در مورد وقایع اتفاقیه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

شوروی به عنوان اصلی ترین تامین کننده تسلیحات رژیم بعث صدام حسین، در طول دوران دفاع مقدس به بعثی‌ها تانک‌های تی 72 داده بود که با توجه به بدنه خاص آنها، انهدام‌شان بسیار دشوار بود. با وجود این، رزمندگان ایران با به خطر انداختن جانشان، نقاط حساس این تانک‌ها را هدف قرار می‌دادند و زرهی عراقی‌ها را نیز منهدم می‌کردند. در همین زمینه ویدیویی از خط مقدم جنگ و رویارویی دو طرف جنگ در فاصله چند متری را می‌بینید که سربازان ایرانی با شلیک آرپی‌جی موفق می‌شوند، تانک تی-72 عراقی را زمین‌گیر کنند و پس از آن، خدمه تانک فرار می‌کند.

تورا بورا یا توره بوره یا به زبان پشتون، توره بوړه به معنای غار سیاه، مجموعه غار پیچیده‌ای در بخشی از سفیدکوه در رشته کوه‌های شرق افغانستان است. این غارها در ولسوالی پچیر و اگام ننگرهار تقریباً 50 کیلومتر (31 مایل) غرب از تنگهٔ خیبر و 10 کیلومتر (6.2 مایل) شمال مرز مناطق قبیله‌ای دولت فدرال تحت ادارهٔ پاکستان واقع شده‌ است. توره بوره به عنوان دژ شناخته‌شدهٔ طالبان در زمان جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی در دههٔ 1980 استفاده می‌شد و از قضا نزدیک پاکستان، مرکز پرورش و صادرات تروریست به دنیا بود. از زمان حملات القاعده در نیویورک و واشنگتن و سه ماه قبل از آن در سال 2001، دولت امریکا به دنبال بن لادن بوده؛ اما در اواسط دسامبر سال 2001 آنها تنها چند مایلی با او فاصله داشتند. اگر بن لادن دستگیر یا کشته می‌شد، تروریست‌ها در وضعیت بدی قرار می‌گرفتند و آمریکا می‌توانست ادعا کند در جنگ اعلام شده علیه تروریست‌ها پیروز شده است. بن لادن برای آمادگی فرار در صورت حمله آمریکا، صدها ساعت را صرف دور زدن و کاوش در مناطق اطراف پناهگاه خود کرده بود. یازده پسرش که مجبور به همراهی پدرشان بودند ناراحت بودند. گروهی ۲۰ نفره از خدمات ملی مخفی سازمان سیا از مرکز فعالیت‌های ویژه و گروه پنجم نیروهای ویژه تحت نام «جاوبریکر» توسط هلیکوپتر وارد جلال‌آباد، افغانستان برای شروع یک عملیات علیه طالبان شدند. در تاریخ 5 دسامبر 2001 جنگجویان ائتلاف شمال کنترل غارهای کوهستانی جنگجویان القاعده را گرفتند. تیم «جاوبریکر» و تیم اِس‌اِف مجهز به لیزر سفلام بمب افکنی‌های نیروی هوایی را هدایت کردند. بدون توقف، حملات هوایی سنگینی از جمله بمب‌های هدایت لیزری و موشک به مدت 72 ساعت انجام شد، همه این نیروهای ویژه که مخصوص حمله به یک نقطه مشخص بودند و نه حمله در این گستره وسیع، تنها 80 تن بودند و این راه را برای فرار بن لادن بیش از پیش باز کرد! با هدایت این نیروهای ویژه، 317514 کیلوگرم معادل 700 هزار پوند بمب روی این منطقه ریخته و به کشته شدن گروه بزرگی از همراهان بن لادن منجر شد؛ گروهی که مجموعاً بیش از 300 تن نبودند. وقتی آنها توانستند به خانه بن لادن برسند و حتی کت او را یافتند، گروهی از متحدین افغانی‌شان، خواستار مذاکره با اعضای القاعده برای تسلیم، شدند و دقیقاً در همین مقطع بن لادن فرصت فرار پیدا کرد؛ اقدامی که محصول حضور نفوذی‌های القاعده در صف افغانی‌های همراهی آمریکایی‌ها بود. یکی از زندانیان گوانتانامو به نام هارون شیرزاد به بدهی 7هزار دلاری بن لادن اشاره کرد. بن لادن قول داده بود به یکی از یارانش که با او همکاری کرد که نیروهای ویژه را منحرف نماید، کمک کند. دو زندانی دیگر ادعا کرده اند که بن لادن توانست از میان خطوط نیروهای ائتلافی بگذرد و به پناهگاهی برود که خانه ی یکی از دوستداران او در نزدیکی جلال آباد بود. با این حال پس از عملیات ترور بن لادن در یک می 2011 توسط نیروهای ویژه آمریکایی در ویلایی حفاظت شده توسط سازمان اطلاعات پاکستان در شهر ایبت‌آباد پاکستان، مشخص شد که او توانسته بوده به پاکستان بگریزد و ده سال در پاکستان اقامت کند. اغلب غارهای تورا بورا منهدم شد اما غاری که بن لادن در آن ساکن بود، تخریب نشد. تصاویر این عملیات را در کنار تصاویر کنونی این منطقه و غار بن لادن می‌بینید که اکنون به انبار غذای احشام تبدیل شده است.

همزمان با فرار محمدرضا شاه از ایران، «شاه رفت» تیتر نخست روزنامه‌های پرتیراژ اطلاعات و کیهان در ۲۶ دی ۱۳۵۷ بود. این تیتر از سه ویژگی منحصر به فرد در تاریخ روزنامه‌نگاری ایران تا آن لحظه برخوردار بود: نخست، استفاده از بزرگ‌ترین فونت که عرض روزنامه را به‌طور کامل پر کند که تا آن زمان در مطبوعات ایران بی‌سابقه بود. دوم، استفاده از واژهٔ سادهٔ «شاه» به جای «شاهنشاه» یا «شاهنشاه آریامهر» که از القاب سلطنتی محمدرضا پهلوی بود و مطبوعات از آن استفاده می‌کردند و روزنامهٔ اطلاعات تا چند روز پیش از لقب «شاهنشاه» برای محمدرضا پهلوی استفاده می‌کرد. سوم، استفاده از ضمیر اول شخص «رفت» به جای ضمیر سوم شخص «رفتند». برای اولین بار در تاریخ روزنامه نگاری ایران تیتر روزنامه‌های کیهان و اطلاعات که در آنزمان روزنامه‌های اصلی ایران بودند یکسان شد. در تاریخ روزنامه‌نگاری ایران پس از انتخاب این تیتر؛ استادان روزنامه‌نگاری تیترهایی که ایجاز داشت و ضمن کوتاه بودن دارای فعل باشد را آموزش دادند. تیترهای ماندگار بعدی همچون «امام آمد» و «خرمشهر آزاد شد» به همین سبک ابداع شدند. هرچند با ورود به عصر دیجیتال و فعالیت شبکه‌های اجتماعی این شیوه انتخاب تیتر ‌کم‌کاربرد شد. پشت پرده شکل گیری و استفاده از این تیتر مشهور را به نقل از بیژن نفیسی یکی از عوامل دخیل در این اتفاق می‌بینید و می‌شنوید.

ویدیویی از بازار اصفهان در تابستان 1306 هجری شمسی ثبت شده که می‌توان گفت، قدیمی ترین تصاویر در دسترس از این بخش اصفهان است. در این عکس ها، رفت و آمد مردم در بازار اصفهان و شرایط این بازار در آن زمان مشهود است. مطابق توضیحات آرشیو، این بازار، نزدیک میدان نقش جهان قرار داشته و در زمان شاه عباس اول ساخته شده بود. این تصاویر را می‌بینید.

تیسفون | 𐭲𐭩𐭮𐭯𐭥𐭭 | ܩܛܝܣܦܘܢ | Ctesiphon یکی از پایتخت‌های باستانی ایران است و در کشور عراق امروزی بود. این شهر برای بیش از ششصد سال پایتخت سلطنتی ایران باستان در دوران اشکانی و ساسانی بود. تیسفون در دوران اشکانی به‌عنوان پایتخت غربی ایران در منطقهٔ میان‌رودان ساخته شد و در دوران ساسانیان ارزش خود را به‌عنوان مرکز نیروی سیاسی و اقتصادی نگه داشت. این شهر هفت دروازه تیسفون، اسپانبر، وه اندیو خسرو، سلوکیه یا ویه اردشیر، درزنیدان، ساباط یا والاش‌آباد و ماحوزا داشت. تیسفون تقریباً در منطقهٔ مدائن در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهر بغداد در عراق امروزی در کرانهٔ رود دجله قرار داشته‌ و حدود 30 کیلومتر مربع مساحت داشت. طاق کسری زمانی بخشی از کاخ سلطنتی در تیسفون بوده و قدمت آن بین قرن‌های سوم و ششم میلادی برآورد می‌شود که در محدودهٔ شهر کنونی سلمان پاک عراق واقع شده‌ است. در سال 1932 باستان‌شناسان آلمانی و آمریکایی در منطقه تیسفون به حفاری پرداختند. بخش عمده آثار کشف شده در موزه پرگامون در برلین نگهداری می‌شود. ویدیوی انیمیشن بازسازی پایتخت باشکوه ساسانی را می‌بینید.

خدیجه ثقفی نوری همسر امام خمینی و دختر مرحوم محمد ثقفی نوری بود. روایت فرزندان، نوادگان و نزدیک همسر امام درباره زندگی او را می‌بینید و می‌شنوید.

حامد الجبوری، وزیر امور خارجه صدام حسین، از نقش برخی عوامل ایرانی در رقم خوردن جنگ تحمیلی پرده برداشت و گفت: «شاپور بختیار و ارتشبد غلامعلی اویسی با صدام دیدار و او را به جنگ تحریک و تشویق می کردند.» حرف‌های الجبوری را با زیرنویس فارسی می‌بینید و می‌شنوید.

برخی شیخ نشین‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس طی نیم قرن اخیر، مداوم تحرکات سینوسی برای غصب مالکیت جزایر سه گانه و بخشی از خلیج فارس داشته‌اند. واکنش یک رزمنده باغیرت دفاع مقدس به این تحرکات را که در هشت سال جنگ تحمیلی و با لباس خاکی درون سنگرها بیان شده را می‌بینید و می‌شنوید.

خیلی‌ها به اعتبار تصویری که علی حاتمی با بازی درخشان پرویز فنی‌زاده در سلطان صاحبقران از او ساخته، او را دلقک شاه می‌دانند، اما واقعیت این است که پسربچه‌ای کوچک بود که سلطان صاحبقران دلمرده از مرگ گربه‌اش او را در اتاق امین اقدس عمه ملیجک دید و مهرش به دلش نشست و محبت ملوکانه را نثارش کرد و عزیز سلطان شد. در روز ۲۷ شهریور ۱۲۵۷ شمسی در عباس‌آباد تهران به دنیا آمده بود. پدرش محمد نام داشت که به ملیجک اول ملقب شده بود و خودش ملیجک ثانی لقب گرفت. او با وجود جثه کوچکش، یک متجاوز بود و بخشی از تاریخ سیاه سلطنت ناصری. در این ویدیو با او بیشتر آشنا می‌شوید.

«مشهد» مستندی از حسین ترابی با صدای احمد شاملو، روایتی دیدی و شنیدنی از مشهد در سال 1350 است. این مستند را می‌بینید.

تصاویر نادری از مرحوم آیت الله العظمی خویی را در کوفه می‌بینید. دفتر اصلی آیت الله العظمی خویی در نجف اشرف بوده است. اما، بعد از انتفاضه شعبانیه در سال 1991 میلادی ایشان بیشتر در کوفه اقامت داشته اند و مراجعات عموما از جانب نزدیکان بوده است. قسمت اول فیلم مربوط به هال یا قسمت انتظار بوده و قسمت دوم مربوط به اتاق آیت الله العظمی خویی است.

تصاویری برای نخستین بار منتشر شده که یک راکت ساز کوچک (موشک بدون موتور) توسط شهید مصطفی احمدی روشن دانشمند هسته‌ای در اتوبان قم منتشر شده است. لحظات تست این راکت را می‌بینید.

بسیاری از مکان‌های مقدس ادیان ابراهیمی از جمله مسیحیان و مسلمانان در فلسطین اشغالی قرار دارد. یکی از این اماکن، چاهی است که برادران یوسف پیامبر (ع)، او را در آن انداختند و به اذن خداوند، کاروانی که از آن نزدیکی می‌گذشت، یوسف (ع) را پیدا کرد و او را در مصر و به‌ عنوان یک برده فروخت. این چشمه و چاه در نزدیکی منطقه عمیعاد و در سرزمین جلیل و در فلسطین اشغالی است. تصاویر این چاه را در تابناک می‌بینید.

تختی با روکشی از طلا و مزین به جواهرات اکنون به عنوان تخت طاووس شناخته می‌شود اما این تحت طاووس همان تختی نیست که نادرشاه از هندوستان به ایران آورد. تختی که نادرشاه از حمله به گورکانیان در هند به دست آورد، همین تخت طاووس امروز نیست. از آن تخت، نقاشی‌هایی به‌جا مانده؛ تختی مسقف با طاووس‌هایی بر بالایش که شاه‌جهان، پنجمین پادشاه گورکانی بر آن نشسته. فتحعلی‌شاه عاشق بازگشت به دوره شکوه تخت‌نشینی بود و می‌خواست همچون پادشاهان کهن مخصوصا شاهان ساسانی، با لباس‌های فاخر بر تخت‌های چشمگیر بنشیند. پس به «محمدحسین‌خان اصفهانی» فرمانفرمای اصفهان دستور ساخت تختی سلطنتی داد. ساخت این تخت یک‌سال طول کشید تا سرانجام فتحعلی‌شاه قاجار در نوروز ۱۱۸۱ خورشیدی روی آن نشست. تختی مستطیل شکل از چوب با روکشی از ورقه ضخیم طلا که روی آن تزئیات گل و بته‌ای میناکاری شده و با جواهرات مزین شده؛ ۴هزار و ۵۲۷ قطعه جواهر در این تخت به کار رفته: ۱۴۴۴ الماس، ۱۴۳۱ زمرد، ۸۵۵ یاقوت و ۷۹۷ لعل. جزئیات بیشتر را می‌بینید و می‌شنوید.

ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف متخلص به سعدی، شاعر و نویسندهٔ پارسی‌گوی ایرانی است. اهل ادب به او لقب «استادِ سخن»، «پادشاهِ سخن»، «شیخِ اجلّ» و حتی به‌طور مطلق، «استاد» داده‌اند. او در نظامیهٔ بغداد، که مهم‌ترین مرکز علم و دانش جهان اسلام در آن زمان به حساب می‌آمد، تحصیل و پس از آن به‌عنوان خطیب به مناطق مختلفی از جمله شام و حجاز سفر کرد. سعدی سپس به زادگاه خود شیراز، برگشت و تا پایان عمر در آن‌جا اقامت گزید. آرامگاه وی در شیراز واقع شده‌است که به سعدیه معروف است. در این ویدیو با موضوعاتی درباره سعدی آشنا می‌شوید که احتمالاً نمی‌دانید.

جنگ خیبر، جنگی بود که بین مسلمانان و یهودیان در محرم سال هفتم هجری قمری رخ داد. نام این غزوه، در واقع محل وقوع آن در فلات نجد عربستان امروزی است. شهر خیبری، شهری مملو از دژ با ده هزار جنگجوی یهودی بود که آب آن از منابع زیرزمینی تامین می‌شد و غذای کافی برای سال‌ها محاصره داشت. خیبر مملو از پل بود و یهودیان غزوه با مردم سراسر جهان رباخواری می‌کردند و به همین دلیل به شدت ثروتمند بودند. مسلمانان برای فتح قلعه از سلاح‌هایی چون منجنیق استفاده کردند و شجاعت امام علی (ع) قهرمان لشکر اسلام در خط شکنی روحیه مسلمانان را برای پیشروی سریع تقویت می کرد و بدین شکل، جنگ طولانی و فرسایشی نشد. اکنون تصاویری از قلعه اصلی از قلعه‌های شهر خیبر را، که هنوز بخش قابل توجهی از آن برجا مانده، در تابناک می‌بینید؛ محدوده تاریخی که اکنون به یک جاذبه توریستی تبدیل شده است.

آرامگاه کورش بزرگ که مقبره کوروش دوم هخامنشی یا کوروش کبیر است، بنایی است بی‌پیرایه با معماری منحصربه‌فرد، که در فاصله حدود یک کیلومتری جنوب غربی کاخ‌های پاسارگاد قرار دارد. این بنا از همه سوی دشت مرغاب پیداست، به ‌ویژه اگر از سمت جنوب غربی از راه باستانی گذر کنیم و از تنگه بلاغی وارد دشت شویم، نخستین چیزی که جلب توجه می‌کند، آرامگاه کوروش است. این اثر در سال ۲۰۰۴ میلادی به عنوان زیر مجموعه پاسارگاد تحت شماره ۱۱۰۶ در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌ است. آرامگاه کوروش تنها بنایی در پاسارگاد است که توصیف آن در منابع یونانی آمده ‌است. این بنا راز‌های بسیاری دارد که در ویدیوی عصرایران با مهم‌ترین این راز‌ها آشنا می‌شوید.

ایده ناو هواپیمابر نخستین بار از سوی غربی‌ها مطرح شد و آمریکا، اولین کشوری بود که با تبدیل یک رزم ناو به ناو هواپیمابر، از آن در نقش هواپیمابر در نیروی دریایی خود استفاده کرد. همچنین اولین تلاش‌ها برای ساخت یک ناو هواپیمابر واقعی از سوی انگلیسی‌ها صورت گرفت. با این حال، ژاپن اولین کشوری بود که یک ناو هواپیمابر را که از ابتدا به عنوان یک ناو هواپیمابر طراحی شده بود، وارد خدمت کرد. ناو هوشو | Hōshō | 鳳翔 به معنای پرواز ققنوس در سال ۱۹۲۲ وارد خدمت شد. انگلیسی‌ها دو سال پیش از ژاپنی‌ها کار ساخت اولین ناو هواپیمابر را آغاز کردند، اما ژاپن ناو خود را دو سال زودتر از انگلیسی‌ها عملیاتی کرد. ژاپن ابرقدرت دریایی بود و بیش از هر کشور دیگری، حتی آمریکا، ناو هواپیمابر داشت؛ ناو‌هایی که به واسطه عدم برخورداری از ساختار‌های دفاعی مناسب، اغلب‌شان در جنگ جهانی دوم هدف قرار گرفتند و غرق شدند. تصاویر این ناو‌های هواپیمابر و طول ساختارشان را می‌بینید.

زیگورات چغازنبیل که در اصل زیگورات دوراونتاش | Dūr Untaš | Āl Untaš dNapiriša است، در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه، در 40 کیلومتری جنوب شرقی شوش و 35 کیلومتری غرب شهر شوشتر واقع شده و یکی از میراث جهانی ایران است. این بنا نیایشگاهی باستانی است که حدود 1250 سال پیش از میلاد در تمدن ایلام ساخته شد. چغا به معنی تپه و زنبیل به معنی سبد در اطراف این اثر زیبا در سال 1890 توسط ژان دو مورگان شرکت نفتی به وجود آمد تا معادن نفت اطراف آن را کاوش کنند. پس از کشف معادن نفتی،د طی فعالیت های نفتی آجر سنگ نوشته شده ای توسط براون کارشناس نیوزلندی شرکت نفت ایران و انگلیس کشف شد و به گروه کاوشگری که در اطراف شوش مشغول جست و جو بودند، ارسال شد و پس از مدتی گروهی کاوشگر به محل کشف آجر آمدند. این معبد که در پهلوی توسط رومن گیرشمن خاکبرداری شد، ابعاد آن و آثار باستانی اطراف آن کشف شد. بلندی آغازین آن 52 متر و 5 طبقه بوده‌است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده‌است. زیر بنای چغازنبیل یک مربع 105.20 × 105.20 متر یعنی دو برابر یک زمین فوتبال است. جزئیات و ساختار این بنا را در این ویدیو هوایی را می‌بینید.

هرمیداس باوند دیپلمات در دوران وزارت امورخارجه پهلوی و استاد حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل روایتی تلخ از جو وزارت خارجه ایران در زمان تجزبه بحرین از ایران و واکنش مقامات وقت وزارت امورخارجه قبل و بعد از این رویداد سیاه را چندی پیش بیان کرد. این روایت تاریخی را می‌بینید و می‌شنوید.