جام جم: شايد شما هم وقتي به داروخانه مراجعه مي‌كنيد از اين كه نمي‌توانيد داروهاي مورد نياز خود را به راحتي دريافت كنيد، ناراحت شويد. شايد فكر مي‌كنيد اين سختگيري‌ها كاري بي‌مورد است، اما متخصصان نظر ديگري دارند. آنها عقيده دارند مصرف خودسرانه داروها مي‌تواند مشكلات بي‌شماري را براي شما ايجاد كند .
دكتر فرشته عليمرداني داروساز، در مورد علت مصرف بيش از حد داروها به صورت خودسرانه مي‌گويد: يكي از دلايلي كه مردم براي مصرف سرخود دارو بيان مي‌كنند، هزينه ويزيت پزشكان است. به دليل مشكلات اقتصادي خيلي از مردم ترجيح مي‌دهند، بدون مراجعه به پزشك از دارويي كه خود تصور مي‌كنند مناسب است، استفاده كنند. اين اشتباه بزرگي است، ولي مردم عادت كرده‌اند كه به اين طريق خود را درمان كنند.
وي مي‌افزايد: مردم نمي‌دانند كه با مصرف خودسرانه دارو، چه خطراتي آنها را تهديد خواهد كرد. ما هميشه به مردم تذكر مي‌دهيم كه خيلي مواقع سرماخوردگي‌ها، ويروسي است و نيازي به مصرف آنتيبيوتيك ندارد، ولي متاسفانه مردم با بروز اولين نشانه‌هاي سرماخوردگي تصور مي‌كنند بايد از آنتيبيوتيك استفاده كنند. گاهي سرماخوردگي چنان ساده است كه با استفاده از شيوه‌هايي ابتدايي مانند استفاده از آب نمك يا نوشيدن آب پرتقال بيمار بهبود مي‌يابد.
دكتر عليمرداني مي‌گويد: «يكي از مشكلاتي كه در اثر مصرف خودسرانه داروها ايجاد مي‌شود، اين است كه فرد به آن دارو وابسته شده و بدن به آن عادت مي‌كند. در نتيجه زماني كه بدن واقعا به آن دارو نياز پيدا مي‌كند، ديگر جواب نمي‌گيرد. به عنوان مثال، در حال حاضر ديگر بيماري‌ها به آنتي‌بيوتيك‌هاي معمولي جواب نمي‌دهند. به همين دليل بيمارستان‌ها مجبور مي‌شوند از آنتي‌بيوتيك‌هاي گرانقيمت استفاده كنند كه اين مساله هزينه را هم براي بيماران و هم براي بيمارستان‌ها افزايش مي‌دهد.
خطر مصرف خودسرانه قطره چشميوي با اشاره به داروهايي كه مردم به صورت بي‌رويه و خودسرانه استفاده مي‌كنند و عوارض ناشي از استفاده نادرست آنها مي‌افزايد: متاسفانه مردم به محض اين كه به قول خودشان چشمشان برق مي‌زند، از قطره تتراكائين استفاده مي‌كنند. در حالي‌كه اگر بدانند اين قطره مي‌تواند باعث زخم قرنيه و پس از آن رفتن تا مرز كوري شود، ديگر اين قطره را سر خود و بدون تجويز پزشك استفاده نمي‌كنند.
به گفته وي، قطره بتامتازون نيز از ديگر مواردي است كه مردم آن را بدون نسخه براي خود تجويز مي‌كنند. در حالي كه اگر بدانند مصرف خودسرانه اين قطره مي‌تواند عوارضي مانند آب مرواريد و آب سياه داشته باشد، به طور حتم در مصرف آن احتياط بيشتري مي‌كنند. در كل اگر بيمار بداند كه استفاده سرخود چنين داروهايي چه خطري براي او دارد و حتي ممكن است هزينه بيشتري در آينده براي او ايجاد كند، هيچ وقت راضي نمي‌شود بدون تجويز پزشك از اين قطره‌ها استفاده كند.
ويتامين بي‌رويه هم خطرناك استدكتر عليمرداني با اشاره به استفاده بي‌رويه ويتامين‌ها نيز مي‌گويد: شايد فكر كنيد كه مصرف بي‌رويه ويتامين‌ها مشكلي ايجاد نمي‌كند، به همين دليل بارها شاهد اين مورد هستيم كه مردم با مراجعه به داروخانه درخواست ويتامين مي‌كنند. در حالي كه مردم بايد بدانند كه مصرف بيش از حد ويتامين‌هاي محلول در چربي به طور قطع براي سلامت آنها ضرر دارد. اما مقدار اضافه ويتامين‌هاي محلول در آب دفع مي‌شود. به عنوان مثال، اگر ويتامين C بيش از اندازه مصرف شود، هيچ اتفاق خاصي نمي‌افتد. مقدار مورد نياز بدن جذب شده و اضافه آن نيز دفع مي‌شود. ولي ويتامين‌هايي مثل A و D،E،K كه محلول در چربي هستند، اضافه مصرفشان مي‌تواند عوارضي براي بدن ايجاد كند.
