کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
از اقدامات مهم دولت سیزدهم برای توسعه تجارت خارجی حضور در بازارهای بکر و نوظهور، رفع موانع پولی، بانکی و لجستیکی و توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه و همسو است.
کد خبر: ۱۱۴۸۷۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۳
با وجود تحریمهای غرب، روسیه به بزرگترین تامین کننده نفت هند تبدل شده است.
کد خبر: ۱۱۴۸۵۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۱۲
نفت با دور شدن سرمایه گذاران از داراییهای پرخطر در بازارهای گستردهتر، در بحبوحه چشمانداز ضعیف برای اقتصاد چین و اقتصاد جهانی، سود هفتگی خود را کاهش داد.
کد خبر: ۱۱۴۷۷۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۷
بخشهای تخصصی زنجیره ارزش نفت و گاز نباید به نهادهای غیرمتخصص مانند سهام عدالت واگذار شوند
عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی معتقد است: ما تجربه موفقی در زمینه واگذاری شرکتها و هلدینگهای تخصصی را نداشته ایم. هر کدام از این بخشها اگر به نهاد سهام عدالت واگذار شود، بسترساز مشکلات عدیدهای خواهد شد و اگر به مانند قبل باشد، امکان نظارت و کنترل وجود ندارد و اوضاع بدتر از قبل میشود.
کد خبر: ۱۱۴۷۶۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۶
منابع سعودی از یادداشت تفاهمی که این کشور با هند در زمینه انرژی تجدیدپذیر به امضا رسانده خبر دادند و هدف از آنرا تقویت شراکت اقتصادی و سرمایه گذاری برشمردند.
کد خبر: ۱۱۴۶۵۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۳۰
کد خبر: ۱۱۴۶۵۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۳۰
کد خبر: ۱۱۴۶۳۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۹
قیمت نفت در معاملات روز جمعه بازار جهانی با ضعیف شدن خوش بینی نسبت به افزایش تقاضا برای انرژی در چین و نگرانی ها نسبت به تورم بالا، اندکی کاهش یافت.
کد خبر: ۱۱۴۶۳۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۹
اسحاق دار وزیر دارایی پاکستان گفت که کشورش در حال بررسی خرید نفت روسیه با تخفیف است زیرا به دنبال رفع نگرانیها مبنی بر بدهیهای جهانی کمرشکن اسلام آباد پس از سیلهای ویرانگر اخیر است.
کد خبر: ۱۱۴۶۱۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۸
قیمت نفت روز چهارشنبه با بهبود تقاضای سرمایهگذاران برای کالاهای پرریسک، صعود کرد و بخشی از کاهشی که در معاملات روز گذشته متحمل شده بود را جبران کرد.
کد خبر: ۱۱۴۵۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۷
قیمت نفت روز دوشنبه پس از اعلام تدابیر محرک مالی برای کمک به احیای اقتصاد کرونازده در چین که امیدها به دورنمای بهتر تقاضا برای سوخت را برانگیخت، افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۴۵۶۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۵
روابط عربستان و آمریکا در سال های اخیر رو به افول بوده است؛ به ویژه در دوران دولت دموکرات جو بایدن، شکاف میان واشنگتن و ریاض روز به روز بیشتر شده است. تصمیم عربستان در همراهی با روسیه برای کاهش تولید نفت در نشست اوپک پلاس، این شکاف را به وضوح نشان داد و کار آمریکا و عربستان به درگیری لفظی کشیده شد.
کد خبر: ۱۱۴۵۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۳
پس از ونزوئلا نوبت به ازبکستان رسید
به عقیده کارشناسان در اوضاع فعلی تحریمی کشور، سهامداری و سرمایه گذاری در پالایشگاههای فراسرزمینی به دلیل ایجاد ارتباط تنگاتنگ و پیچیده بین ما و کشورهای هدف و وابستگی آنها به خرید نفت خام ایران رویکرد مناسبی است و راهکار بسیار مهمی در خنثیسازی تحریمها و فروش تضمینی نفت خام ما به شمار میرود.
کد خبر: ۱۱۴۵۲۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۳
قیمت نفت روز جمعه در پی افت ارزش دلار آمریکا، روند کاهشی خود را معکوس کرد و اندکی افزایش یافت.
کد خبر: ۱۱۴۵۱۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۲
جدیدترین آمار واردات نشان داد اروپا با متنوع کردن منابع تامین، موفق شده است خرید نفت را در آستانه اجرای تحریمها علیه مسکو، افزایش دهد.
کد خبر: ۱۱۴۴۷۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۲۰
اعضای گروه «اوپک پلاس» روز چهارشنبه پنجم اکتبر بر سر کاهش ۲ درصدی تولید نفت توافق کردند؛ توافقی که با واکنش و عصبانیت آمریکا همراه بود. به دنبال این تصمیمات عربستان، «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا ریاض را تهدید و اعلام کرد که بعد از اقدام عربستان و اوپک پلاس در زمینه کاهش تولید نفت ـ که منجر به افزایش قیمتها شد ـ واشنگتن گزینههای دیگری را درباره ادامه روابط با عربستان بررسی خواهد کرد.
کد خبر: ۱۱۴۴۲۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۷
بورس تهران در روز سهشنبه به روند نزولی خود ادامه داد و شاهد روند معاملاتی کمحجم و بدون نوسان بودیم. نماگرهای اصلی بازار با کاهش نسبت به روز کاری قبل از آن مواجه شدند. حال با در نظر گرفتن این شرایط در این مطلب به پیشبینی بورس امروز خواهیم پرداخت.
کد خبر: ۱۱۴۳۹۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۶
بانک مورگان استنلی پیش بینی کرد قیمتهای نفت سریعتر از برآورد قبلی، دوباره به ۱۰۰ دلار در هر بشکه صعود خواهند کرد و قیمت مورد پیش بینی برای نفت در سه ماهه نخست سال آینده را از ۹۵ به ۱۰۰ دلار در هر بشکه، بالا برد.
کد خبر: ۱۱۴۳۹۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۶
تابناک اقتصادی بررسی کرد
ایران موقعیت جغرافیایی خاصی در جهان دارد که مزیتهای نسبی بسیاری برای آن پدید آورده است. با این همه، در چند دهه گذشته، ما نتوانستهایم از فرصتهای موجود در این زمینه، آنچنان که باید بهرهبرداری کنیم. از جمله این فرصتها، امکان گذردهی فراوردهها و کالاهای کشورهای نواحی شمالی ایران از جمله روسیه، ترکمنستان و آذربایجان به بازارهای متنوع سواحل جنوبی ایران است.
کد خبر: ۱۱۴۳۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۴
بازار نفت در انتظار تصمیم امروز اوپک
قیمت نفت در آستانه نشست اوپک پلاس به ۹۱.۸۷ دلار در هر بشکه رسیده است.
کد خبر: ۱۱۴۳۶۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۳