کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال به‌رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربن‌ها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوخت‌های فسیلی به حساب می‌آید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شده‌است.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کم‌تری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد می‌باشد و به‌صورت طبیعی در زیر زمین و به‌صورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، به‌ویژه سومری‌ها، آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بین‌النهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر به‌دست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به‌عنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایق‌کاری کشتی‌ها استفاده می‌کردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغ‌ها استفاده کردند و خیابان‌ها و حمام‌های شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده می‌شد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صد‌ها کشتی حمل می‌شد. در داستان‌ها آمده‌است که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. بطوری‌که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوس‌های اولیه می‌دانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکول‌های آلی، مشمول آن‌ها می‌شوند. باقی‌مانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبک‌ها و مرجانها) که میلیون‌ها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسور‌ها در محیط دریا (آب) زندگی می‌کرده‌اند، طی میلیون‌ها سال توسط لپه‌های گل و رسوبات مدفون شده‌اند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکل‌های جامد (قیر‌های نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایه‌ای رسوبی جمع گردد به‌آن محل «حوضچه نفتی» می‌گویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» می‌گویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمه‌های سطحی نفت، یا چاه‌های کم عمق که به وسیله دست حفر می‌شد، استخراج می‌گردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیت‌های اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازار‌های نفت و همچنین جایگزینی حجم‌های تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیک‌های اکتشافی جدید، دقت فعالیت‌های اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی مانده‌است، زیرا قدیمی‌ترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیس‌ها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختار‌های طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفت‌گیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی می‌توانند در حوزه‌های غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفت‌گیر‌های چینه‌ای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشه‌های سطحی و طاقدیس‌ها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفت‌گیر‌های چینه‌ای به صورت تصادفی رخ می‌داد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونه‌های سنگی و لرزه‌نگاری مشخص می‌کنند. اندازه‌گیری‌ها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیت‌آمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لوله‌های مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگ‌هایی که غالباً از سنگ‌های رستی (شیل) یا انیدریت تشکیل‌شده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار می‌گیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت به‌صورت خام نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیم‌بندی میشود. نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده می‌شوند. نفت‌هایی که گوگرد آن‌ها کمتر است نیز نفت شیرین و نفت‌های دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده می‌شوند که معمولاً نفت‌های میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگین‌تر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفت‌های سبک و شیرین ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوخت‌های جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیل‌های مرغوب را می‌توان از آن‌ها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفت‌ها بیشتر مورد علاقه پالایشگاه‌ها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخص‌های بین‌المللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفت‌های ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان می‌یابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آن‌ها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آن‌ها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگین‌ترین وجود دارد که کروسین را می‌توان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیت‌ها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاورد‌های جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمی‌گذرد.
تعریف کلمه‌ای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را می‌توان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل می‌دهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانه‌های تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل می‌دهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار می‌روند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نام‌های داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراورده‌های نفتی پس از ساخت فراورده‌های حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آن‌ها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراورده‌ها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فروارده‌های نفتی
مصارف فراورده‌های نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینه‌های دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبار‌های توزیع که به آن‌ها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت می‌کنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسی‌ها مصرف میشود.
گازوئیل در موتور‌های دیزلی، اتوبوس‌ها، وانت‌ها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
رئیس جمهور ضمن تأکید بر لزوم آغاز نهضت صرفه‌جویی در کشور گفت: خود من در خانه از لباس گرم استفاده می‌کنم. دیگران هم می‌توانند این کار را انجام دهند.
کد خبر: ۱۲۷۲۱۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۷
مصرف گاز کشور به مرز ۸۰۰ میلیون مترمکعب رسید،برنامه مدیریت مصرف برق اجرا میشود و واردات بنزین سوپر و فروش به قیمت آزاد تصویب شد از مهمترین اخبار آب و انرژی در هفته جاری بودند.
کد خبر: ۱۲۷۱۷۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۴
رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: تا به امروز ۱۰۵ میلیون بشکه نفت از محل تولید برق اتمی در ایران طی ۱۰ سال گذشته صرفه‌جویی شده است لذا سرمایه‌گذاری در این حوزه کاملا توجیه‌پذیر است.
کد خبر: ۱۲۷۰۹۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۲۰
مدیریت برق شهرستان عسلویه از قطعی برق عسلویه به دلیل تعمیرات پنج ساعته خبر داد.
