کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال به‌رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربن‌ها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوخت‌های فسیلی به حساب می‌آید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شده‌است.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کم‌تری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد می‌باشد و به‌صورت طبیعی در زیر زمین و به‌صورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، به‌ویژه سومری‌ها، آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بین‌النهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر به‌دست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به‌عنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایق‌کاری کشتی‌ها استفاده می‌کردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغ‌ها استفاده کردند و خیابان‌ها و حمام‌های شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده می‌شد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صد‌ها کشتی حمل می‌شد. در داستان‌ها آمده‌است که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. بطوری‌که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوس‌های اولیه می‌دانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکول‌های آلی، مشمول آن‌ها می‌شوند. باقی‌مانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبک‌ها و مرجانها) که میلیون‌ها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسور‌ها در محیط دریا (آب) زندگی می‌کرده‌اند، طی میلیون‌ها سال توسط لپه‌های گل و رسوبات مدفون شده‌اند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکل‌های جامد (قیر‌های نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایه‌ای رسوبی جمع گردد به‌آن محل «حوضچه نفتی» می‌گویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» می‌گویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمه‌های سطحی نفت، یا چاه‌های کم عمق که به وسیله دست حفر می‌شد، استخراج می‌گردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیت‌های اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازار‌های نفت و همچنین جایگزینی حجم‌های تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیک‌های اکتشافی جدید، دقت فعالیت‌های اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی مانده‌است، زیرا قدیمی‌ترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیس‌ها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختار‌های طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفت‌گیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی می‌توانند در حوزه‌های غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفت‌گیر‌های چینه‌ای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشه‌های سطحی و طاقدیس‌ها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفت‌گیر‌های چینه‌ای به صورت تصادفی رخ می‌داد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونه‌های سنگی و لرزه‌نگاری مشخص می‌کنند. اندازه‌گیری‌ها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیت‌آمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لوله‌های مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگ‌هایی که غالباً از سنگ‌های رستی (شیل) یا انیدریت تشکیل‌شده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار می‌گیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت به‌صورت خام نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیم‌بندی میشود. نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده می‌شوند. نفت‌هایی که گوگرد آن‌ها کمتر است نیز نفت شیرین و نفت‌های دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده می‌شوند که معمولاً نفت‌های میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگین‌تر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفت‌های سبک و شیرین ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوخت‌های جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیل‌های مرغوب را می‌توان از آن‌ها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفت‌ها بیشتر مورد علاقه پالایشگاه‌ها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخص‌های بین‌المللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفت‌های ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان می‌یابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آن‌ها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آن‌ها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگین‌ترین وجود دارد که کروسین را می‌توان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیت‌ها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاورد‌های جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمی‌گذرد.
تعریف کلمه‌ای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را می‌توان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل می‌دهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانه‌های تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل می‌دهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار می‌روند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نام‌های داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراورده‌های نفتی پس از ساخت فراورده‌های حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آن‌ها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراورده‌ها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فروارده‌های نفتی
مصارف فراورده‌های نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینه‌های دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبار‌های توزیع که به آن‌ها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت می‌کنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسی‌ها مصرف میشود.
گازوئیل در موتور‌های دیزلی، اتوبوس‌ها، وانت‌ها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
قیمت نفت در معاملات روز جمعه که بازار منتظر سیگنالهای بیشتری از احیای تقاضای چین برای سوخت به منظور جبران افت اقتصادهای بزرگ دیگر بود، تغییر چندانی نداشت و در مسیر دومین کاهش هفتگی متوالی قرار گرفت.
کد خبر: ۱۱۶۲۴۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۴
قیمت نفت روز چهارشنبه در پی انتشار آماری که رشد چشمگیر ذخایر نفت و سوخت‌های آمریکا را نشان داد و عدم تغییر سیاست تولید اوپک پلاس، بیش از سه دلار در هر بشکه سقوط کرد.
کد خبر: ۱۱۶۲۴۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
نیویورک میزان زیاد غیرمعمولی بنزین و دیزل از هند خریداری کرده که به بزرگترین مشتری نفت تحت تحریم روسیه تبدیل شده است.
کد خبر: ۱۱۶۲۴۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۱۳
اولاف شولتز صدراعظم آلمان گفت که ما از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (پنجم اسفند ۱۴۰۰) با پایان یک دوره مواجه شدیم.ما دیگر با روسیه همکاری نداریم.
کد خبر: ۱۱۶۱۷۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۰۹
قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال در معاملات امروز بازار جهانی انرژی بیش از یک درصد رشد کرد و از ۸۸ دلار و 50 سنت عبور کرد.
