کلیات

تنگه باب‌المَندَب (در فارسی به معنای تنگه اشک‌ها) یک تنگه آبی است در قسمت جنوبی دریای سرخ که این دریا را به خلیج عدن و سپس به دریای عرب و اقیانوس هند وصل می‌کند. کشتی‌هایی که از طرف اقیانوس هند می‌آیند پس از گذر از باب‌المندب و عبور از طول دریای سرخ می‌توانند راه خود را از کانال سوئز به سوی دریای مدیترانه ادامه دهند.
تنگه باب‌المندب میان یمن در شبه جزیره عربستان، و جیبوتی و اریتره در شاخ آفریقا قرار گرفته است.
در سال ۲۰۰۶ کشتی‌های نفت‌کش روزانه حدود ۳٫۳ میلیون بشکه نفت را از این تنگه عبور دادند. کل نفت حمل‌شده توسط کشتی‌های نفتکش در آن سال ۴۳ میلیون بشکه در روز بود.

علت نام گذاری

نام این تنگه که معنی تنگه اشک می‌دهد به خطراتی که دریانوردان حین گذر از این محل با آن روبه‌رو بودند اشاره دارد. بنا بر افسانه‌های عربی زمین‌لرزه‌ای شاخ آفریقا را از شبه جزیره عربستان جدا کرده و این نام به خاطر تعداد زیاد افرادی که بر اثر آن جان خود را از دست داده‌اند، به این تنگه داده شده‌است.

جغرافیا

آبراهه باب‌المندب در فاصله ۳۶ کیلومتری ناحیه جنوب روستای ذباب در کرانه خلیج عدن واقع شده‌است، و در حدود ۸۴ کیلومتر از شهر ساحلی مخا دوری دارد.
فاصله دو سوی تنگه از رأس منهلی در یمن تا رأس سیان در جیبوتی ۳۰ کیلومتر است. جزیره پریم تنگه باب‌المندب را به دو کانال تقسیم می‌کنند. کانال شرقی به نام تنگه اسکندر نامیده می‌شود و سه کیلومتر پهنا و ۳۰ متر عمق دارد. کانال غربی، دکه المعیون نام گرفته و پهنای آن در حدود ۲۵ کیلومتر و ژرفای آن ۳۱۰ متر است. جریان سطحی آب دریا در کانال شرقی به سمت داخل است، اما در کانال غربی جریانی قوی در زیر آب به سمت بیرون روان می‌باشد. در آب‌های تنگه باب‌المندب در نزدیکی کرانه جیبوتی گروهی از جزایر کوچک به نام هفت‌برادران سر از آب برآورده‌اند.

کوه‌های پیرامون

کوه‌های متعددی بر فراز این تنگه پراهمیت قرار دارند. این تنگه از پایه کوه «جبال المندب» گذر می‌کند. ارتفاع این کوه در حدود ۳۰۰ متر از سطح دریا می‌باشد. سپس کوه «شیخ سعید»، و در پایهٔ همین کوه نیز روستایی به همین نام وجود دارد که تعداد ساکنانش بیش از ۶۰ نفر نیست. در سمت مشرق آن کوه «منهلی» است که ارتفاعش در حدود ۳۱۰ متر است، و کوه «جبل مراد» و کوه «العقد» می‌باشد. در کرانه تنگه باب‌المندب روستای المندب واقع شده‌است و جمعیتش در حدود ۸۰۹ نفر می‌باشد. در بعضی از آثار و سنگ نبشته‌ها آمده‌است که تاریخ روستای «المندب» به دوران پادشاهی سبا و ذوریدان می‌رسد. همچنین در سمت جنوب روستای المندب، روستای دیگری به نام «بیت الفقیه» وجود دارد ودارای ۸۳۹ نفر جمعیت می‌باشد، ساکنان این روستا به صید و ماهی‌گیری اشتغال دارند.

تاریخ

رویداد‌های زیست‌محیطی و زمین‌ساختی دیرینه در عصر میوسن در این محل برزخی به نام داناکیل ایجاد کرد که یک پل خشکی میان یمن و اتیوپی شد. در خلال صد هزار سال گذشته نوسانات آب دریا به‌طور متناوب باعث باز و بسته شدن تنگه آبی باب‌المندب شده‌است.
برپایه مدل خاستگاه اخیر آفریقایی انسان امروزی، این تنگه احتمالاً شاهد اولین مهاجرت‌های انسان امروزی به بیرون از آفریقا بوده‌است. بر اساس این مدل، در آن زمان سطح آب اقیانوس‌ها بسیار پایین‌تر و تنگه‌ها بسیار کم‌عمق‌تر و برخی نیز خشک بوده‌اند؛ و این امر چند موج مهاجرتی را بین قاره‌ها ممکن ساخت.
در روایات کلیسای ارتدکس توحیدی اتیوپی آمده‌است که تنگه باب‌المندب شاهد نخستین مهاجرت‌های سامیان گَعِزی‌زبان به آفریقا بوده‌است که مربوط به حدود ۱۹۶۰ میلاد است یعنی حدوداً هم‌زمان با یعقوب پیامبر.
پادشاهی اکسوم از قدرت‌های منطقه‌ای اصلی در شاخ آفریقا بود و این پادشاهی توانست با تسخیر پادشاهی حِمیَر، کمی پیش از ظهور اسلام، در دو سوی تنگه تبدیل به یک قدرت منطقه‌ای بزرگ‌تر شود.
بریتانیای کبیر در سال ۱۷۹۹ به صورت یک‌جانبه جزیره پریم را ضمیمه امپراتوری هند خود کرد. انگلیسی‌ها در سال ۱۸۵۷ مالکیت خود بر این جزیره را تحکیم کرده و در ۱۸۶۱ با ایجاد یک فانوس دریایی در آن جزیره کنترل دریای سرخ و راه‌های بازرگانی به سوی کانال سوئز را در دست گرفتند.

• در مورد تنگه هرمز بیشتر بخوانید
• در مورد تنگه جبل الطارق بیشتر بخوانید