کد خبر: ۱۲۷۰۳۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۱۷
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با صدور احکامی، سرپرست مدیریت توسعه منابع انسانی شرکت ملی نفت ایران، سرپرست روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران، مدیرعامل شرکت نفت خزر و مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفت ی ایران را منصوب کرد.
کد خبر: ۱۲۶۸۳۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۸/۰۷
ازسرگیری تولید نفت لیبی پس از پایان بحران سیاسی این کشور، به مازاد عرضه نفت در اروپا منجر شد و فروشندگان رقیب را وادار کرد قیمت خود را کاهش دهند.
کد خبر: ۱۲۶۶۲۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۶
«جیمز استاوریدیس» فرمانده سابق سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) امروز (یکشنبه) هشدار داد که درگیری احتمالی ایران و رژیم صهیونیستی و افزایش تنش‌ها در منطقه «می‌تواند خروج نفت از خاورمیانه را متوقف کند».
کد خبر: ۱۲۶۵۴۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۲
هرگونه تحرک از آسمان عراق علیه ایران دامن آمریکا را می‌گیرد
کد خبر: ۱۲۶۴۸۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۰
وزیر امور اقتصادی و دارایی با ارسال نامه ای به پنج وزیر، اعلام کرد: در جهت تسهیل تامین مالی تولید و تحقق شعار سال، وزارت اقتصاد آمادگی خود را برای ارائه تضامین دولتی به طرح های اقتصادی بخش غیر دولتی اعلام می کند.
کد خبر: ۱۲۶۱۰۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۰۱
کد خبر: ۱۲۵۹۴۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۴
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت در حکمی «بهروز نعمتی» را به‌عنوان معاون امور حقوقی و مجلس وزارت نفت منصوب کرد.
کد خبر: ۱۲۵۹۰۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۶/۲۱
کارگران تعمیرات خطوط نفت اروندان در گرمای بالای ۵۰ درجه خوزستان در حال مجاهدت برای ایران.
کد خبر: ۱۲۵۳۶۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۲۴
تصویری از پرسنل زحمتکش واحد تعمیرات خطوط لوله شرکت نفت و گاز اروندان که در گرمای بالای ۵۰ درجه خوزستان در حال فعالیت هستند.
کد خبر: ۱۲۵۳۶۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۲۴
تابناک منتشر کرد
درحالی که موسم کابینه چینی دولت چهاردهم به روزهای آخر خود رسیده است، نام یکی از وزرای نفت احمدی نژاد که فعالیت خود را از انجمن اسلامی، حراست و مجلس شورای اسلامی شروع کرده، میان این اسامی به چشم می خورد.
کد خبر: ۱۲۵۲۳۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۱۷
نام دو گزینه نهایی برای قبول مسئولیت وزارت نفت جهت دریافت استعلامات لازم روانه نهادهای ذی ربط شد. در این میان حزب کارگزاران برای پیروزی گزینه محبوب خود به شدت تلاش می کند.
کد خبر: ۱۲۵۱۷۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۱۴
تابناک خبر می‌دهد
طبق اطلاعات به دست آمده تابناک از تعداد ۱۳ نفر معرفی شده از سوی کمیته نفت به شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم برخی از اسامی سیاسی است که شش نفر نخست این فهرست به علاوه دو نامی که به گفته یک منبع آگاه از سوی شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم مطرح شده است را زیر ذره بین بردیم.
کد خبر: ۱۲۵۰۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۰۸
کد خبر: ۱۲۴۹۷۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۰۳
قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال امروز با ۳ سنت معادل ۰.۰۴ درصد افزایش به ۸۳ دلار و ۷۶ سنت رسید.
کد خبر: ۱۲۴۸۴۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۲۷
با حضور دکتر مخبر صورت گرفت؛
۱۷ طرح بزرگ نفت ، پالایش و پتروشیمی در ۷ استان با اعتباری بالغ بر ۱۸۰ هزار میلیارد تومان با حضور سرپرست ریاست جمهوری به شکل رسمی افتتاح و به بهره‌برداری رسید.
کد خبر: ۱۲۴۴۳۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۰۴
قائم مقام پیشین وزارت نفت در گفت و گو با تابناک:
قائم مقام پیشین وزارت نفت در امور بین الملل و بازرگانی با توضیح این نکته که مشکل ناترازی بنزین را نمی توان با واردات حل کرد، گفت: ناترازی انرژی چالشی است که باید از اساس حل شود و راهکارهایی مانند واردات و تهاتر فقط صورت مساله را پاک کرده و منجر به ناترازی در بودجه می شود.
کد خبر: ۱۲۴۴۱۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۰۳
