کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال بهرنگ قهوهای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایههای بالایی بخشهایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیدهای از هیدروکربنهایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربنها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوتهای زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند.
نفت جز سوختهای فسیلی به حساب میآید و تجدید ناپذیر است.
کلمه
نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شدهاست.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و بهصورت طبیعی در زیر زمین و بهصورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، بهویژه سومریها، آشوریها و بابلیها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بینالنهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر بهدست میآمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر بهعنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایقکاری کشتیها استفاده میکردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغها استفاده کردند و خیابانها و حمامهای شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده میشد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صدها کشتی حمل میشد. در داستانها آمدهاست که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن
نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرتآوری بوجود آمد. بطوریکه امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوسهای اولیه میدانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکولهای آلی، مشمول آنها میشوند. باقیمانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبکها و مرجانها) که میلیونها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسورها در محیط دریا (آب) زندگی میکردهاند، طی میلیونها سال توسط لپههای گل و رسوبات مدفون شدهاند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکلهای جامد (قیرهای نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایهای رسوبی جمع گردد بهآن محل «حوضچه نفتی» میگویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» میگویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمههای سطحی نفت، یا چاههای کم عمق که به وسیله دست حفر میشد، استخراج میگردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیتهای اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجمهای تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیکهای اکتشافی جدید، دقت فعالیتهای اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی ماندهاست، زیرا قدیمیترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن
نفت در قله طاقدیسها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختارهای طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفتگیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی میتوانند در حوزههای غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفتگیرهای چینهای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشههای سطحی و طاقدیسها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفتگیرهای چینهای به صورت تصادفی رخ میداد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونههای سنگی و لرزهنگاری مشخص میکنند. اندازهگیریها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیتآمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لولههای مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگهایی که غالباً از سنگهای رستی (شیل) یا انیدریت تشکیلشده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار میگیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت بهصورت خام نمیتواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیمبندی میشود. نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفتهایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده میشوند. نفتهایی که گوگرد آنها کمتر است نیز نفت شیرین و نفتهای دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده میشوند که معمولاً نفتهای میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگینتر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفتهای سبک و شیرین سادهتر و کمهزینهتر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوختهای جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیلهای مرغوب را میتوان از آنها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفتها بیشتر مورد علاقه پالایشگاهها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخصهای بینالمللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفتهای ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان مییابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آنها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آنها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگینترین وجود دارد که کروسین را میتوان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیتها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاوردهای جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمیگذرد.
تعریف کلمهای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را میتوان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل میدهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانههای تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل میدهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار میروند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نامهای داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراوردههای نفتی پس از ساخت فراوردههای حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آنها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراوردهها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فرواردههای نفتی
مصارف فراوردههای نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینههای دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبارهای توزیع که به آنها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت میکنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسیها مصرف میشود.
گازوئیل در موتورهای دیزلی، اتوبوسها، وانتها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
هشداری جدی برای ایران
به تازگی وزیر نفت نسبت عدم سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز در سال های گذشته هشدار داد و اعلام کرد اکنون برای پاسخ به نیاز کشور به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری در این حوزه نیاز داریم و اگر برای توسعه هزینه نشود، در آینده به واردکننده این محصولات تبدیل میشویم، موضوعی که کارشناسان نیز روی آن صحه می گذارند و این مهم را هشداری جدی برای صنعت نفت و گاز کشور تلقی می کنند.
کد خبر: ۱۰۸۵۵۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۱
پیش بینی تحلیلگران
نظرسنجی رویترز نشان داد قیمت نفت تا پایان امسال تحت تاثیر محدود شدن عرضه و قیمت بالاتر گاز، نزدیک ۸۰ دلار خواهد ماند.
کد خبر: ۱۰۸۵۰۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۹
اوپک پلاس اکنون انتظار دارد بازار نفت در سه ماهه چهارم امسال تنها ۳۰۰ هزار بشکه در روز کمبود داشته باشد که کمتر از ۱.۱ میلیون بشکه در روز پیش بینی قبلی این گروه است.
کد خبر: ۱۰۸۴۸۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۸
در معاملات امروز؛
قیمت نفت خام در معاملات امروز جمعه، از سقوط سنگینی که تحت تأثیر افزایش ذخایر انبارهای نفت آمریکا و خبر بازگشت ایران به مذاکرات هستهای، اتفاق افتاده بود، بازگشت.
کد خبر: ۱۰۸۴۶۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۷
مدیرعامل آرامکوی سعودی کاهش ظرفیت تولید نفت خام در سطح جهانی را مایه نگرانی خواند و خواستار سرمایهگذاریهای بیشتر در تولید جدید شد.