اهميت مشاوره داروسازوي توضيح مي‌دهد مشاوره داروساز در داروخانه‌ها بسيار موثر است و آنها بايد در مرحله اول دارو را تنها با نسخه پزشك در اختيار بيمار قرار دهند. اما در مواردي كه بيمار دارويي خاص را بدون نسخه پزشك مي‌خواهد بايد حتما به او مشاوره داد.
اين دكتر داروساز در مورد استفاده بيش از حد داروهاي مسكن مي‌گويد: «مصرف بيش از حد مسكن‌ها هم ممكن است مشكلاتي را براي بيمار ايجاد كند. به عنوان مثال گاهي وقتي بيمار به داروخانه مراجعه مي‌كند و مي‌گويد به دليل درد پا به مسكن نياز دارد به او توصيه مي‌كنيم اول به پزشك مراجعه كرده و ببيند مشكل اصلي چيست. مهم است كه ابتدا علت اصلي درد مشخص شود. مسكن‌ها گاهي اوقات تنها علت را پوشش مي‌دهند و درد را كه نشانه و كمكي براي شخص بيمار است از بين مي‌برند. به عنوان مثال وقتي فردي زانو درد دارد، مي‌داند كه نبايد زياد از پله بالا و پايين برود ولي وقتي مسكن بخورد، متوجه مشكل نمي‌شود.
وي يادآور مي‌شود: مردم به اشتباه از داروها استفاده مي‌كنند كه يكي از دلايلش نيز ارزان بودن دارو در ايران است. به دلايل بسياري ما هميشه توصيه مي‌كنيم مردم ابتدا با پزشك متخصص مشورت كرده و بعد دارو مصرف كنند.
همكاري داروساز و پزشكگاهي اوقات وقتي در داروخانه منتظر دريافت دارو هستيم، ممكن است دكتر داروساز نظر پزشك را تاييد نكند. در اين مواقع فقط بيمار است كه نگران شده و نمي‌داند بايد چه كاري انجام دهد.
دكتر عليمرداني در اين‌باره مي‌گويد: مواردي پيش مي‌آيد كه ممكن است پزشك به صورت ناخودآگاه اشتباه كند يا از برخي تداخل‌هاي دارويي اطلاع كامل و كافي نداشته باشد. در چنين شرايطي وظيفه داروساز است كه به تداخل داروها دقت كرده و با پزشك معالج در تماس باشد. در برخي موارد پزشكان همراهي مي‌كنند و گروهي نيز ممكن است تصور كنند اشتباه از طرف داروساز است. گاهي هم ممكن است پزشك براي دكتر داروساز توضيح دهد كه به چه دليلي اين دارو را براي بيمار تجويز كرده است. تمام اين مشكلات با هماهنگي و همكاري پزشك و داروساز رفع مي‌شود.
لوازم آرايشي و بهداشتيدكتر عليمرداني در مورد تهيه لوازم آرايشي و بهداشتي از مراكز معتبر تاكيد كرده و مي‌افزايد: مصرف صحيح موادي نظير كرم و شامپو بهتر است، طبق نظر فردي آگاه و مطلع صورت گيرد. به عنوان مثال كرم‌هاي ضدلكي وجود دارد كه خانم‌هاي باردار نبايد از آن استفاده كنند. در حالي كه ممكن است مراكز آرايشي بهداشتي اين اطلاعات را نداشته باشند، حتي اگر اين مواد را از داروخانه تهيه نمي‌كنيد با مشورت فردي مطلع و متخصص آنها را بخريد.
دكتر عليمرداني به مردم توصيه مي‌كند دارو را به صورت خودسرانه و بي‌رويه مصرف نكنند. زيرا ممكن است بدن سازگاري پيدا كرده و در مواقع لزوم به دارو جواب ندهد.
وي مي‌افزايد: بعضي از داروها نيازي به تكرار ندارند. يعني شخص بايد معاينه شده و نوع و مقدار دارو توسط پزشك تعيين شود.به ياد داشته باشيم كه مصرف بي‌رويه هر نوع دارويي مي‌تواند زمينه‌ساز مشكلاتي در آينده شود. بنابراين بهتر است دارو را با مشورت فردي متخصص تهيه و مصرف كنيم.
نگاهي به آماربر اساس تحقيقات انجام شده، هر ايراني سالانه 339 عدد دارو مصرف مي‌كند كه اين رقم بيش از استاندارد جهاني است.
بر اساس اين تحقيقات، ايراني‌ها 10 تا 15 درصد مجموع داروهاي كشور را بدون مشورت با پزشك مصرف مي‌كنند و مُسكن‌ها، قطره‌هاي چشمي و آنتي‌بيوتيك‌ها بيشترين ميزان مصرف خودسرانه را به خود اختصاص مي‌دهند.
آنتي‌بيوتيك‌ها به علت نوع تاثير دارويي، بدترين داروهايي هستند كه به اين شيوه مصرف مي‌شوند، چرا كه در صورت عدم نياز بدن به اين دارو، مانند سَم عمل مي‌كند و ميكروب‌هاي بدن را نسبت به داروها مقاوم مي‌كند و در صورت ايجاد عفونت در بدن، ديگر آنتي بيوتيك در درمان بيماري موثر نخواهد بود.
