کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
قیمت نفت در معاملات روز دوشنبه بازار جهانی با بهبود ریسک پذیری سرمایهگذاران در پی کاهش نگرانیها نسبت به تبعات شیوع واریانت اُمیکرون، به روند صعودی خود ادامه داد.
کد خبر: ۱۰۹۲۹۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۲
تقریبا سه هفته از زمان اعلام خبر آزادسازی نفت از ذخایر استراتژیک آمریکا و کشورهای مصرف کننده بزرگ نفت در آسیا گذشته است اما هنوز پنج کشور دیگر اقدام چندانی در این باره انجام ندادهاند.
کد خبر: ۱۰۹۲۹۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۲
اولین بودجه قرن
بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ دولت به وزارت نفت اجازه داده است از طریق شرکت دولتی ذیربط نسبت به احداث پالایشگاه نفت سنگین به ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه اقدام کند.
کد خبر: ۱۰۹۲۷۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۱
اولین بودجه قرن
بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ دولت مکلف شده است از طریق شرکت ملی نفت ایران در خصوص تقویت برنامه بنیه دفاعی و تحقیقات راهبردی تا مبلغ چهار و نیم میلیون یورو نفت در اختیار نیروهای مسلح قراردهد.
کد خبر: ۱۰۹۲۷۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۱
تولیدکنندگان شیل آمریکا از سیاستهای دولت بایدن در قبال صنعت نفت و گاز در یک سال گذشته ناامید شدهاند و بار دیگر در کنفرانس کنگره نفت جهان در هیوستون ابراز یاس و ناامیدی کردند.
کد خبر: ۱۰۹۲۵۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۰
بانک آمریکایی پیش بینی کرد
بانک آمریکایی جی پی مورگان پیش بینی کرد اوضاع برای اقتصاد جهانی در سال میلادی آینده به سمت بهبود پیش می رود و مصرف در سالهای پیش رو قوی خواهد ماند.
کد خبر: ۱۰۹۲۳۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۹
قیمت نفت پس از دو روز افزایش، در معاملات روز چهارشنبه که سرمایه گذاران منتظر ارزیابی تاثیر کامل واریانت اُمیکرون بر اقتصاد جهانی و تقاضا برای سوخت بودند، کاهش یافت.
کد خبر: ۱۰۹۲۰۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۷
در گفتگو با حمزه کریمی کارشناس بازارهای جهانی:
چند روز پیش بود که بانک جتریز آمریکا هشدار داد که قیمت نفت در بازار جهانی به احتمال زیاد خیلی بیشتر از رقم کنونی رشد خواهد کرد و به ۱۵۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید. در گفتگو با حمزه کریمی کارشناس بازارهای جهانی به بررسی این ادعا پرداخته ایم. آیا نفت به ۱۵۰ دلار خواهد رسید؟
کد خبر: ۱۰۹۱۸۳۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۶
قیمت نفت پس از افزایش پنج درصدی روز گذشته، در معاملات روز سه شنبه بازار جهانی تحت تاثیر کاسته شدن از نگرانیها نسبت به تاثیر واریانت اُمیکرون بر تقاضای جهانی برای سوخت و طولانی شدن روند مذاکرات هسته ای ایران، افزایش یافت.
کد خبر: ۱۰۹۱۸۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۶
قیمت نفت در معاملات روز دوشنبه بازار جهانی در پی افزایش قیمت فروش نفت عربستان سعودی برای مشتریان آسیایی و آمریکایی و ادامه مذاکرات هسته ای ایران و قدرتهای جهانی، بیش از یک دلار در هر بشکه افزایش یافت.
کد خبر: ۱۰۹۱۵۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۵
دبیرکل اوپک اعلام کرد سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک به تنظیم عرضه خود به بازار نفت ادامه می دهد.
کد خبر: ۱۰۹۱۴۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۴
قیمت نفت که روز جمعه ابتدا تحت تاثیر نگرانیهای فزاینده نسبت به افزایش آمار ابتلا به کووید ۱۹ و آسیب دیدن تقاضای جهانی بر اثر شیوع واریانت جدید اُمیکرون صعود کرده بود، معاملات را بدون تغییر به پایان برد و ششمین کاهش هفتگی متوالی را به ثبت رساند.
کد خبر: ۱۰۹۱۲۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۳
نظرسنجی رویترز نشان داد
نظرسنجی رویترز نشان داد افزایش تولید نفت اوپک در نوامبر کمتر از سقف توافق شده با متحدانش بوده است و عدم وجود ظرفیت کافی تولید برخی از اعضای این گروه را در آستانه دیدار هفته جاری اوپک پلاس بارز کرد.
کد خبر: ۱۰۹۰۷۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۰
قیمت نفت روز سه شنبه تحت تاثیر انتظارات برای توقف برنامه افزایش تولید اوپک پلاس در ژانویه به دلیل ابهامات در خصوص تاثیر شیوع واریانت جدید کووید ۱۹، صعود کرد و به روند افزایشی روز گذشته ادامه داد تا ریزش سنگین هفته گذشته را جبران کند.
کد خبر: ۱۰۹۰۵۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۹
تفحص فزاینده و فشار بر شرکتها از سوی سرمایه گذاران و جامعه ممکن است به شکل گیری هزاران میلیارد دلار دارایی نفت و گاز بی ارزش منتهی شود.
کد خبر: ۱۰۹۰۲۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۷
بلومبرگ مدعی شد
اوپک و متحدانش در آستانه نشست هفته جاری وزیران این گروه، بدنبال شیوع واریانت جدید ویروس کرونا که بدترین ریزش قیمت نفت در بیش از یک سال گذشته را رقم زد، به میزان فزاینده ای تمایل پیدا کرده اند برنامه افزایش تولید را متوقف کنند.
کد خبر: ۱۰۸۹۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۶
با اعلام برداشت هماهنگ آمریکا و متحدانش از ذخایر نفت
دولت آمریکا سرانجام رسما اعلام کرد که ۵۰ میلیون بشکه نفت از ذخایر استراتژیک را هماهنگ با کشورهای چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و انگلیس برای پایین بردن قیمت های انرژی در پی بی اعتنایی تولیدکنندگان اوپک پلاس به درخواستهای مکرر مصرف کنندگان برای نفت بیشتر آزاد خواهد کرد.
کد خبر: ۱۰۸۹۵۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۳
عضو اتاق بازرگانی تهران مطرح کرد
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران میگوید اتکا به پول نفت باعث شده بسیاری از طرحهایی که در مسیر توسعه تجارت بین المللی ایران مطرح شدهاند، در حد یک شعار باقی بمانند.
کد خبر: ۱۰۸۹۵۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۳
جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در واکنش به افزایش قیمت بنزین در این کشور گفت: در درازمدت وابستگی خود به نفت را کاهش خواهیم داد.
کد خبر: ۱۰۸۹۴۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۳
قیمت نفت در معاملات روز دوشنبه بازار جهانی در واکنش به سیگنال ژاپن درباره احتمال برداشت از ذخایر استراتژیک و وخامت وضعیت کرونا در اروپا نزدیک به پایینترین رکورد هفت هفته اخیر ماند.
کد خبر: ۱۰۸۹۱۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۱