در مورد اربعین در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کلیات
بیستم ماه صفر، چهل روز پس از شهادت امام حسین علیه السلام و یاران با وفای آن حضرت، در تاریخ به «اربعین» حسینی مشهور شده است.
اربعین و قداست آن
اربعین واژهای است عربی که در متون دینی ما زیاد به آن توجه شده است. به گونهای که این کلمه از قداست خاصی برخوردار است. آیت الله جوادی آملی در این باره گفته: در رقم اربعین، خصوصیتی وجود دارد که در سایر ارقام، آن خصوصیت وجود ندارد. غالب انبیا در سن چهل سالگی به مقام رسالت رسیدهاند. مدت مناجات حضرت موسی علیهالسلام در کوه طور چهل شب بود: «و واعدنا موسی اربعین لیله»، گفتهاند در نماز شب ۴۰ مومن را دعا کنید... برای حسین بن علی علیهالسلام آسمان و زمین چهل روز گریستند.
روز اربعین در روایات
در برخی از روایات به بزرگداشت این روز، اشاره شده است. در حدیثی از امام حسن عسکری علیه السلام زیارت اربعین به عنوان یکی از نشانههای مومن شمرده شده است. در این حدیث آمده که علایم مومن پنج چیز است:
۱- پنجاه و یک رکعت نماز در هر شبانه روز (۱۷ رکعت واجب، بقیه مستحب)
۲- انگشتر به دست راست کردن
۳- پیشانی به خاک مالیدن
۴- بلند گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» در نماز
۵- زیارت اربعین
در این زیارت که متن آن را شیخ طوسی به نقل از امام صادق علیه السلام آورده است، جملات بسیار ارزندهای آمده است. در بخشی از این زیارت، هدف از قیام امام حسین علیه السلام، همان هدف نبی اکرم صلوات الله علیه معرفی شده است. «و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة»؛ امام حسین علیه السلام جان خویش را فدا کرد تا بندگان را از جهالت و سرگردانی گمراهی نجات دهد.
آیت الله جوادی آملی مینویسد: این کلمه «لیستنقذ عبادک» معنایش این است که همه کارهای حسین بن علی علیه السلام برای آن بود که هدف رسول گرامی صلوات الله علیه عمل شود. یعنی آگاه کردن مردم به تکالیف، سپس عمل کردن به آن.
رویدادهای روز اربعین
از رویدادهای مهم اربعین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- روز مراجعت اسرای کربلا از شام به مدینه.
۲- روزی که جابر بن عبدالله انصاری به زیارت قبر امام حسین علیه السلام مشرف شد.
اقوال در مراجعت اسراء به کربلا
اما در اینکه در این روز اسرای کربلا از شام به کربلا رسیده باشند، تردیدی جدی وجود دارد:
۱) شیخ مفید در «مسار الشیعه» آورده است: روز اربعین روزی است که اهل بیت امام حسین علیه السلام از شام به سوی مدینه مراجعت کردند و نیز روزی است که جابر بن عبد الله انصاری برای زیارت امام حسین علیه السلام وارد کربلا شد.
شیخ طوسی در مصباح المتهجد و ابن اعثم در الفتوح نیز همین مطلب را ذکر کردهاند. میرزا حسین نوری مینویسد: از عبارت شیخ مفید، استفاده میشود که روز اربعین روزی است که اسرا از شام به مقصد مدینه خارج شدند نه آنکه در آن روز به مدینه رسیدند.
۲) در این میان سید بن طاووس در «لهوف» اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا ذکر کرده است. ایشان مینویسد: وقتی اسرای کربلا از شام به طرف عراق برگشتند، به راهنمای کاروان گفتند: ما را به کربلا ببر؛ بنابراین آنها به محل شهادت امام حسین علیه السلام آمدند. سپس در آنجا به اقامه عزا و گریه و زاری پرداختند.
