کلیات

لَیلَةُ الرَّغائِب یا شب آرزو‌ها نام نخستین شب جمعه ماه رجب است که در آن امید به بخشش‌های فراوان از سوی خداوند است. بر اساس روایتی از پیامبر (ص) در این شب فرشتگان به کعبه‌ می‌آیند و از خداوند درخواست می‌کنند شخص روزه‌دار در ماه رجب را ببخشد. دوازده رکعت نماز با کیفیتی خاص بین دو نماز مغرب و عشاء از اعمال مستحب این شب است.

معنای واژه

لیله به معنای شب است و کلمه «رغائب» جمع «رغیبه» به معنای چیزی است که مورد رغبت و میل و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان است؛ بنابراین «لیله الرغائب» هم می‌تواند به معنای شبی باشد که میل و توجه به آن بسیار است و هم می‌تواند به معنای شبی باشد که در آن عطا و بخشش خدا بسیار است. با توجه به روایتی که در فضیلت این شب نقل شده هر دو معنا درست است.  

حدیث لیلة الرغایب

حدیث لیلة الرغائب از پیامبر (ص) نقل شده و در کتاب اقبال الاعمال سید بن طاووس آمده است. در این حدیث به جایگاه این شب و اعمال آن اشاره شده است. در این حدیث آمده است این شب را ملائکه، لیلة الرغائب نامیده‌اند. زمانی که یک‌سوم از این شب بگذرد، فرشته‌ای در آسمان و زمین باقی نمی‌ماند، مگر اینکه در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند.  خداوند به فرشتگان می‌گوید هرچه می‌خواهید درخواست کنید. فرشتگان گویند درخواست ما بخششِ فرد روزه‌دارِ ماه رجب است. خداوند پاسخ می‌دهد: آن را انجام دادم.

خدشه در سند حدیث

این حدیث برای اولین بار در کتاب اقبال الاعمال سید بن طاووس آمده و پیش از آن در منابع حدیثی شیعه نیامده است؛  اما سید بن طاووس تصریح می‌کند این روایت را از برخی کتاب‌های علمای شیعه نقل می‌کند؛ با این حال سندی برای این حدیث ذکر نکرده است. سید محمد مشکات این حدیث را جزو احادیثی می‌داند که ابن طاووس از کتاب‌های اهل سنت وارد کتاب‌های شیعه کرده است.  آیت الله فاضل لنکرانی،  استحباب نماز لیله الرغائب را نمی‌پذیرد و تنها انجام آن به امید ثواب را جایز می‌داند.
در کتاب‌های اهل سنت نیز این حدیث، ساختگی معرفی شده است. ابن جوزی در کتاب الموضوعات به صراحت این حدیث را جعلی معرفی می‌کند.  محی الدین نووی نیز در شرح صحیح مسلم، نماز لیلة الرغائب را بدعتی زشت دانسته که گروهی از علما در رد آن کتاب نوشته‌اند

اعمال

در روایت لیلة الرغائب آمده است اولین پنج‌شنبه ماه رجب روزه گرفته شود و در شب جمعه، بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود و در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، و دوازده مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود و پس از اتمام دوازده رکعت، هفتاد بار ذکر «اَللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحمّدٍ النَّبّیِّ الاُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ» گفته می‌شود. پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر «سُبّوحٌ قُدّوسٌ رَبُّ المَلائِکَةِ وَ الّروحِ»، و پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذکر «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیُّ الْاَعْظَمُ» گفته می‌شود. همچنین نمازگزار باید دوباره به سجده برود و هفتاد مرتبه ذکر «سُبّوحٌ قُدّوس رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرّوحِ» بگوید و سپس می‌تواند حاجت خود را از خداوند بخواهد.

• در مورد فطریه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید