کلیات

متادون ( Methadone) با نام تجاری دولوفین (Dolophine) یک مسکن قوی و ماده مخدری صنعتی است که غالباً به عنوان یک درمان نگهدارنده برای مهار اعتیاد به افیون‌ها مانند تریاک، هروئین و مرفین و گاهی نیز برای تسکین دردهای شدید به کار می‌رود.

تاریخچه

متادون سال ۱۹۳۷ در آلمان ساخته شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت و سودمندی آن در کنترل اعتیاد در دهه ۱۹۶۰ کشف شد. ابداع این دارو برای ترک اعتیاد به علت اینکه روشی ساده و کم خطر و بدون درد بود باعث ایجاد امیدواری در مردم و متخصصان شد. بنا به یک افسانه مشهور «دولوفین» (Dolophine) نام تجاری دارو از نام آدولف هیتلر گرفته شده، اما در واقع این نام از واژه لاتین (dolor) به معنای درد می‌آید.

متادون درمانی یا درمان با دوز نگهدارنده متادون که از بروز علائم ترک تریاک جلوگیری کرده و تقاضای آن را کاهش داده یا از بین می‌برد، برای اولین بار در سال‌های ۱۹۶۰ جهت درمان اعتیاد به این ماده متداول شد. این دارو در لیست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی ، ایمن ترین و موثرترین داروهای مورد نیاز در یک سیستم بهداشتی است . 

تجویز

مقدار مصرف معمول شربت متادون برای بزرگسالان به عنوان ضد درد ۵ تا ۲۰ میلی‌گرم و قرص یا آمپول آن ۲٫۵ تا ۱۰ میلی‌گرم هر چهار تا هشت ساعت است. برای سم‌زدایی معتادان معمولاً از ۱۵ تا ۱۰۰ میلی‌گرم شربت متادون در روز استفاده می‌شود. سم زدایی با استفاده از متادون می تواند در کمتر از یک ماه انجام شود ، یا ممکن است به تدریج تا شش ماه انجام شود. در حالی که یک دوز منفرد اثر سریع دارد ، حداکثر تأثیر ممکن است تا پنج روز استفاده شود. اثرات تسکین دهنده درد حدود شش ساعت پس از یک دوز واحد دوام می آورد.  پس از استفاده طولانی مدت ، در افرادی که عملکرد طبیعی کبد دارند ، 8 تا 36 ساعت اثر دارد. متادون معمولاً از طریق دهان و به ندرت با تزریق به عضله یا ورید مصرف می شود .

درمان نگهدارنده

درمان افراد وابسته به مواد افیونی با متادون یکی از دو مسیر را دنبال می کند: درمان نگهدارنده یا سم زدایی.  درمان نگهدارنده متادون (MMT) معمولاً در تنظیمات سرپایی انجام می شود. این دارو معمولاً به عنوان یک داروی دوز روزانه برای کسانی که مایل به خودداری از مصرف مواد مخدر غیرقانونی هستند ، تجویز می شود. مدلهای درمانی برای MMT تفاوت دارند. معمول است که دریافت کنندگان درمان در یک کلینیک تخصصی ، که در آن حدود 15-20 دقیقه پس از مصرف دوز پایش می شوند ، متادون مصرف کنند تا خطر انحراف از درمان کاهش یابد.  مدت زمان برنامه های درمانی متادون از چند ماه تا چند سال متغیر است. با توجه به اینکه وابستگی به مواد افیونی ، یک اختلال عودکننده / روانی مزمن است ، ممکن است MMT مادام العمر باشد. مدت زمانی که فرد در درمان باقی می ماند بستگی به تعدادی از عوامل دارد. در حالی که دوزهای شروع ممکن است بر اساس میزان مصرف مواد افیونی تنظیم شده باشد ، اما اکثر دستورالعملهای بالینی نشان می دهند که دوزهای کم شروع می شوند.به عنوان مثال در دوزهایی که بیش از 40 میلی گرم روزانه نباشند و به تدریج افزایش می یابد. 

دوز مزمن متادون سرانجام منجر به تطابق مجدد عصبی خواهد شد که با سندرم تحمل و ترک (وابستگی) همراه است. با این حال ، هنگامی که به طور صحیح در درمان مورد استفاده قرار می گیرد ، مشخص شده است که درمان نگهدارنده از نظر پزشکی بی خطر ، غیر رخوت زا بوده و می تواند بهبودی آهسته از اعتیاد به مواد افیونی داشته باشد.  متادون به طور گسترده برای زنان باردار معتاد به مواد افیونی استفاده می شود. 

قابلیت متادون در مهار اعتیاد به مخدرهای اپیوئیدی ناشی از چند عامل است: کمترین دوز در قرص ۱ میلی گرم .

• کاهش عوارض جسمی و روانی ناشی از ترک
• مهار یا کاهش میل به مصرف (عطش)
• کاهش نشئگی ناشی از مواد مخدر دیگر

سم زدایی با متادون

متادون برای درمان اعتیاد به مواد افیونی در ایالات متحده و بسیاری دیگر از مناطق دنیا تأیید شده است. استفاده از آن برای درمان اعتیاد معمولاً به دقت تنظیم می شود. در آمریكا ، برنامه های درمان سرپایی باید توسط اداره فدرال سوء مصرف مواد و خدمات بهداشت روان (SAMHSA) تأیید شود و توسط اداره داروی دارو (DEA) به منظور ثبت متادون برای اعتیاد به مواد افیونی ثبت شود.

کنترل درد با متادون

متادون به عنوان ضد درد در درد مزمن ، اغلب در چرخش با سایر مواد افیونی استفاده می شود . ^{[۱۴] [۱۵]} با توجه به فعالیت آن در گیرنده NMDA ، ممکن است در برابر درد نوروپاتیک مؤثر باشد . به همین دلیل ، ایجاد تحمل نسبت به اثرات ضد درد ممکن است کمتر از سایر مواد افیونی باشد. 

عوارض و تأثیرات

متادون در مصارف بیش از 1 سال باعث مشکلات بسیار فراوانی در بدن از قبیل کاهش شدید میل جنسی ، سوءهاضمه ، مشکل در باروری مردان ، مشکلات اعصاب و روان ، مشکلات معده و گوارش و بسیاری موارد دیگر می شود.

• متادون مانند همه مخدرهای اپیوئیدی ایجاد تحمل و وابستگی می‌کند. تحمل نسبت به اثرات روانی مانند سرخوشی سریع‌تر، و نسبت به اثرات جسمانی مانند دپرسیون تنفسی دیرتر پدید می‌آید.^[۱۸]
• متادون در فواصل طولانی مدت باعث توهم که شامل؛ اختلالات روانی هنگام خواب، عدم اعتماد، پوسیدگی دندان‌ها، حساسیت‌های پوستی هنجار شکنی‌های بیگاه، عدم ثبات شخصیتی و در مواردی میل به خودکشی گزارش شده‌است که برای رفع عدم تطبیق داروهای Antipsychotic (ضدروان‌پریشی) یا آنتی سایکوتیک‌ها کنار متادون پیشنهاد می‌شود.
• پس از اولین بار مصرف، افراد ممکن است بیمار شده یا به یبوست دچار شوند.
• مصرف متادون می‌تواند موجب چرب شدن کبد شود.
• در صورتی که دز زیادی از متادون مصرف شود، خاصیت تسکین دهنده آن افزایش یافته و فرد دچار خواب آلودگی می‌شود. مصرف بیشتر، باعث کما یا بروز اختلالات تنفسی خواهد شد.
• زنانی که به‌طور مداوم از متادون یا سایر اپیوییدها استفاده می‌کنند عادت ماهانه خود را از دست داده و پریود نمی‌شوند. تنها زمانی که مصرف خود را قطع کنند سیستم بدن آن‌ها به حالت طبیعی بازگشته و پریود می‌شوند؛ بنابراین در صورتی که در طول این دوره از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده نکنند، احتمال بارداری نیز زیاد خواهد بود.
• مواد افیونی احتمال سقط جنین یا تولد کودکان زیر وزن استاندارد یا به صورت نارس را افزایش می‌دهد، همچنین قطع ناگهانی آن‌ها در دوران بارداری ممکن است باعث بروز نشانگان ترک اپیویید در جنین شود، این سندرم معمولاً در نوزادان تازه متولد شده از مادر معتاد به اپیویید نیز بروز می‌کند و نیاز به توجه پزشکی دارد.

عوارض جانبی

رخوت، بی‌اشتهایی، سردرد، حساسیت به نور، خشکی دهان، عفونت دستگاه گوارش، عفونت در گوش، تپش قلب، گُرگرفتگی، تعریق و عدم تحمل گرما، سرگیجه و غش، انقباض مردمک‌ها، کاهش فشارخون، تهوع و استفراغ، افزایش وزن، اختلال حافظه، بیقراری، یبوست، درد و گرفتگی معده، توهم و سرگشتگی، آپنه خواب، خارش پوست یا عوارض جلدی، اشکال در دفع ادرار، قطع عادت ماهانه در زنان و اشکال در نعوظ و انزال در مردان، کاهش میل جنسی در هر دو جنس