ابن نما حلی نیز روز اربعین را روز بازگشت اسرا از شام به کربلا و ملاقات آنها با جابر و عدهای از بنی هاشم ذکر کرده است.
بسیاری از بزرگان از جمله نوری، شهید مطهری، رسول جعفریان، مرحوم آیتی و... این روایت سید بن طاووس را (که البته بدون ذکر سند است) نپذیرفتهاند و به نقد آن پرداخته اند. میرزا حسین نوری ازجمله مهمترین کسانی است که پس از نقل قول سید بن طاووس به نقد آن پرداخته است.
منبع و ماخذ دیگری که در این باره به بحث و استدلال پرداخته کتاب: «تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا علیه السلام» تالیف آیت الله قاضی طباطبایی است. وی برخلاف نظر علامه نوری، معتقد است که اولین اربعین، در ۲۰ ماه صفر سال ۶۱ هجری بوده است و سعی دارد با رد دلائل علامه نوری این مطلب را به اثبات برساند.
باید به این نکته توجه داشت که قاضی طباطبایی کتاب لهوف را از معتبرترین مقاتل میداند و در این خصوص، بحثهای زیادی مطرح کرده است. اما با توجه به اینکه علامه نوری از کتاب دیگر سید بن طاووس یعنی «اقبال» به نقد لهوف پرداخته، لذا قول و استدلال ایشان (علامه نوری) در این باره صحیحتر به نظر میرسد.
رسول جعفریان در این خصوص مینویسد: شهید محراب مرحوم حاج سید محمد علی قاضی طباطبایی کتابی مفصل در باره اربعین نوشت...، هدف ایشان در این کتاب این بود که ثابت کند: آمدن اسرا از شام به کربلا در نخستین اربعین، بعید نیست...، اما به نظر میرسد در اثبات نکته مورد نظر، با همه زحمتی که مولف محترم کشیده، چندان موفق نبوده است... چرا که به فرض که طی این مسیر برای یک کاروان در زمان کوتاهی با آن همه زن و بچه ممکن باشد، باید توجه داشت که اصل این خبر در منابع تاریخی از قرن هفتم به آن سوی تجاوز نمیکند. علاوه بر این علمای بزرگ شیعه و سنی به آن اشاره نکردهاند.
۳) شیخ مفید در ارشاد، ابو مخنف در مقتل الحسین، بلاذری در انساب الاشراف، دینوری در اخبار الطوال و ابن سعد در الطبقات الکبری اشارهای به بازگشت اسرا به کربلا نکردهاند بلکه برعکس تصریح کرده اند و نوشته اند روز اربعین روزی است که اهل بیت امام حسین علیه السلام وارد مدینه شده یا از شام خارج شدهاند.
محمد ابراهیم آیتی و شهید مطهری (ره) نیز آمدن اسرای کربلا را در روز اربعین به کربلا انکار کردهاند. شهید مطهری (ره) در این رابطه مینویسد: آمدن اسرای کربلا در اربعین به کربلا جز در لهوف که آن هم نویسندهاش در کتابهای دیگرش آن را تکذیب کرده و لااقل تایید نکرده، در هیچ کتاب دیگری چنین چیزی نیست و هیچ دلیل عقلی هم این را تایید نمیکند.
شیخ عباس قمی هم داستان امدن اسرای کربلا را در اربعین از شام به کربلا، بسیار بعید میداند.
زیارت جابر بن عبدالله انصاری
اما در خصوص ورود جابر بن عبدالله انصاری در روز اربعین سال ۶۱ هجری به کربلا، به نظر میرسد بین منابع تاریخی چندان اختلافی نباشد.
شیخ طوسی مینویسد: «روز اربعین روزی است که جابر بن عبدالله انصاری صحابی رسول خدا صلوات الله علیه از مدینه برای زیارت قبر امام حسین علیه السلام به کربلا امد و او اولین زائری بود که قبر شریف ان حضرت را زیارت کرد. در این روز زیارت امام حسین علیه السلام مستحب است و زیارت اربعین همین است.»