کد خبر: ۱۱۶۱۵۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۱/۰۷
شرکت گاز طبیعی مایع عمان توافقی با شرکت بی تی تی تایلند و شرکت توتال انرژی فرانسه برای صادرات سالانه 1.6 میلیون تُن گاز مایع از سال 2025 میلادی منعقد کرد.
کد خبر: ۱۱۶۰۱۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۸
تحلیلگران پیش‌بینی کردند
تحلیلگران کالای موسسه مالی یوبی‌اس اعلام کردند ممنوعیت اتحادیه اروپا علیه فرآورده‌های نفت ی روسیه که از پنجم فوریه اجرایی خواهد شد، ممکن است به کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت روسیه در سال میلادی جاری منتهی شود.
کد خبر: ۱۱۶۰۰۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۳
در آغاز سال ۲۰۲۳، عوامل متعددی شامل نگرانی‌های عرضه و تقاضا، سیاست پولی انقباضی در سراسر جهان، انتظارات برای کندی رشد اقتصادی و رکود احتمالی و بازگشایی چین و خروج این کشور از قرنطینه کرونا، در روند کوتاه مدت و میان مدت قیمت نفت تاثیر خواهند گذاشت.
کد خبر: ۱۱۶۰۰۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۸
رویترز به نقل از منابع غربی گزارش داد
آمار منابع غربی نشان می دهد صادرات نفت ایران در دو ماه آخر سال ۲۰۲۲، با وجود تحریمهای آمریکا، به رکورد بالای جدیدی صعود کرد و شروع قوی در ابتدای سال ۲۰۲۳ داشته است.
کد خبر: ۱۱۵۹۶۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۵
قیمت نفت روز دوشنبه یک روز پس از بازگشایی مرزهای چین به روی مسافران که چشم انداز تقاضا برای سوخت را بهبود بخشید و نگرانی‌ها نسبت به رکود اقتصاد جهانی را تحت الشعاع قرار داد، افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۵۸۷۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۹
قیمت نفت پس از ریزش سنگین شب گذشته، در معاملات روز پنج شنبه تحت تاثیر افت ارزش دلار آمریکا، بهبود یافت اما نفت برنت همچنان پایین ۸۰ دلار در هر بشکه ماند.
کد خبر: ۱۱۵۸۱۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۵
دولت انگلیس به منظور جبران کمبود انرژی وارداتی از روسیه، توسعه سوخت های هسته ای را در دستور کار خود قرار داد.
کد خبر: ۱۱۵۷۶۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۲
محمدعلی فرحانکیان اظهار کرد: مسئولان دولت قبل و دولت فعلی افغانستان هیچ کدام معاهده موجود را نفی نکردند و اکنون نیز ایران تقاضایی برای آب بیشتر ندارد و تنها مذاکرات بر سر دریافت حق آبه تعیین شده است.
کد خبر: ۱۱۵۷۵۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۱۲
قیمت نفت در معاملات روز سه شنبه تحت تاثیر تسهیل محدودیت‌های کرونایی در چین که امید به بهبود تقاضا را برانگیخت و مختل شدن تولید انرژی در آمریکا، به بالاترین حد سه هفته اخیر صعود کرد.
کد خبر: ۱۱۵۶۷۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۶
قیمت نفت در معاملات روز جمعه، تحت تاثیر انتظارات برای کاهش عرضه نفت روسیه، بیش از یک دلار در هر بشکه افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۵۶۱۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۲
قیمت نفت روز پنج شنبه تحت تاثیر محدود شدن ذخایر نفت کوره و سوخت جت در آمریکا، برای چهارمین روز متوالی افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۵۶۰۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۱
کد خبر: ۱۱۵۵۲۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۵
قیمت نفت در معاملات روز پنج شنبه بازار آسیا تحت تاثیر صعود ارزش دلار آمریکا و تجدید نگرانی‌ها پیرامون تقاضا برای سوخت، کاهش پیدا کرد.
کد خبر: ۱۱۵۵۰۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۴
استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با تابناک اقتصادی
در وضعیت کنونی کشور که زمان ساخت پالایشگاه در کشور بالاست، همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشور‌های دوست می‌تواند گزینه مناسبی باشد. می‌توانیم از طریق استفاده از تأسیسات پالایشگاهی دیگر کشور‌ها با بازسازی و فعال کردن همه ظرفیت پالایشگاه فراسرزمینی کشور هدف، به تبدیل نفت خام خود به فرآورده‌ها اقدام کنیم.
کد خبر: ۱۱۵۴۸۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۲۳
عراق در نوامبر، ۴.۴۳ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد که ۲۲۱ هزار بشکه در روز در مقایسه با اکتبر کاهش داشت.
کد خبر: ۱۱۵۴۰۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۹/۱۸
