کلیات
پروبیوتیک به زبان ساده، نوعی باکتری مفید برای بدن انسان برای دستگاه گوارش است. این باکتری‌ها به سلامت روده کمک بزرگی می‌کنند چرا که رشد باکتری‌های خطرناک را کنترل می‌کنند؛ باکتری‌های بدی که باعث عفونت‌ها و التهاب روده می‌شوند.
محققان این باکتری‌های خوب را میکروارگانیزم‌هایی توصیف کردند که برای میزبان خود مزایای زیادی از نظر سلامتی دارند. اگر تعریف ساده‌تر بخواهید، پروبیوتیک‌ها تعادل بین باکتری‌های «خوب» و «بد» را برقرار می‌کنند و این باعث عملکرد بهتر بدن می‌شود. بدن انسان شامل چیزی حدود یک کیلو و نیم باکتری پروبیوتیک است؛ نوعی باکتری که دو راه برای حفظ و افزایش باکتری‌های مفید وجود دارد و یکی استفاده از محصولات غذایی دارای پروبیوتیک و دیگری مصرف دارو است.
فواید پروبیوتیک ها
تحقیقات نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها از طریق مکانیزم‌های مختلف تاثیرات قابل توجهی روی سلامت دارند. باوجود این، بسیاری از مردم ما همچنان نسبت به مزایای استفاده از غذاهای فراسودمند آگاهی کافی ندارند.
غذاهای فراسودمند یا غذا داروها شبیه غذاهای متعارف و معمولی است که علاوه بر خواص معمول و تولید انرژی در یک ماده غذایی، باعث ارتقای سلامت مصرف‌کننده نیز می‌شود. غذای فراسودمند طبیعی یا فرآوری شده، غذایی است که ترکیبات سلامت بخش به آن اضافه شده و ترکیبات مضر آن حذف شده است.
این محصولات موجب بهبود عملکرد جسمی و ذهنی شده و به میزان زیادی ریسک ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای را کاهش می‌دهد. یکی از رایج ترین محصولات غذایی فراسودمند غذاهای حاوی پروبیوتیک است.
این محصولات با تقویت سیستم ایمنی بدن، اثرات ضدالتهابی، ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و سم‌زدایی سبب ارتقای سطح سلامت می‌شود. غذاهای فراسودمند می‌تواند به شکل پودر یا خوراکی‌هایی در قالب غذا وارد بازار شود که بیشتر حاوی پروبیوتیک‌ها، رنگدانه‌های طبیعی مفید مانند لیکوپن و کاروتنوئید، امگا ۳ و ۶ و فیبرهای گیاهی‌اند.
توجه ویژه کشورهای توسعه یافته به پروبیوتیک ها
کشورهای پیشرفته بیش از دو دهه است که به غذاهای سودمند یا غذا داروها توجه زیادی کرده‌اند. رویکرد این کشورها به ارزش تغذیه‌ای و پیشگیری از بیماری‌ها برمی‌گردد. غذاهای فراسودمند، اولین بار اوایل سال ۱۹۸۰ در ژاپن مورد استفاده قرار گرفته است.
در واقع بالا رفتن سن افراد در کشورهای توسعه یافته و افزایش دلواپسی برای حفظ سلامت افراد مسن که بیشتر در معرض بیماری‌ها بخصوص سرطان، پوکی استخوان، دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته قرار دارند از دلایل استفاده روز افزون از غذاهای فراسودمند است.
امروزه صنعت پروبیوتیک در دنیا با سرعت زیادی در حال پیشرفت است و محصولات تجاری مختلفی بر این پایه تولید می‌شود. در ایران نیز بتازگی استفاده از پروبیوتیک‌ها مورد توجه قرار گرفته است و شرکت‌های زیادی شروع به فعالیت در این زمینه کرده‌اند.
نحوه اثرگذاری پروبیوتیک بر بدن
پروبیوتیک از طریق جایگزینی یا استقرار در بخشی از بدن میزبان، تغییراتی ایجاد می‌کند که باعث اعمال اثرات مفید همچون مهار بیماری‌های مختلف،کنترل سرطان و تعدیل سیستم ایمنی، بر سلامت می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد پروبیوتیک‌ها از طریق مکانیزم‌های مختلف تاثیرات قابل‌‌توجهی روی سلامت دارد.
البته محصولات غذایی پروبیوتیک متنوعی در بازار وجود دارد که روی آنها برچسب پروبیوتیک درج شده است. از این محصولات می‌توان به انواع فرآورده‌های لبنی مثل ماست و دوغ کفیر اشاره کرد. همچنین محصولات غذایی غیر لبنی مانند نان و غلات، بیسکوییت، نوشیدنی و بسیاری از محصولات متنوع غذایی در کنار مواد غذایی معمولی در دسترس مصرف‌کنندگان است.
مواد غذایی حاوی پروبیوتیک
در حال حاضر فرآورده‌های لبنی مثل شیر، انواع پنیر، دوغ، ماست نوشیدنی، ماست سفت و هم زده، بستنی، خامه‌ترش، بهترین گزینه برای افزودن پروبیوتیک هستند. البته امروزه تولید محصولات غذایی بر پایه غلات نیز بخصوص در کشورهای اروپایی و آمریکایی گسترش روزافزونی داشته است.
پروبیوتیک‌ها با ایجاد تعادل و حفظ جمعیت مفید میکروب‌های دستگاه گوارش از استقرار میکروب‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند و به‌دنبال آن بیماری‌های عفونی گوارشی را کاهش می‌دهد. همچنین میکروب‌های مفید دستگاه گوارش، سبب تعدیل و تنظیم سیستم ایمنی بدن و افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌های غیرعفونی می‌شوند. این میکروب‌ها مواد معدنی بویژه کلسیم و منیزیم را افزایش و خطر چاقی و دیابت نوع ۲ و افزایش کلسترول را کم می‌کند. از سوی دیگر پروبیوتیک‌ها از علائم تحمل نکردن لاکتوز شیر می‌کاهند.
پروبیوتیک‌های بومی هر منطقه اکثرا از فرآورده‌های لبنی تخمیری سنتی همان منطقه استخراج می‌شود و بعد از مطالعات و کارآزمایی‌های متعدد به صنعت عرضه می‌شود. در واقع کمبود این میکروب‌های مفید و طبیعی در فرآورده‌های صنعتی به کمک پروبیوتیک‌ها جبران می‌شود.
مطالعات نشان داده است پروبیوتیک‌ها در کنترل بیماری‌های متابولیک، بیماران گوارشی ( مبتلایان به رفلاکس و ...) و کاهش بیماری‌های قلبی عروقی موثرند و مصرف این فرآورده‌ها جز در افرادی که دچار نقص ایمنی هستند، محدودیتی ندارد.