننده می‌باشد اما می‌تواند باعث تسکین زخم شود. این خمیر باید با یک گوش پاک‌کن استفاده شود و بهتر است از بلعیدن آن پرهیز کنید.
• دهان‌شویه ضد میکروبی: دهان‌شویه ضد میکروبی به از بین بردن هر گونه میکروارگانیزم مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌هایی که ممکن است در صورت عدم مسواک زدن صحیح دندان‌ها باعث عفونت دهان شوند، کمک می‌کند.

درمان آفت با لیزر

یک راه درمان آفت دهان ، بهره گیری از لیزر است. درمان آفت دهان با لیزر دارای مزایای زیر است:

• انرژی لیزر ویروسی که باعث آفت شده است را از بین می‌برد.
• تسکین آفت فوری و بصورت عمقی است.
• مانع از پیشروی ضایعه پس از درمان می‌گردد.
• بهبودی سریع بدون ناراحتی بیشتر
• درمان تنها چند دقیقه و بدون بی‌حسی طول می‌کشد.

دارو

اگر زخم باعث درد و ناراحتی قابل توجه شده باشد، پزشک دارویی را برای کمک به تسکین علائم تجویز خواهد کرد. در صورتی که ترجیح بدهید، داروهای متعددی که برای درمان‌های زخم‌ها استفاده می‌شوند را می‌توان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد. در مورد اینکه کدام دارو برای شما مناسب‌تر است، با مسئول داروخانه مشورت کنید. برخی ژل‌های زخم دهان برای کودکان زیر ۱۶ سال مناسب نیستند. برخی از داروهای مورد استفاده برای آفت‌ دهان شامل موارد زیر می‌باشند.

مسکن‌ها

در صورتی که زخم دهان دردناک باشد، ممکن است پزشک داروی مسکنی را تجویز کند که می‌توان بطور مستقیم بر روی زخم استفاده کرد. پزشک معمولاً داروی بنزیدامین را تجویز می‌کند که می‌توان بصورت دهان‌شویه یا اسپری مورد استفاده قرار داد. نوع دهان‌شویه‌ی بنزیدامین ممکن است برای اولین بار باعث سوزش شود، اما با استفاده‌ی مداوم برطرف خواهد شد. هرچند اگر این سوزش ادامه یابد، با مسئول داروخانه یا پزشک خود مشورت کنید.

کورتیکواستروئید

کورتیکواستروئید دارویی است که باعث کاهش التهاب (تورم) می‌شود. داروهای زخم دهان حاوی دوز کمی از کورتیکواستروئید هستند که معمولاً برای کم کردن التهاب کافی است. کاهش التهاب زخم‌ها باعث می‌شود که کمتر دردناک باشند. بهتر است به محض تشکیل زخم‌های دهان استفاده از داروی کورتیکواستروئید را آغاز کرد.

با اینکه این درمان‌ها بطور موثری تورم و ناراحتی آفت‌های موجود در دهان را کاهش می‌دهند، اما احتمال بروز آفت‌ های جدید در دهان را در هر زمانی پس از در مان کاهش نخواهند داد.

آیا آفت‌ دهان قابل پیشگیری هستند؟

با اینکه هیچ درمانی برای آفت‌ دهان وجود ندارد و اغلب عود می‌کنند، اما می‌توانید تعداد دفعات بروز آنها را با رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان کاهش دهید:

• پرهیز از مواد غذایی که باعث تحریک دهان می‌شوند، از جمله غذاهای ادویه‌دار یا اسیدی
• پرهیز از تحریک دهان با جویدن آدامس
• مسواک زدن با مسواک نرم بعد از وعده‌های غذایی و نخ دندان کشیدن بطور روزانه تا دهان از وجود ذرات غذایی که ممکن است باعث تحریک زخم شوند، خالی گردد.