تاریخچه زیارت اربعین
مرحوم آیتی مینویسد: ظاهر عبارت شیخ طوسی ان است که جابر از مدینه به منظور زیارت حرکت کرده بود و در روز بیستم ماه صفر وارد کربلا شد. نه آنکه رسیدن او به کربلا (به طور تصادفی) بعد از چهل روز از شهادت امام علیه السلام، روی داده باشد و بعید نیست که همینگونه باشد چرا که بعد از رسیدن اهل بیت علیهم السلام به کوفه ابن زیاد، عبدالملک بن الحارث السلمی را از عراق به حجاز فرستاد، تا عمرو بن سعید بن عاص اموی، والی مدینه را از شهادت امام و یاران وی اگاه سازد. عبدالملک بیدرنگ به مدینه رفت و خبر شهادت امام را رسما به والی مدینه ابلاغ کرد. در این صورت ممکن است که جابر بن عبد الله انصاری با خبر یافتن از فاجعه شهادت امام علیه السلام و بنی هاشم، از مدینه حرکت کرده باشد. جابر در بیستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد و سنت زیارت امام (در اربعین) به دست او تاسیس گردید.
عطیه و شخصیت او
فردی که در این روز به همراه جابر در این روز به کربلا آمده «عطیه بن سعد عوفی کوفی» است. عطیه شخصیتی است که امام علی علیه السلام این نام را برای او برگزیده است.
آیتی به نقل از طبری مینویسد: سعد بن جناده انصاری (پدر عطیه) در کوفه نزد علی علیه السلام آمد و گفت: ای امیر مومنان خدا به من پسری داده لطفا شما او را نامگذاری کنید. علی علیه السلام فرمود: «هذا عطیه الله» این پسر عطیه خداست. حضرت با بیان این جمله در واقع، او را نام گذاری کرد.
آیتی در معرفی عطیه مینویسد: «بسیار شده است که از روی نادانی و بیاطلاعی وی را غلام جابر گفتهاند. در حالی که او یکی از بزرگترین دانشمندان و مفسران اسلامی است. وی از بزرگان تابعین و از شاگردان عبدالله بن عباس میباشد. عطیه تفسیری در پنج مجلد بر قران مجید نوشته و از راویان حدیث محسوب میشود.»
روایت عطیه از روز اربعین
در کتاب «بشارة المصطفی» آمده است: عطیه عوفی میگوید: به همراه جابر بن عبد الله انصاری به منظور زیارت قبر امام حسین علیه السلام وارد کربلا شدیم. جابر نزدیک شریعه فرات رفت. غسل کرد و لباسهای نیکو پوشید... سپس به طرف قبر مطهر، حرکت کردیم. جابر هیچ قدمی را برنمیداشت، الا اینکه ذکر خدا میگفت، تا به نزدیک قبر رسیدیم. سپس به من گفت: مرا به قبر برسان. (برخی نقل کرده اند که جابر در این زمان تقریبا نابینا بوده است.) من دست او را روی قبر گذاشتم. جابر روی قبر افتاد و غش کرد. من مقداری آب روی صورتش پاشیدم. وقتی به هوش امد، سه بار گفت: یا حسین. سپس گفت:ای حسین چرا جواب مرا نمیدهی؟ بعد به خودش گفت: چگونه میتوانی جواب دهی در حالی که رگهای گلوی تو را بریدهاند و بین سر و بدنت جدایی افتاده است. شهادت میدهم که تو فرزند خاتم النبیین و سید المومنین... و پنجمین فرد از اصحاب کساء هستی... درود و سلام و رضوان الهی بر تو باد. سپس به اطراف قبر امام حسین علیه السلام حرکت کرد و گفت: «السلام علیکم ایتها الارواح التی حلت بفناء الحسین... اشهد انکم اقمتم الصلاة و اتیتم الزکاة و امرتم بالمعروف و نهیتم عن المنکر»
در مورد اربعین در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
دبیر ستاد مرکزی اربعین با اشاره به ازدحام و تجمع افراد فاقد گذرنامه و ویزا در مرز مهران گفت: از زائرین اربعین میخواهیم به این مرز مراجعه نکرده و مرزهای شلمچه و چذابه را برای خروج از ایران انتخاب کنند.
