کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهرها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی گفت: حجم آب دریاچه ارومیه به یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون مترمکعب رسید.
کد خبر: ۱۲۷۳۰۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۰۱
آیا تا کنون کسی شما را به سرمایه‌گذاری در شرکت پگاسوس، فعال در زمینه تولید دوچرخه، تشویق کرده و از سود روزانه‌ی آن صحبت کرده است؟ ما در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که آیا پگاسوس (Pegasus Ride Ltd) واقعاً فرصتی برای ثروتمند شدن است یا یک تله سرمایه‌گذاری؟ پس همراه ما باشید تا اعتبار پروژه پگاسوس راید را بررسی کنیم.
کد خبر: ۱۲۷۳۰۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۹/۰۱
معاون سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ۱۴ باغ وحش وضع مناسبی ندارند.
کد خبر: ۱۲۷۲۹۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۳۰
گفت‌وگوی ویژه تابناک
این هشدار جدی رئیس اقلیم شناسی کشور است؛ خشک شدن دریاچه خزر، حادثه ای در دوردست نیست؛ در این میان، فرونشست زمین، اما خطری کاملا نزدیک و تهدیدی جدی است.
کد خبر: ۱۲۷۲۷۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۹
شینا انصاری گفت: سازمان حفاظت محیط زیست دنبال بازنگری در ساختار و تصمیمات ستاد احیای دریاچه ارومیه است.
کد خبر: ۱۲۷۲۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۹
نبض خبر
در ماه‌های گذشته عده‌ای افراد سودجو با شگردهای جدیدی اقدام به کَت‌زدن یا پوست‌کندن تنۀ درختان جنگل‌های هیرکانی به شکل حلقوی می‌کنند تا بعد از خشک شدن ریشه، چوب را قاچاق کنند. مدیرکل منابع‌طبیعی مازندران گفته: «شاهد این بودیم برخی با همین روش در جنگل رویان شهرستان نور به‌دنبال خشکاندن درختان سوزنی‌برگ بودند.» در تابناک می‌بینید.
کد خبر: ۱۲۷۲۳۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۷
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست بابیان اینکه تالاب هورالعظیم به دلیل استخراج نفت دستخوش ناملایمت شده است گفت: برخی ازفعالیت‌های نفتی دراین تالاب بدون هماهنگی انجام می‌شودکه آسیب‌هایی به بستروخدمات اکوسیستمی آن وارد شده است.
کد خبر: ۱۲۷۲۰۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۶
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با «بسیار بحرانی» توصیف کردن وضعیت یوزپلنگ ایرانی گفت: بر اساس آخرین آمار به دست آمده هفت یوز بالغ و ۱۰ توله یوز شناسایی شده‌اند.
کد خبر: ۱۲۷۱۹۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۶
کد خبر: ۱۲۷۱۵۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۳
دومین ماه پاییزی هم رو به پایین است و هنوز خبری از درنای امید نیست و قهر این گونه با تالاب های استان مازندران در آستانه دو ساله شدن است.
کد خبر: ۱۲۷۱۵۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۳
جنگل لولمان از مناطق جنگلی با پوشش گیاهی در نوع خود بی‌نظیر بوده که در اشکورات بخش رحیم آباد گیلان واقع شده و دارای آب و هوایی خنک و معتدل است که با رنگ گرفتن از پاییز،جلوه‌ای تازه از خود به تماشا گذاشته است.
کد خبر: ۱۲۷۱۱۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۱
رئیس سازمان برنامه و بودجه با تاکید بر اولویت‌دهی دولت به سازمان حفاظت محیط زیست ، از بهبود قطعی وضعیت معیشت و پرداختی محیط‌بانان نسبت به گذشته خبر داد.
کد خبر: ۱۲۷۱۱۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۱
پایان عمر ماهی‌ها نزدیک است و با ادامه شرایط فعلی من و شما به سختی خواهیم توانست از رودخانه یا دریا ماهیگیری کنیم.
کد خبر: ۱۲۷۰۶۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۹
آلودگی هوا زمستان و تابستان نمی‌شناسد و در تمام سال چهره آسمان را کدر می‌کند، بنابراین آمار و میزان آلایندگی‌ها برای شهروندان مهم است تا بدانند هر روز شاخص کیفی شهرها در چه سطحی قرار دارد، از این‌رو امروز هوای یک کلانشهر ناسالم و ۲۶ شهر در وضعیت سالم و پاک است.
کد خبر: ۱۲۷۰۲۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۶
عضو هیات رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس، گفت: میزان گوشت قرمز وارداتی از طریق هوایی میزان قابل توجهی نبود و نقش تنظیم گری بازار را ایفا می‌کرد که بزودی کمبود آن برطرف می‌شود.
کد خبر: ۱۲۶۹۷۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۴
با ثبت روز هشت آبان به عنوان روز ملی محیط‌بان، این مناسبت از سال آینده در تقویم رسمی کشور درج خواهد شد.
کد خبر: ۱۲۶۸۶۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۸
گروه استان‌ها- مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان از تلف شدن یک توله خرس قهوه‌ای در شاهرود خبر داد.
کد خبر: ۱۲۶۸۶۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۸
نخستین گروه از پلیکان‌های خاکستری و سفید به تالاب بین‌المللی انزلی فرود آمدند.
کد خبر: ۱۲۶۸۵۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۸
تصویری زیبا و منحصربه‌فرد گربه وحشی در حال شیردادن به توله‌هایش در حیات‌وحش استان اصفهان ثبت شد.
کد خبر: ۱۲۶۸۳۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۷
با حکم معاون رییس جمهور؛
«حسن اکبری»، با حکمی از سوی شینا انصاری، معاون رییس جمهور، به عنوان سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد منصوب شد.
کد خبر: ۱۲۶۷۷۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۳