کلیات

زمین‌لرزه بم،  زمین‌لرزه‌ای بود با بزرگی ۶/۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد روز جمعه ۵ دی ۱۳۸۲ به مدت ۱۲ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند.  زمین لرزه بم بیشترین تلفات انسانی (حدود ۵۰هزار نفر) را درمیان تمام زمین لرزه‌های تاریخ ایران بر جای گذاشت.

مشخصات

قبل از وقوع زمین‌لرزه ۶٫۶ ریشتری سه پیش‌لرزه خفیف روی داد که دو لرزش حوالی ساعت ۲۲:۰۰ و ۲۲:۳۰ شب قبل و سومی ۴۵ دقیقه قبل از زلزله اصلی احساس شد. اما شدت زلزله، عمق کم، ساعت وقوع، طولانی بودن مدت زمین لرزه و نزدیکی کانون زلزله به شهر (فاصله رومرکز زمین لرزه تا شهر بم حدود چهار کیلومتر بود) موجب خسارات فراوان  شد.

 فاجعه این زمین‌لرزه در سده گذشته ایران بی‌مانند بود از این واقعه به عنوان مرگبارترین زلزله تاریخ ایران یاد می شود. در آن زمان مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران محل رخداد زمین‌لرزه را حدود ۱۵۰ کیلومتر دورتر از کانون زلزله اعلام کرد بطوری که تا بعد از ظهر آنروز اطلاع دقیقی از بیشترین مناطق آسیب دیده در دست نبود.

تلفات

قبل از این حادثه شهر بم ۹۰٬۰۰۰ جمعیت داشت که در جریان زمین‌لرزه فقط یک سوم از آنان زنده ماندند، ولی طبق آمار رسمی این زمین‌لرزه ۲۶٬۲۷۱ کشته، ۳۰ هزار مجروح و بیش از ده هزار نفر بی‌خانمان به جای گذاشت. این درحالی است که تعداد واقعی قربانیان به مراتب بیش از میزان اعلام شده بود.

یازدهم دی‌ماه همان سال، دکتر اسماعیلی، رئیس شورای شهر بم گفته بود با توجه به اینکه در برخی مناطق بم ۱۰۰ درصد منازل بر اثر زلزله تخریب شده‌اند، تعداد تلفات بیش از ۵۰ هزار نفر است. به گفته وی در روز‌های اول هر کس به فکر تدفین عزیزان خود بود و بوسیله لودر گودال‌هایی ایجاد می‌شد و اجساد به‌طور دسته جمعی به خاک سپرده می‌شدند و کسی در آمارگیری دخالت نداشته‌است. در حالی‌که شش روز از این زلزله می‌گذشت، رئیس شورای شهر بم در پاسخ به این سؤال که چند درصد از شهر خاکبرداری شده‌است، گفته بود هر کسی آشنایی داشته، محل دفن آشنا‌های خود را نشان داده‌است، ولی آن‌هایی که کسی را نداشته‌اند و از شهر‌های دیگر برای مشخص شدن وضعیت آنان به بم نیامده‌اند، هنوز زیر آوار‌ها هستند.  همچنین در این حادثه تلخ،  ایرج بسطامی خواننده گرانقدر ایرانی درگذشت.

خسارات

در اثر این زمین‌لرزه ۱۰۰ درصد از سازه‌های شهر بم به کلی تخریب شدند.  ارگ بم که با بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت بزرگترین و قدیمی‌ترین سازه گلی جهان بود، به کلی ویران شد.

وقایع پیش از رخداد زمین لرزه

اولین پیش لرزه‌های این زلزله بزرگ از خرداد ماه ۸۲ آغاز شد، سپس در مرداد ماه دو زمین لرزه نسبتا شدید با بزرگای ۵ ریشتر در منطقه روی داد. همچنین از مدت‌ها قبل بوی نامطبوعی به مشام و صدا‌هایی از چاه‌های منطقه به گوش میرسید، آب چاه‌ها و قنات‌ها گرم‌تر شده بود، برخی از چاه‌ها پر آب‌تر و برخی کم آب‌تر شده بود، همه این‌ها نشانه‌هایی بر فعالیت‌های غیر عادی زمین بود.

بازسازی و امداد

طبق برنامه‌ریزی مسئولان، بازسازی بم باید تا تابستان سال ۸۴ به پایان می‌رسید. اما ضعف مدیریت، ناهماهنگی میان نهادها، عدم استفاده بهینه از نیرو‌های متخصص خارجی، عدم آموزش صحیح امدادگران و سوء استفاده در کنار عوامل متنوع دیگر باعث شده تا بازسازی شهر به کندی انجام گیرد.

یکی از آثار این زلزله بهبود روابط ایران و آمریکا بود. بطوری‌که یک هواپیمای نظامی آمریکا برای اولین بار در بیش از ۲۰ سال اخیر در ایران فرود آمد.

ایران که در آن هنگام توسط رئیس‌جمهور آمریکا،  جرج بوش، یکی از اعضای محور شرارت قلمداد می‌شد، از آمریکا کمک‌های انسان‌دوستانه مستقیم دریافت کرد و پس از آن به پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیوست که بر اساس آن نظارت بیشتری بر فعالیت‌های اتمی این کشور صورت می‌گرفت.
به عبارت بهتر دقیقاً یک هفته بعد از این که ایران توافق را امضا کرد، زلزله بم رخ داد. به همین دلیل برخی اعتقاد دارند زلزله پیامد این توافق بوده‌است.

در مجموع ۴۴ کشور نیرو‌هایی را برای کمک به عملیات امداد ارسال کرده و حدود ۶۰ کشور پیشنهاد کمک دادند. در دهمین سالگرد وقوع زلزله، رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در خصوص بازسازی مناطق زلزله‌زده اعلام کرد ۹۵ هزار واحد مسکونی در این مدت برای آسیب‌دیدگان ساخته شده‌است.

• در مورد زلزله در ویکی تابناک بیشتر بخوانید