کد خبر: ۶۴۰۹۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۵
کد خبر: ۶۴۰۹۰۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۵
کد خبر: ۶۴۰۸۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۵
مرز شلمچه بهعنوان مرز زمینی کشور این روزها حال و هوای حسینی به خود گرفته و زائران برای شرکت در مراسم اربعین حسینی امسال زودتر از سال های گذشته با خودروهای شخصی و وسایل عمومی خود را به این پایانه مرزی می رسانند.
کد خبر: ۶۴۰۵۴۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۴
در آستانه راهپیمایی میلیونی اربعین حسینی، حرم امیر المؤمنین علی ابن ابیطالب (ع) میعادگاه هزاران ارادتمند خاندان عصمت و طهارت در نجف اشرف است. حال و هوای این شب های نجف بسیار متفاوت است.
کد خبر: ۶۴۰۵۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۴
رییس سازمان حج و زیارت گفت: تا این لحظه در سامانه سماح ۱ میلیون و ۲۵۰ هزار زائر ثبتنام کردهاند؛ آمار در مقایسه با سال قبل ۴۰ درصد افزایش را نشان میدهد که این موضوع نشانگر اعتماد مردم به این سامانه است.
کد خبر: ۶۴۰۴۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۴
کد خبر: ۶۳۹۷۹۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۱
عزاداران حسینی از سراسر کشور با حضور در مرز مهران برای سفر به کشور عراق و شرکت در پیاده روی اربعین آماده می شوند.
کد خبر: ۶۳۹۶۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۰
کد خبر: ۶۳۹۶۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۲۰
آیتالله مکارم شیرازی، با اشاره به برپایی موکبهای عزاداری در ایام اربعین تصریح کرد: نباید در این موکبها ریختوپاشهایی اتفاق بیفتد چراکه ما مناطق محرومی سراغ داریم که حتی از ابتداییترین امکانات هم رنج میبرد که میشود با مقداری صرفهجویی کمکهایی به این مناطق شود و اوقاف میتواند در این مسیر هزینهای داشته باشد.
کد خبر: ۶۳۸۴۸۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
کد خبر: ۶۳۸۴۲۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۱۶
کد خبر: ۶۳۷۰۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۱۱
مسئولان سازمان حج و زیارت اصرار دارند، هموطنان از طریق سامانه سماح، نام نویسی کنند و دیگر مراکز صدور ویزا را غیر مجاز و یا دلال می خوانند. این در حالی است که ستاد اربعین وزارت کشور، جدا از این سازمان، سه شرکت خصوصی را نیز در این زمینه مجاز اعلام کرده است؛ شرکت هایی که البته مورد تأیید سفارت عراق نیز هستند.
کد خبر: ۶۳۶۸۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۱۱
کد خبر: ۶۳۵۳۸۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۰۵
کد خبر: ۶۳۵۱۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۰۴
کد خبر: ۶۳۵۰۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۰۴
کد خبر: ۶۳۴۶۸۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۸/۰۳
مسئول کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعین مطرح کرد
مسئول کمیته آموزشی ستاد اربعین گفت: بانوانی که قصد سفر اربعین دارند باید به توصیهها همچون عدم سفر بهصورت مجردی، سفر به همراه محارم، اعزام گروهی، توانمند بودن، پرهیز از سفر طولانی، بازگشت قبل از پایان دوره و توجه به سلامت را مدنظر قرار دهند.
کد خبر: ۶۳۲۷۸۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۰۷/۲۶
کد خبر: ۵۵۶۰۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۰۲
کد خبر: ۵۲۹۵۴۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۰۶/۱۵