کد خبر: ۱۰۸۴۴۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۵
در معاملات امروز، چهارشنبه؛
قیمت جهانی نفت خام در معاملات امروز، چهارشنبه، با انتشار گزارشی که حاکی از افزایش ذخایر انبارهای نفت آمریکا بود پایین آمد.
کد خبر: ۱۰۸۴۳۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۵
گلدمن ساکس پیش بینی کرد بهبود قوی تقاضای جهانی میتواند قیمت نفت برنت در پایان امسال را به رقمی بالاتر از ۹۰ دلار که این بانک پیش بینی کرده بود، برساند.
کد خبر: ۱۰۸۴۰۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۳
قیمت نفت روز دوشنبه تحت تاثیر نگرانیها نسبت به محدود ماندن عرضه در بحبوحه تقاضای بالا برای سوخت در آمریکا و نقاط دیگر جهان، صعود کرد و به روند افزایشی هفته گذشته ادامه داد.
کد خبر: ۱۰۸۳۹۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۳
علی رغم اینکه ایران یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر نفت ی دنیا به حساب می آید اما در حوزه پالایشی عقب ماندگی محسوسی را نسبت به سایر کشورها تجربه کرده است؛ به طوری که در حال حاضر ظرفیت پالایشی دنیا حدود ۹۵ میلیون بشکه بوده، در حالی که ظرفیت پالایشی ایران روزانه به ۲.۱ میلیون بشکه میرسد و این اعداد بیانگر سهم ۲ درصدی ایران از ظرفیت پالایشی دنیاست.
کد خبر: ۱۰۸۳۷۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۲
کاهش سطح ذخایر نفت جهان حاکی از آن است که روند صعودی قیمت نفت به این زودی به پایان نمی رسد.
کد خبر: ۱۰۸۳۴۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۳۰
سخنگوی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفت ی ایران خبر افزایش قیمت بنزین به ۱۴ هزار تومان را تکذیب کرده و گفته است: خبری از گرانی قیمت بنزین نیست و هیچ تصمیمی در این باره گرفته نشده است.
کد خبر: ۱۰۸۳۴۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۹
قیمت نفت در معاملات روز چهارشنبه در پی اقدام چین برای کنترل قیمت زغال سنگ، کاهش پیدا کرد.
کد خبر: ۱۰۸۳۲۶۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
قیمت نفت در معاملات روز چهارشنبه در پی اقدام چین برای کنترل قیمت زغال سنگ، کاهش پیدا کرد.
کد خبر: ۱۰۸۳۲۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
بیشتر شاخص های مهم بورسی جهان بر مدار صعود قرار گرفتند.
کد خبر: ۱۰۸۳۱۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
ایده تاسیس شرکت بورس انرژی برای انجام معاملات نفت میان وزارتخانههای نفت و اقتصاد بود و در سال ۱۳۸۶، معاملات فرآوردههای نفت ی و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز شد. همچنین با توجه به وجود زیرساختها در صنعت برق کشور، لزوم راهاندازی بورس برق نیز احساس میشد. به این ترتیب، شورای عالی بورس و اوراق بهادار در سال ۱۳۹۰، اقدام به راهاندازی بورس نفت و برق کرد.
کد خبر: ۱۰۸۳۰۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۷
اوپک و متحدانش بار دیگر موفق نشدند طبق اهداف تعیین شده نفت کافی تولید کنند و کمبود عرضه را همزمان با احیای جهان از پاندمی ویروس کرونا تشدید کردند.
کد خبر: ۱۰۸۳۰۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۷
نرخ پالایش روزانه نفت چین به دلیل کمبود خوراک و بازرسی محیط زیستی، در سپتامبر دوباره سقوط کرد و به پایینترین میزان از ماه مه سال ۲۰۲۰ رسید.
کد خبر: ۱۰۸۲۸۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۶
اگرچه قیمت ها در بازار نفت همچنان به دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان شکننده است، اما کمبود انرژی در اروپا و شرق آسیا همزمان با آغاز فصل سرما، قیمت نفت را در آستانه ورود به کانال ۸۶ دلاری قرار داده است.
کد خبر: ۱۰۸۲۷۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۶
قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال امروز با ۹ سنت معادل ۰.۱۱ درصد کاهش به ۸۳ دلار و ۳۳ سنت رسید.
کد خبر: ۱۰۸۲۳۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۴
معاون برق و انرژی وزیر نیرو از آغاز صادرات برق خبر داد و گفت: با کاهش نیاز برق در کشور استارت صادرات برق زده شد و در حال حاضر حدود ۱۰۰۰ مگاوات صادرات برق داریم.
کد خبر: ۱۰۸۱۷۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۰