کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آنها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
آهوی «ریم» در جنوب ایران که مدت‌ها تصور می‌شد منقرض شده است به همت مردم بومی منطقه بستان، از خطر انقراض نجات پیدا کرد. «آهوی ریم کرخه» یا «آهوی شنی بین‌النهرین» گونه خاصی از آهو است که تفاوت‌های زیادی با آهو‌های دیگر موجود در ایران و سایر نقاط جهان دارد. رنگ این آهو نسبت به آهو‌های دیگر موجود در ایران روشن‌تر است. همچنین بر خلاف غزال‌های دیگر که گردنی خمیده دارند، ریم کرخه، گردنی صاف و کشیده دارد. زندگی این آهوی زیبا داستان پر فراز و نشیبی در جنوب کشور دارد.
کد خبر: ۱۲۷۹۰۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۰۲
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لردگان از مشاهده و تصویربرداری یک قلاده پلنگ ارزشمند ایرانی در این شهرستان خبر داد.
کد خبر: ۱۲۷۸۵۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۸
دریاچه الندان ساری در فصول مختلف زیبایی های خاص خود را دارد و بارش برف در این منطقه و سفید پوش شدن آن جلوه زیبایی خاصی به دریاچه الندان بخشیده است.
کد خبر: ۱۲۷۷۹۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۵
ضخامت این کوه یخی حدود ۴۰۰ متر است. برای مقایسه، برج شارد در لندن ۳۱۰ متر ارتفاع دارد. این کوه یخ سال ۱۹۸۶ از بخش بزرگ‌تری به نام Filchner جدا شد، اما بخش پایینی آن که ۳۵۰ متر زیر آب است، به بستر دریای ودل (Weddell) برخورد کرد و کوه یخ برای بیش از ۳۰ سال سر جای خود ثابت ماند، تا اینکه سال ۲۰۲۰ از ان مکان خارج شد.
کد خبر: ۱۲۷۷۸۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۵
کارفرمای این پروژه یک زوج بازنشسته هستند که فرزندان و نوه‌های آنها برای اقامت طولانی می‌آیند. آنها هواداران مشتاق محیط زیست و طبیعت هستند و مایلند نشان دهند چگونه می‌توان در یک خانه ۷۰ مترمربعی بسیار راحت زندگی کرد و تأثیر بسیار کمی بر محیط گذاشت.
کد خبر: ۱۲۷۷۸۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۵
رئیس محیط زیست دریایی محیط زیست هرمزگان گفت: یک قطعه نهنگ تلف شده در ساحل تیاب شهرستان میناب مشاهده شد.
کد خبر: ۱۲۷۷۶۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۴
رئیس شورای شهر اطاقور گفت: یک جوان اهل اطاقور از توابع شهرستان لنگرود بر اثر حمله یک قلاده پلنگ زخمی و راهی بیمارستان شد.
کد خبر: ۱۲۷۷۵۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۳
تابناک گزارش می دهد
آذرماه ۱۴۰۳ به پایان خود نزدیک می‌شود و هنوز اثری از پرواز «امید»، تنها درنای سیبری در حال انقراض، در آسمان ایران دیده نمی‌شود.
کد خبر: ۱۲۷۷۴۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۳
گزارش سازمان ملل هشدار می‌دهد که تولید جهانی غذا با خطر فزاینده ناشی از نمک اضافی در خاک مواجه است.
کد خبر: ۱۲۷۷۳۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۲
فعالان محیط زیست از آسیب غذا رسانی به حیوانات می‌گویند که باعث شده این کار به نوعی حیوان دوستی برای افراد طلقی شود. کسانی که به حیوانات غذا می‌دهند از عاقبت کار خود آگاهی ندارند.
کد خبر: ۱۲۷۷۳۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۲
رییس پلیس راه یزد گفت: روباه زخمی و سرگردان در کنار جاده توسط مامور این یگان برای مداوا تحویل محیط زیست شد.
کد خبر: ۱۲۷۷۱۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۲۱
فرمانده انتظامی شهرستان میامی از بازداشت عاملان شکار پرنده های کمیاب و کشف ۱۶ قطعه از پرندگان نادر همراه ادوات شکار در این شهرستان خبر داد.
کد خبر: ۱۲۷۶۸۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۹
تصویر یک قلاده گونه کمیاب گربه کاراکال در پناهگاه حیات وحش عباس آباد نائین بوسیله دوربین تله ای به ثبت رسید.
کد خبر: ۱۲۷۶۳۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۷
برخی افراد نصب پنل‌های خورشیدی در صحرای بزرگ آفریقا را راه‌حل غلبه بر مشکل انرژی جهان می‌دانند زیرا شرایط طبیعی، آن را به مناسب‌ترین گزینه برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی تبدیل می‌کند. اگرچه این ایده در ظاهر بسیار کاربردی به نظر می‌رسد، اما چالش‌های فراوانی به دنبال دارد.
کد خبر: ۱۲۷۶۱۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۶
زنی در بزرگراهی در ایالت ویکتوریای ملبورن استرالیا در حال رانندگی بود که ناگهان ماری را دید از روی پاهایش خزیده و بالا می‌آید.
کد خبر: ۱۲۷۵۸۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۴
دلیل له نشدن ما تا حدودی به توزیع فشار ربط دارد. هوا اطراف بدن ما جریان دارد. در نهایت، فشار هوا به طور یکنواخت به تمام قسمت‌های بدن ما وارد می‌شود و فقط یک نیروی رو به پایین نیست. بروکلی توضیح می‌دهد که با این حال، فشاری که جوّ به طور یکنواخت بر بدن ما وارد می‌کند، ناچیز نیست.
کد خبر: ۱۲۷۵۸۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۴
میمون‌ها که به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی در خیابان‌های تایلند تبدیل شده‌اند، در کنار انسان‌ها در شهر لوپبوری زندگی می‌کنند. مردم معتقدند میمون‌ها برای آنها شانس می‌آورد و بازدیدکنندگان از شهر نیز با علاقه مورد استقبال قرار می‌گیرند.
کد خبر: ۱۲۷۵۸۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۴
رییس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران با اشاره به اینکه پساب بهداشتی در اختیار شهرداری قرار نمی‌گیرد، گفت: وزارت بهداشت و وزارت نیرو باید به این مساله توجه ویژه داشته باشند؛ چرا که سلامت مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
کد خبر: ۱۲۷۵۶۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۳
همای سعادت غول پیکر بر روی دوش محیط بان ایرانی را مشاهده می‌کنید، این محیط‌بان بچه آهویی هم در آغوش گرفته است.
کد خبر: ۱۲۷۵۵۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۱۳
رانش زمین در ۶ روستا در منطقه بولامبولی در شرق اوگاندا تاکنون ۱۴ کشته برجای گذاشته و احتمال تلفات بیشتر وجود دارد.
کد خبر: ۱۲۷۴۷۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۰۹